رييس‌جمهور امريكا در هيروشيما عذرخواهي نكرد
چشم در چشم تاريخ پس از 70 سال
سارا معصومي
70 سال از فاجعه گذشته است. بسياري از بازماندگان در گذر زمان جان دادند. انگشت‌شماري هنوز مانده‌اند اما ماندني كه با هر نفس خاطره آن روز سياه را به ياد مي‌آورند. باراك اوباما، رييس‌جمهور امريكا روز گذشته با حضور در محل يادبود كشته‌شدگان هيروشيما نام آنها را زنده كرد. حضوري بي‌عذرخواهي. خبرگزاري فرانسه همزمان با حضور نخستين رييس‌جمهور امريكا در هيروشيما به سراغ چندبازمانده از تنها حمله اتمي تاريخ رفته است. آميكو 79 ساله است. روز حادثه تنها دو كيلومتر با منطقه اصابت بمب‌هاي اتم فاصله داشته است. خواهرش را همان روز در همان حادثه از دست داد. تنش نيز در تمام اين سال‌ها ميزبان جراحات متعدد بوده است.
روايت آميكو از روز حادثه: ناگهان انفجار نوري آسمان را روشن كرد. به روي زمين پرتاب شدم. نمي‌دانستم چه اتفاقي رخ داده و حتي نمي‌توانستم حدس هم بزنم. آتش همه جا را فراگرفته بود. ما مي‌دويديم و شعله‌هاي آتش دست از تعقيب ما برنمي‌داشتند. در طول مسير قربانيان را مي‌ديدم. به انسان شباهت نداشتند. پوست‌هاي‌شان آويزان شده بود. چشم برخي كودكان از حدقه خارج شده بود. هنوز هم نمي‌توانم به خورشيد در حال طلوع نگاه كنم. مرا به ياد آن انفجار نور در آن روز سياه مي‌اندازد. هنوز از به يادآوري آن قلبم درد مي‌گيرد. پس از جنگ كودكاني كه بمب‌هاي اتمي امريكا آنها را يتيم كرده بود به خانه‌هاي‌شان بازگشتند. گانگسترهاي بسياري به هيروشيما آمدند و به آنها هم غذا براي بقا و هم اسلحه براي انتقام دادند. باراك اوباما مردي است كه مي‌تواند بر جهان تاثيرگذار باشد. اميدوارم كه امسال آغاز درك واقعي جهاني از اتفاق‌هايي باشد كه در هيروشيما و ناكازاكي رخ داد. كيكو 78 ساله تمام عمرش را صرف زنده نگه داشتن خاطرات آن روز سياه كرده است. آن روز را با تمام جزيياتش به ياد دارد: اندكي پس از اصابت بمب، باران آمد. باران سياه. صف طويلي از زخمي‌ها را ديدم كه به ارواحي ساكت شباهت داشتند. ناگهان دختربچه‌اي ساق پايم را با مشت گرفت و با صداي بي‌نهايت ضعيفي گفت: آب. بقيه صداها هم نجوا مي‌كردند: آب. آب براي آنها آوردم اما پيش از آنكه لبي ترك كنند مرگ به سراغ‌شان آمده بود. دود از پاركي كه در نزديكي ما بود، بلند مي‌شد. دود ناشي از سوختن پوست بدن انسان‌ها. به همه مي‌گويم كه آن روز جهنم را به چشم ديدم. اما كسي باور نمي‌كند. خانم پارك
83 ساله است و از اهالي كره. تشعشعات بمب اتم براي او دو هديه داشت: سرطان سينه و پوست. گفته مي‌شود كه 20 هزار كره‌اي در حمله اتمي به هيروشيما كشته شدند. بسياري از آنها در فاصله سال‌هاي 1910 تا 1945 براي كار به ژاپن آمده بودند. خاطره پارك از آن روز سياه: همه‌چيز تكه‌تكه شد. همه جا مي‌سوخت. آنچه رخ داد به قدري غيرانساني بود كه توان توصيف آن با كلمات وجود ندارد. هيروشيما دريايي از آتش بود. مردم فرياد مي‌زدند: مي‌سوزم، مي‌سوزم. كمك كنيد. مي‌گويند بايد به حق حيات بشر احترام گذاشت اما جان كساني كه در حمله اتمي به هيروشيما كشته شدند به اندازه جان حشرات ارزش داشت. ميساكو 86 ساله مي‌گويد رنگ خاطره‌هايش از آن روز خاكستري است. سابق بر اين از امريكايي‌ها متنفر بودم اما امروز ديگر اين حس را نسبت به آنها ندارم. مي‌خواهم اوباما را ببينم و به او بگويم: لطفا جنگ ديگري راه نيندازيد.
