نشست دوحه براي كنترل كاهش قيمت نفت نتيجه عكس داد
ريزش قيمت‌ها در بازار جهاني نفت
پذيرش فريز نفتي از سوي ايران يك توهم است
گروه اقتصادي| «يك سقوط آزاد» در قيمت نفت، تنها نتيجه مذاكرات وزراي انرژي بيش از 15 كشور جهان در در دوحه بود. آنها به پيشنهاد عربستان براي فريز كردن نفت در سطح ماه ژانويه بيش از 10 ساعت پشت درهاي بسته مذاكره كردند و دست آخر: «هيچ». آنها جمع شده بودند تا تصميمي براي كنترل كاهش قيمت نفت بگيرند اما نتيجه برعكس شد؛ قيمت نفت در بازارهاي جهاني حدود هفت درصد كاهش پيدا كرد. اين كاهش، بيشترين كاهش قيمت در يك روز از اول فوريه تاكنون به حساب مي‌آيد. در مقابل بهاي هر اونس طلاي 18 عيار هم در بازار نايمكس حدود پنج دلار گران شد.
پس از شكست اجلاس دوحه، صعودي‌ها و البته ديگر متحدان‌شان، ايران را مقصر نرسيدن به توافق دانستند؛ قصه آن است كه عربستان مدعي است همه، از جمله ايران (به عنوان رقيب منطقه‌‌اي‌اش) بايد در اين طرح حضور داشته باشند؛ در سوي مقابل اما ايران معتقد است اگر سطح توليد نفتش را در ماه ژانويه تثبيت كند، به اين معنا است كه تحريم‌ها هنوز هم در جريانند.
بيژن نامدار زنگنه، وزير نفت ايران هم برابر واكنش صعودي‌ها موضع گرفته و مي‌گويد: طرح «فريز» تحريم جديد نفت ايران در دوره پساتحريم است؛ با لغو تحريم ايران، برخي از كشورها جوسازي را آغاز كرده‌اند در حالي كه اقدام اين كشورها «توهم» است. زنگنه در واكنش گفته كه برخي كشورهاي توليدكننده نفت از ابتدا با لغو تحريم ايران مخالف بودند و در اين راستا تلاش كردند قيمت‌هاي نفت را پايين بياورند. او با اعلام اينكه اين كشورها با پايين نگه داشتن قيمت نفت سعي كرده‌اند به ايران فشار بياورند، تصريح كرد: با اقدامات اين كشورها بازار نفت اشباع شده است. آنها مي‌خواهند با جوسازي بين توليدكنندگان بزرگ نفت جهان، افكار عمومي را منحرف كند، در حالي كه ايران هيچ نقشي در اين بي‌ثباتي نداشته است. برخي كشورها دنبال فرار از اين واقعيت هستند كه خودشان عامل بي‌ثباتي در بازار نفت هستند.
حسين كاظم‌پور اردبيلي، نماينده ايران در هيات‌عامل اوپك هم با بيان اينكه ما همواره بر ضرورت خروج عرضه اضافي نفت در بازار نه فقط از تاريخ ژانويه ٢٠١٦ بلكه از ژوئن ٢٠١٤ به اين دليل كه سبب اشباع بازار نفت شده تاكيد كرده‌ايم، تصريح كرد: سهم ايران و ليبي به ديگران داده شده است و از پذيرش از نظام سهميه‌بندي ميان اعضاي اوپك خودداري كرده‌اند تا مشخص نشود چه كسي چه ميزان تخلف مي‌كند. آنها حتي بيش از دو ميليون بشكه در روز به‌شكل مداوم به ذخيره مصرف‌كنندگان اضافه كرده‌اند و در شرايطي كه ديگر ظرفيت عرضه اضافي نفت وجود ندارد ما را نصيحت به پذيرش تلاش نكردن براي كسب سهم بازارمان مي‌كند. در كمال تعجب در اين توهم باقي مانده‌اند كه ممكن است ايران چنين موضعي را بپذيرد.
