پيشنهاد لاوروف براي حل اختلاف‌هاي ايران – عربستان
روسيه پا پيش گذاشت
چهارمين نشست مشترك روسيه با كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس براي نخستين‌بار در پنج سال گذشته در مسكو برگزار شد؛ نشست پرمحوري كه استراتژي شكل‌گيري آن تقويت روابط دوجانبه بود اما عملا در 5 سال گذشته همواره هر مساله‌اي جز رابطه دو جانبه روسيه با كشورهاي عضو شوراي همكاري در راس محورهاي اين نشست‌ها بوده است. روز پنجشنبه مسكو در حالي ميزبان اين نشست بود كه دو پرونده بيش از سايرين روي ميز كار دو طرف جابه‌جا شدند؛ ايران و سوريه. رابطه ايران با روسيه و كشورهاي عضو شوراي همكاري از يك سو سوژه بحث بود و بحران چندلايه در سوريه هم از سوي ديگر به بحث‌هاي چالشي ميان سرگئي لاوروف، وزير امور خارجه روسيه و وزراي امور خارجه كشورهاي عضو شوراي همكاري اضافه شد. تلاش‌ها براي يافتن راهكاري صلح‌آميز در راستاي آرام و قرار گرفتن بحران سوريه و همچنين مديريت ساير بحران‌ها در خاورميانه، اصلي‌ترين دستور كار نشست اعراب با وزير امور خارجه روسيه بود. وزراي امور خارجه شش كشوري كه سياستي نسبتا هماهنگ و كاملا متغاير با سياست روسيه در سوريه را دنبال مي‌كنند در حالي خود را به مسكو رسانده‌اند كه چشم‌ها به دهان استفان دي ميستورا دوخته شده است تا تاريخ آتي مذاكرات سوريه را اعلام كند. مذاكرات به اغما رفته كه در يك سوي آن بازيگراني چون امريكا ايستاده‌اند و در سوي ديگر آن هم روس‌ها. لاوروف پيش از آغاز اين نشست دستور كار اين نشست را اين‌گونه تشريح كرده بود: تمركز ما بر يافتن راهكاري صلح‌آميز براي تنش‌ها در منطقه است. لاوروف در سخنراني مقدماتي خود در اين نشست گفت: پنج سال پيش ما جرقه اين نشست‌هاي استراتژيك را در ابوظبي زديم و امروز شاهد برگزاري چهارمين دور اين نشست‌ها در مسكو هستيم. در چند سال اخير، گفت‌وگوهاي ما در خصوص مسائل منطقه‌اي و بين‌المللي كارآمدي خود را نشان داده است. از زمان برگزاري آخرين نشست در سال 2014 نشست‌هاي متعدد ديگري در سطوح بالا برگزار شده است. بارها مقام‌هاي دو طرف با هم ديدارهايي در سطح عالي داشته‌اند و صدها بار براي بحث و رايزني در خصوص مسائل مختلف، مكالمه‌هاي تلفني با هم داشته‌ايم.
پيشنهاد ميانجيگري روسيه
نشست وزراي امور خارجه روسيه و كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس پشت درهاي بسته انجام شد. جزييات اينكه دو طرف چگونه در خصوص مسائل مورد اختلاف بحث كردند و چه راهكارهاي عملي روي ميز قرار گرفت، در اختيار رسانه‌ها قرار نگرفت اما نشست خبري وزراي امور خارجه روسيه و عربستان را مي‌توان آينه‌اي از بحث‌هاي انجام گرفته دانست. عادل الجبير پيش از برگزاري اين نشست در جمع خبرنگاران ابراز اميدواري كرده بود كه روسيه بتواند در حل مشكلات ايران و عربستان، نقش مثبتي ايفا كند. مهم‌ترين نكته نشست خبري دو وزير هم پيشنهاد روسيه براي ميانجيگري ميان ايران و عربستان بود.
سرگئي لاوروف به عنوان نخستين سخنران اين نشست خبري در همان ابتداي موضع‌گيري‌هايش به اختلاف‌ها اشاره كرد و گفت: با وجود اختلاف‌نظرهايي كه با كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس در برخي پرونده‌ها وجود دارد اما در گفت‌وگوهاي‌مان تاكيد كردهايم كه بايد حقوق همه اقليت‌ها در خاورميانه رعايت شود. در اين نشست اعلام كردهايم كه بايد بحران سوريه بر اساس تصميمات شوراي امنيت حل و فصل شود و بر لزوم حل بحران‌هاي عراق و يمن نيز پافشاري كردهايم. تاكيد كردهايم كه اصل حسن همجواري در منطقه به ويژه ميان ايران و كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس بايد رعايت شود.
