بنفشه سام‌گيس / روزانه 10 نفر از جمعيت كشور، جان خود را بر سر اعتياد مي‌گذارند. رقم ناچيزي نيست وقتي محاسبه كنيم كه سالانه، حداقل 3650 نفر از جمعيت جواني كه مي‌توانستند مولد، كارآفرين، مادر، پدر، همسر و برادر باشند، بسيار زودتر از آنكه بايد، زير خاك «آرام» مي‌گيرند. واقعا بعد از مرگ است كه آرام مي‌گيرند چون آن روزهاي تلخ اعتياد برازنده آن نيست كه به «زندگي» تعبير شود. وقتي نه آن جماعتي كه خوراك اين زنان و مردان بيگناه بي‌پناه را تامين مي‌كنند، نه آن خانواده‌اي كه روزي اين مرد و زن، عزيزكرده‌اش بودند، هيچ‌كس و هيچ‌كس دلتنگ مرگ آنها نمي‌شود، مرگ، شيرين‌تر است به مذاق اينها كه مدت‌هاست حتي يك وعده غذاي گرم ازشان دريغ شده است. دامان مرگ در مسير قدم‌هاي لرزان معتادان در ايران، هر روز بيش از روز قبل گسترده‌تر مي‌شود. نه به اين دليل كه از غذاي گرم و مهر و سرپناه محروم شده‌اند. بلكه رسوب ناخالصي‌هايي كه در خوراك مصرفي آنهاست به حدي از اشباع رسيده كه يك روز، يك شب، در برشي از زمان مي‌تركد و قلب‌هاي بيمار و كوچك آنها را از كار مي‌اندازد. شايد از تصوير پيكر معتادي كه كنار خيابان جان داده و ساعت‌ها از خاموشي‌اش مي‌گذرد، تلخ‌ترو غيرانساني‌تر نباشد آن هم وقتي به ياد بيايد كه براي اين پيكر بيجان فراموش شده، هيچ كس نخواهد گريست....
تهمينه باهري؛ رييس مركز تحقيقات پليس مبارزه با مواد مخدر در گفت‌وگو با «اعتماد» درباره تركيبات غيرقابل باور مخدرها و روانگردان‌ها هشدار داده است با اين هدف كه قدمي در مسير آگاه‌سازي جمعيتي بردارد كه با پوزخندي، اعتياد به مواد مخدر و صنعتي را شتر نشسته پشت خانه همسايه مي‌بينند.
خبرهايي مي‌شنويم درباره ورود مخدرها و روانگردان‌هاي جديد با نام‌هاي جديد. مركز تحقيقات پليس مبارزه با مواد مخدر در بررسي‌هاي خود تا چه حد اين اخبار را تاييد مي‌كند؟
مركز تحقيقات پليس مبارزه با مواد مخدر به‌طور دايم انواع مواد مخدر و روانگرداني كه وارد كشور مي‌شوند را رصد كرده و تركيبات آنها را آناليز مي‌كند. نتايج تمام تحقيقات ما نشان داده كه در تمام سال‌هاي گذشته مخدرها يا روانگردان‌ها با همان تركيبات، يا تركيبات و افزودني‌ها و ناخالصي‌هاي متفاوت اما با مواد موثره يكسان، با نام‌هاي متفاوت و به عنوان مواد جديد معرفي شده است. به عنوان نمونه در مورد «گل» بايد گفت كه همان شاهدانه اما نژاد خاصي از اين گياه است با مواد موثره بيشتر كه متاسفانه چندي پيش به عنوان ماده مخدر جديد معرفي شد.
ماده كروكوديل كه امروز در روسيه بسيار پرطرفدار است خوشبختانه در ايران مورد استقبال معتادان قرار نگرفت. نتايج تحقيقات شما در آزمايشگاه از تركيبات اين ماده مخدر چه بود ؟
كروكوديل همان « دزومورفين »
Desomorphine - ماده مخدر از مشتقات مورفين و با تاثير 10 برابر قوي‌تر از مورفين- است و همان‌طور كه شما هم گفتيد در ايران حتي يك نمونه هم شناسايي نشد كه ما آن را در آزمايشگاه آناليز كنيم. اما طبق اعلام مقامات روسيه، كروكوديل كه مصرف آن امروز در آن كشور بسيار شايع است، دزومورفين است كه عوارض بسيار مخربي هم دارد. نحوه ساخت اين ماده به‌گونه‌اي است كه باعث پوسيدگي بافت مي‌شود. خوشبختانه در ايران حتي يك مورد هم شناسايي نشده و حتي نتايج آناليز ما از مواردي كه تحت عنوان دزومورفين ارجاع شد و گفتند كه به عنوان كروكوديل خريد و فروش مي‌شود، نشان داد كه دزومورفين نبود و استامينوفن يا داروهاي مختلف را با هم مخلوط كرده و با نام كروكوديل فروخته بودند.
تركيبات شيشه و استفاده از فسفر يا مواد سفيد‌كننده در انواع متفاوت آن به يك نگراني براي كارشناسان رصد وضعيت اعتياد تبديل شده است. نتايج تحقيقات شما درباره تركيبات شيشه چه مي‌گويد؟
روش ساخت شيشه متفاوت است. در معمول‌ترين، ساده‌ترين و ارزان‌ترين روش ساخت شيشه در دنيا، فسفر استفاده مي‌شود اما نوع تركيبات مي‌تواند مختلف باشد چنان‌كه مواد سفيد‌كننده هم يكي از تركيبات شيشه است. اين هشدار مهم است كه موادي كه امروز به نام شيشه عرضه مي‌شود، شيشه نيست بلكه در تركيب مواد شيميايي با ظاهر مشابه شيشه، مقدار بسيار جزيي شيشه هم اضافه مي‌شود و آن را به نام شيشه مي‌فروشند كه اگرچه مانند شيشه اعتيادآور نيست اما به دليل شيميايي بودن، اثرات مخرب بسيار بيشتري دارد.