روز گذشته نفت سبك امريكا براي تحويل در ماه مه با دو دلار و 75 سنت كاهش به 37 دلار و 61 سنت در هر بشكه رسيد در حالي كه در معاملات روز جمعه با يك دلار و 14 سنت كاهش 40 دلار و 36 سنت معامله شده بود. نفت برنت براي تحويل در ماه ژوئن هم با سه دلار هفت درصد كاهش 40 دلار و 10 سنت در هر بشكه داد‌وستد شد. ديروز نفت برنت درياي شمال هم با اختلاف يك دلار و 48 سنت در هر بشكه بالاتر از نفت امريكا داد‌وستد شد. اين كاهش در حالي رخ داد كه تحليلگران منتظر افزايش قيمت‌ها در نتيجه كاهش صادرات كويت بودند. توليد و صادرات نفت اين كشور يك‌باره و در كمتر از يك روز، از يك ميليون و 800 هزار بشكه در روز به يك ميليون و 100 هزار بشكه رسيده است؛ كارگران شركت‌هاي نفتي اين كشور در پي كاهش دستمزدشان، دست به اعتصاب زده‌اند.
واقعيت آن بود كه پس از اينكه محمد بن سلمان، جانشين وليعهد عربستان گفت كه كشورش بدون تعهد ديگر توليدكنندگان بزرگ از جمله ايران به تثبيت توليد، در طرح فريز نفتي شركت نخواهد كرد، موانع قابل توجهي سر راه هرگونه توافقي قرار گرفت. در اين مورد اد مورس، رييس تحقيقات بازارهاي نفت در موسسه سيتي گروپ مي‌گويد: گفت‌وگوهاي روز يكشنبه نشان مي‌دهد آنها نگرانند كه جهان براي يك دوره طولاني در يك وضعيت بازار ضعيف يا نزولي قرار بگيرد. همان‌طور كه آنها در دهه 1980 ياد گرفته‌اند، در يك بازار نزولي اگر سهم بازار خود را واگذار كنند بازگشت به بازار بسيار دشوار خواهد بود.
فريز نفتي چيست؟
«فريز» يا به فارسي منجمد كردن نفت اصطلاحي است كه براي «تثبيت» سطح توليد و صادرات نفت در نقطه مشخصي از زمان به كار مي‌رود؛ به اين معنا كه تعدادي از كشورهاي توليدكننده نفت تصميم مي‌گيرند تا همگي، ميزان توليد و صادرات نفت خود را در يك سطح معين ثابت نگاه دارند. ممكن است اين پرسش پيش آيد كه چرا زمان نقش مهمي در فريز نفتي دارد؟ پاسخ آن است كه چون ميزان توليد و صادرات نفت همه كشورها يكسان نيست، پس نمي‌توان نسخه مشتركي براي همه پيچيد؛ در واقع نمي‌توان گفت همه كشورها سه ميليون بشكه در روز از صادرات خود كم كنند؛ پس بهترين راه آن است كه يك ماه مشخص، كه سطح صادرات نفت همه كشورها در آن كمتر از حال حاضر بوده، به عنوان نقطه مبدا فريز در نظر گرفته مي‌شود. مثلا همه توليدكنندههاي نفت ماه ژانويه (دي ماه) را به عنوان مبدا اين طرح در نظر بگيرند و تا ماه اكتبر (مهر ماه) به هيچ عنوان سطح توليد و صادرات خود را نسبت به ماه مبدا افزايش ندهند. اين كار براي پيشگيري از كاهش قيمت نفت انجام مي‌شود؛ چرا كه اكنون سطح عرضه نفت در جهان بيش از ميزان تقاضاي آن است و همين فزوني عرضه بر تقاضا موجب كاهش قيمت مي‌شود. روند كاهشي قيمت نفت از حدود دو سال پيش آغاز شده و حالا اين موضوع به بحراني براي كشورهاي مختلف جهان تبديل شده است. بسياري از توليدكنندههاي نفت جهان كشورهاي عقب‌مانده يا درحال توسعه هستند و اقتصادشان به نفت وابستگي شديدي دارد.
هنوز هم احتمال فريز وجود دارد
در اين ميان الكساندر نوواك، وزير انرژي روسيه گفته كه فريز نفتي مي‌توانست تعادل مجدد بازار را در شش ماه سرعت ببخشد امري كه احتمالا اكنون تا اواسط 2017 طول خواهد كشيد. هرچند درها براي رسيدن به يك توافق هنوز بسته نشده اگرچه روسيه همانند گذشته در اين زمينه خوشبين نيست.