وزير خارجه روسيه در ادامه گفت: ما در گفت‌وگوهاي خود با همتايان عرب بر تعهد به حل عادلانه پرونده فلسطين تاكيد كردهايم. موضع ما با كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس در زمينه مقابله تروريسم يكسان است. عادل الجبير، وزير خارجه عربستان با بيان اينكه در اين نشست دو طرف، موضوعات مربوط به ليبي، عراق و يمن را بررسي كرده‌اند و ديدگاه‌هاي شوراي همكاري خليج فارس و روسيه در اين زمينه به هم نزديك است، گفت: مساله توقف درگيري‌ها در سوريه و ارسال كمك‌هاي بشردوستانه به اين كشور را مورد بررسي قرار داديم. در حالي كه اصلي‌ترين اختلاف روسيه و كشورهاي عضو شوراي همكاري به سرنوشت بشار اسد در پنج سال گذشته محدود شده است، به گفته وزير امور خارجه عربستان، در اين نشست هم دوطرف نتوانستند به نقطه نظر واحدي در اين خصوص دست پيدا كنند. الجبير گفت: شوراي همكاري خليج‌فارس و عربستان موضع روسيه در احترام به حاكميت كشورهاي منطقه را ستايش مي‌كند. روابط تاريخي و منافع مشتركي ميان كشورهاي عربي و روسيه وجود دارد. عادل الجبير بخش‌هاي پاياني سخنان خود را به رابطه رياض و تهران اختصاص داد و با تكرار برخي ادعاهاي پيشين در خصوص فعاليت‌هاي منطقه‌اي ايران گفت: ما نگراني كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج‌فارس از رفتار منطقه‌اي ايران را به اطلاع طرف روسي رسانده‌ايم. با اين وجود از هر اقدامي از سوي ايران براي بهبود وضعيت موجود استقبال مي‌كنيم. لاوروف نيز با اشاره به مساله اختلافات كشورهاي عربي با ايران كه اخيرا تشديد شده گفت: هر كشوري حق دارد كه براي افزايش نفوذش در خارج از مرزهاي خود تلاش كند اما اين تلاش‌ها بايد بر اساس اصول قانوني و بدون نقض حقوق ديگر كشورها صورت بگيرد. اختلافاتي كه ميان ايران و كشورهاي عربي ايجاد شده ممكن است به عنوان شكاف در جهان اسلام تعبير شود كه اين مساله‌اي خطرناك است و با توجه به روابط خوب مسكو با هر دوطرف؛ روسيه آماده است كه اختلافات ميان ايران و كشورهاي عربي را حل و فصل كند.
نسخه‌هاي كلي براي چندلايه‌ترين بحران‌ها
هرچند كه رسانه‌هاي متفاوت منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي نتيجه نشست مشترك شوراي همكاري و امريكا را چندان مثبت ارزيابي نكردند اما در بيانيه پاياني تقريبا از تمام بحران‌هاي موجود در خاورميانه و منطقه حداقل نامي به چشم مي‌خورد. در بيانيه پاياني به موضع دو طرف درباره مسائل متعددي از جمله بحران سوريه، اوضاع يمن، عراق، ليبي، مساله فلسطين، مبارزه با تروريسم و روابط كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس با ايران به‌صراحت اشاره شده است. در خصوص سوريه، دوطرف تلاش كردند مانند بيانيه‌هاي نشست گروه تماس در يك سال و نيم اخير بر نقطه اشتراك‌ها متمركز باشند و كمتر اشاره‌اي به نقطه افتراق‌ها بكنند. تاكيد بر لزوم حفظ وحدت، حاكميت و تماميت ارضي سوريه و اهميت رسيدن به راهكار سياسي بحران كه به توقف درگيري‌ها براساس قطعنامه 2254 شوراي امنيت منجر شود، سرفصل‌هاي اصلي اين بيانيه در خصوص سوريه بود. لزوم ارسال كمك‌هاي بشردوستانه به ساكنان و غيرنظاميان در تمامي مناطق سوريه براساس قوانين بين‌المللي و ازسرگيري مذاكرات صلح ژنو نيز در زمره بحث‌هاي مطرح شده در خصوص سوريه بود. توقف درگيري‌ها در يمن و پايبندي به آتش‌بس هم راهكار پيشنهادي روسيه و شش كشور عضو شوراي همكاري براي يمني بود كه از يك سال پيش ميزبان بمب‌هاي سعودي است. تاكيد بر اهميت پايبندي به استقلال و حاكميت، ثبات سياسي و وحدت ملي عراق، مخالفت با مداخله در امور داخلي اين كشور و اعلام همبستگي با مردم عراق در مبارزه با داعش هم نسخه‌هاي مشابهي بود كه در اين نشست براي اين كشور تجويز شد. سرفصل‌ها در خصوص ليبي نيز كم و بيش مشابه توصيه‌هاي مطرح شده براي عراق و يمن بود. تلاش براي تحقق آشتي ملي در فلسطين هم درماني بود كه هفت طرف درگير در اين مذاكرات براي پرونده‌اي نيم قرني توصيه كردند. «روابط بايد براساس اصل حسن‌همجواري و مداخله نكردن در امور داخلي يكديگر و احترام به استقلال و حل درگيري‌ها و اختلافات براساس منشور سازمان ملل و امتناع از به كارگيري زور باشد.» اين عبارتي است كه وزراي امور خارجه روسيه و شش كشور عضو شوراي همكاري در خصوص ايران در بيانيه نهايي درج كردند. در اين بيانيه بر لزوم حل مسالمت‌آميز اختلاف ميان ايران و امارات درباره جزاير (ايراني) تنب كوچك، تنب بزرگ و ابوموسي براساس منشور و قوانين سازمان ملل و از طريق مذاكرات مستقيم ميان دو طرف تاكيد شده است.