به‌خصوص كه در ساخت اين مواد، اسيد هم اضافه مي‌شود.
در ساخت تمام شيشه‌ها و در مرحله نهايي از اسيد استفاده مي‌شود. ممكن است مواد شوينده باشد يا ساير انواع اسيد.
حتما تاثيرات اين تركيبات بر جسم مصرف‌كننده را هم در آزمايشگاه بررسي مي‌كنيد. به عنوان نمونه مصرف تزريقي هرويين بعد از مدتي باعث انسداد رگ‌ها شده و مصرف‌كننده به تزريق در ساير نقاط بدن وادار مي‌شود. با توجه به گزارش‌هايي كه درباره تزريق شيشه شنيده‌ايم، تركيبات موجود در شيشه، در اثر تزريق تا چه حد تاثيرات خطرناك‌تري خواهد داشت؟
روانگردان‌ها عموما در لابراتوارهاي غيرقانوني و توسط افراد غيرمتخصص ساخته مي‌شود. هيچ فرآيند خالص‌سازي در توليد اين مواد وجود ندارد و به همين دليل، تمام مواد اوليه مورد استفاده با همان خواص در محصول نهايي هم باقي مي‌ماند. فسفر و يد كه در توليد روانگردان‌ها استفاده مي‌شود به‌شدت سمي و سرطان‌زاست و فرقي نمي‌كند كه اين مواد، به صورت استنشاقي يا تزريقي استفاده شوند هرچند كه تاثير اين مواد در تزريق بسيار بيشتر و بسيار خطرناك‌تر است. شايد در دفعات اول مصرف تاثيرات منفي اين تركيبات مشخص نباشد اما در اثر تداوم مصرف و در درازمدت، با بروز انواع سرطان‌ها خود را نشان مي‌دهد. ما در آزمايشگاه مركز تحقيقات پليس مواد مخدر متوجه شديم كه تاثيرات جسمي ناشي از مصرف شيشه كمتر از تاثيرات رواني آن نيست. به‌خصوص، تخريب و تاثير بر بافت دهان، بيني و ريه در مصرف‌كنندگان شيشه بسيار مشهود است چون با استنشاق تركيبات موجود در شيشه، اين مواد وارد بدن مي‌شود. متاسفانه ناخالصي موجود در مخدرها و روانگردان‌ها كمتر مورد توجه قرار گرفته و كارشناسان، معمولا درباره عوارض مصرف اين مواد مي‌گويند. در حالي كه من هميشه اين هشدار را داده‌ام كه ناخالصي‌هاي موجود در اين مواد، شيميايي، سمي و سرطان‌زاست. حتي اگر مقدار ناخالصي‌ها ناچيز باشد اما در مداومت مصرف، در بدن جمع شده و عوارض شديدي ايجاد مي‌كند.
وجود برخي تركيبات مثل چنته يا خون حيوانات در روانگردان‌ها را تاييد مي‌كنيد؟
وقتي مواد شيميايي در دسترس توليد‌كننده نيست، به ارزان‌ترين مواد روي مي‌آورد. چنته، خون شتر و خاك از جمله موادي است كه در توليد روانگردان‌ها يا براي افزايش وزن هرويين و ترياك - به دليل ظاهر مشابه با مخدرها- استفاده مي‌شود و طبق نتايج آزمايش‌هاي‌مان، وجود اين مواد در مخدرها و روانگردان‌ها را تاييد مي‌كنيم.
هشدارهايي درباره ورود نسل جديد روانگردان‌ها (NPS -new psychoactive substance) مطرح شده كه در اروپا و آسياي جنوب‌شرقي هم طرفدار دارد. آزمايش‌هاي شما درباره ورود اين مواد به كشور چه نتيجه‌اي داشته است؟
ما شناخت كاملي درباره نسل جديد روانگردان‌ها داريم و در حال رصد دايم هستيم چون تركيه هم ورود «بونساي»
bonsai ( تركيب ماري جواناي صنعتي با هرويين يا دزومورفين ) و شيوع مصرف آن را گزارش داده كه اين ماده از نسل روانگردان‌هاي جديد است. اروپا، امارات و عربستان سعودي هم شيوع مصرف اين مواد را در كشورشان گزارش داده‌اند با اين هشدار كه به يك معضل جدي براي اين كشورها تبديل شده است. بررسي‌هاي ما نشان داده كه در ايران، شايد يك يا دو مسافر، مقادير اندكي از اين مواد براي مصرف شخصي وارد كرده‌اند و توسط پليس فرودگاه شناسايي شده‌اند اما خوشبختانه تا امروز از ورود گسترده اين مواد گزارشي نداريم اما با توجه به اينكه شيوع مصرف اين مواد در كشورهاي همسايه ايران اتفاق افتاده به‌شدت مراقب هستيم.
پايه اين مواد هم آمفتامين است؟
متاسفانه ساختار شيميايي نسل جديد روانگردان‌ها بسيار متنوع است و با اضافه كردن يك جزء كوچك به ساختار شيميايي، يك ماده جديد با عوارض مخرب‌تر ساخته مي‌شود. به مردم هشدار مي‌دهم كه هيچگاه درباره هيچ نوع از موادمخدر يا روانگردان حتي براي يك بار تجربه هم كنجكاو نباشند. حتي يك بار تجربه اين مواد، واقعا راه برگشت ندارد.