محمد السعده، وزير انرژي قطر هم گفته است: اعضاي اوپك تا ماه ژوئن بين خودشان و ديگر توليدكنندگان نفت رايزني‌هايي خواهند داشت. نشست بعدي اوپك كه سالانه دو بار برگزار مي‌شود دوم ژوئن برگزار خواهد شد. هرچند از هم‌اكنون روشن است ايران تا به سطح توليد چهار ميليون بشكه در روز نرسد هرگونه محدوديت در توليد و صادرات نفت را نمي‌پذيرد.
نبايد اجازه مي‌داديم گناه به گردن‌مان بيفتد
اين ميان نماينده سابق ايران در اوپك با تاكيد بر اينكه ايران مهم‌ترين نشست سال‌هاي گذشته را از دست داد، گفته كه نشست ژوئن اوپك شانس دوباره براي توافق اعضاي اوپك و غيراوپك است. سيد محمدعلي خطيبي گفته كه هرچند پيش از برگزاري اين نشست همواره اعضاي اوپك اعلام مي‌كردند، حاضرند با غير اوپك به توافق برسند تا قيمت نفت بهبود پيدا كند اما ورق برگشت و در عمل اعضاي اوپك نتوانستند يك حرف واحد داشته باشند، به همين دليل پس از اين نشست اعلام شد، مقصر شكست توافق با اعضاي غير اوپك، ايران است. در حالي كه ما مي‌توانستيم با حضور در اين جلسه با فعاليت و گفتن مواضع ايران، اجازه ندهيم گناه عدم‌توافق در اين جلسه به گردن ايران بيفتد.
افزايش قيمت تا 10 سال ديگر !
در حالي كه گفت‌وگوها ميان توليدكنندگان بزرگ نفت در دوحه براي كنترل سطح توليد بي‌نتيجه مانده است، شركت مشاور سرمايه‌گذاري سانفوردسي. برنشتين، اميدهايي را در زمينه قيمت نفت مشاهده و پيش‌بيني كرده است: رشد تقاضا ممكن است چرخه ديگري را ايجاد كند كه به سرمايه‌گذاران اجازه دهد بر افزايش قيمت‌ها سرمايه‌گذاري كنند. آنها تنها بايد يك دهه يا بيشتر صبر كنند! به گزارش بلومبرگ، تحليلگران برنشتين از جمله نيل بوريج در تحقيقي گفتند: اقتصادهاي نوظهور تقاضاي جهاني نفت را تا سال 2020 حدود 4/1 درصد افزايش خواهند داد كه قوي‌تر از دهه گذشته خواهد بود. تقاضاي نفت در سال‌هاي 2030 تا 2035 به اوج خود خواهد رسيد و پيش از اينكه سوخت‌هاي فسيلي به دليل بهره‌وري بيشتر و افزايش خودروهاي برقي در سراشيبي سقوط قرار بگيرند، راهي را براي افزايش نهايي قيمت‌ها بازخواهند كرد.
واكنش‌ها به شكست فريز نفتي:
وزير نفت ايران: وزير نفت با بيان اينكه اين كشورها مي‌خواهند بار ديگر تحريم‌هايي را عليه نفت ايران اعمال كنند، گفت: به عبارت ديگر، با اجراي طرح فريز نفتي اين كشورها مي‌خواهند بار ديگر حجم صادرات نفت ايران را به دوران تحريم بازگردانند.
الكساندر نواك، وزير انرژي روسيه: شرط جديد كشورهاي عرب خليج‌فارس نشست نفتي دوحه را بي‌نتيجه گذاشت اما روسيه درها را براي توافق جهاني براي محدوديت توليد نمي‌بندد.
محمد بن سلمان، جانشين وليعهد عربستان: عربستان بدون تعهد ديگر توليدكنندگان بزرگ از جمله ايران در طرح فريز نفتي شركت نخواهد كرد.
محمد السعده، وزير انرژي قطر: ما به موضع ايران در مورد بازار نفت احترام مي‌گذاريم اما مذاكرات 6 ساعته نشان داد براي دستيابي به توافق نيازمند مشورت بيشتر هستيم.