حملات الجبير عليه ايران
هواپيماهاي عربستان سعودي بر فراز يمن، باراني از بمب را بر سر شهروندان غيرنظامي فرود مي‌آورند. دلارهاي سعودي به تجهيز تروريست‌هايي مي‌پردازند كه هدفي جز سرنگوني دولت بشار اسد را دنبال نمي‌كنند و در اين ميان مداخله‌هاي عربستان در بحرين همچنان مانع از هرگونه حركت اصلاح‌طلبانه‌اي شده است كه مي‌تواند به آشتي ملي در منامه منتهي شود. با اين همه عادل الجبير، وزير امور خارجه عربستان در گفت‌وگو با رسانه روسي راشا تودي براي چندمين‌بار سياست‌هاي ايران در منطقه را مورد انتقاد قرار مي‌دهد. الجبير در پاسخ به سوال خبرنگار اين شبكه كه گفت نظرتان درباره اخبار حضور اخير فرمانده سپاه قدس ايران در نزديكي فلوجه چيست، گفت: كاملا منفي است. رياض حضور قاسم سليماني در بغداد را كاملا منفي مي‌داند. سپاه قدس در سوريه با مردم سوريه مي‌جنگند[!] و در عراق هم همين‌طور. سپاه اقدامات تخريبي در همه جاي دنيا انجام مي‌دهد... آنچه سليماني و سپاه در عراق انجام مي‌دهند از نظر عربستان مردود است. وي در ادامه سخنانش ادعا كرد كه حضور سردار سليماني در عراق نتيجه هماهنگي ايران و امريكا نيست بلكه نتيجه هماهنگي ايران و عراق است. وزير خارجه عربستان بار ديگر مدعي عدم رعايت حسن همجواري ايران شد و گفت: آنچه عربستان را رنج مي‌دهد، بي‌احترامي ايران به اصل حسن همجواري است. ايران نبايد در امور داخلي كشورهاي عربي دخالت كند يا شبه نظاميان طائفي را در كشورهاي عربي حمايت كند. اين، سبب افزايش فتنه طائفي مي‌شود و به امنيت و ثبات منطقه كمك نمي‌كند. الجبير در حالي از لزوم آنچه وي دخالت نكردن ايران در امور منطقه‌اي اعراب مي‌خواند، سخن مي‌گويد كه تقريبا در تمام مصاحبه‌هايي كه وي انجام مي‌دهد به مساله لزوم كناره‌گيري بشار اسد از قدرت در سوريه تاكيد شده است.
الجبير فراموش نكند كشورش حامي تروريسم است
حسين جابري انصاري، سخنگوي وزارت امور خارجه جمهوري اسلامي ايران در پاسخ به اظهارات سخيف عادل جبير، وزير امور خارجه عربستان درباره روابط جمهوري اسلامي ايران و عراق، گفت: ملت عراق براي تشخيص منافع و دوست و دشمن خود نيازي به اظهارات وزير خارجه كشوري ندارد كه در كمتر از يك دهه و نيم اخير، بزرگ‌ترين عامل و حامي بي‌ثباتي و حمايت از تروريسم در عراق، منطقه و جهان بوده است.
جابري انصاري افزود: حضور مستشاران نظامي ايران در عراق تحت فرماندهي سردار قاسم سليماني به درخواست دولت قانوني اين كشور و براي مبارزه با تروريست‌ها و افراط گراياني است كه عراق و منطقه را با بي‌ثباتي و ناامني مواجه كرده‌اند. سخنگوي وزارت امور خارجه از عادل جبير خواست به جاي تلاش در جهت فريب افكار عمومي و تحريف واقعيت‌ها، فراموش نكند كه كشورش هم اينك و در سطح بين‌المللي به عنوان اولين و خطرناك‌ترين حامي تروريسم و گسترش ناامني در جهان شناخته مي‌شود.