بياييد مستقيم در چشم تاريخ خيره شويم
71 سال پيش در روز ۶ آگوست سال ۱۹۴۵، هري ترومن، رييس‌جمهور امريكا بود. آلمان در جنگ شكست خورده بود و خبر سقوط هيتلر پخش شده بود. امريكا دو بمب اتم را به فاصله سه روز بر فراز هيروشيما و ناكازاكي انداخت. بيش از 140 هزار نفر در دم جان باختند. تقويم 27 ماه مه سال 2016 را نشان مي‌دهد. باراك اوباما، نخستين رييس‌جمهور سياهپوست امريكا دوشادوش شينزو آبه، نخست‌وزير ژاپن ايستاده است. پرچم امريكا به شكل سنجاق سينه‌اي روي لبه كت وي به چشم مي‌خورد. صداي فلاش دوربين عكاس‌ها فضا را پر كرده است. دوربين‌ها روي صورت چهل و چهارمين رييس‌جمهور امريكا زوم شده است. تاج گل را تحويل مي‌گيرد. چند قدم جلو مي‌رود و تاج را در محل مناسبي به روي زمين مي‌گذارد. دوربين‌ها خطوط چهره اوباما را نشانه گرفته‌اند. رييس‌جمهور امريكا چشم‌هايش را مي‌بندد، شانه‌ها را اندكي به سمت جلو متمايل مي‌كند و پس از چند ثانيه ايستادن در مقابل جايگاه به عقب بازمي‌گردد. نمايش در بوستان صلح هيروشيما تمام شد. اوباما به وعده‌اش وفادار ماند: عذرخواهي انجام نشد. باراك اوباما در سخنراني خود گفت: ما به اينجا آمده‌ايم تا درباره نيروي ويرانگري تامل و انديشه كنيم كه در گذشته‌اي نه‌چندان دور از بند رها شد و فاجعه و مرگ به همراه آورد. ما براي سوگواري مردگان به اينجا آمده‌ايم. ما تمامي آن بيگناهاني را كه در قوس هول آور جنگ، جان از كف دادند به ياد مي‌آوريم اما امروز، مسووليت مشترك ما اين است كه مستقيما به چشم تاريخ خيره شويم و از خود بپرسيم چه رفتار متفاوتي بايد در پيش‌گيريم تا از وقوع مجدد چنين رنجي پيشگيري شود. رييس‌جمهور امريكا در ادامه سخنانش جلوگيري از وقوع چنين رخدادهايي را يك «مسووليت مشترك» دانست و ضمن ابراز اميدواري به نابودي سلاح‌هاي هسته‌اي افزود كه هرگز نبايد ياد و خاطره هيروشيما از ذهن‌ها زدوده شود. وي درباره روابط امريكا و ژاپن گفت: «از آن روز سرنوشت‌ساز به بعد، تصميم‌گيري‌هاي‌مان اميدبخش بوده است. امريكا و ژاپن نه‌تنها با يكديگر متحد شده‌اند بلكه دوستي اين دو كشور از مناقشه‌اي كه درگير آن بودند بسيار ثمربخش‌تر است.»رييس‌جمهوري امريكا افزود كه كشورهايي مانند امريكا كه زرادخانه هسته‌اي دارند، بايد در پي جهاني بدون اين تسليحات باشند. اوباما گفت: «شايد در طول زندگي من، به اين هدف نايل نشويم اما تلاش مجدانه مي‌تواند امكان وقوع فاجعه را از بين ببرد.»رييس‌جمهوري امريكا با بيان ناراحتي و اندوه خود، ابراز اميدواري كرد كه بمباران هيروشيما و ناكازاكي «طلوع جنگ اتمي» نبوده و «سرآغاز بيداري اخلاقي» باشد.
نمايشي براي اتحاد توكيو- واشنگتن
باراك اوباما پس از اين اظهارات با دو بازمانده از هيروشيما صحبت كرد. سخنان آنها در رسانه‌ها بازتابي نداشت اما دوربين‌ها تصاويري از خنده اوباما با بازمانده 91 ساله و در آغوش كشيدن ديگري را كه حدودا 79 سال سن داشت، ثبت كردند. رسانه‌هاي امريكايي مي‌گويند كه حضور اوباما در هيروشيما براي به نمايش گذاشتن اتحاد امريكا و ژاپن بود. اوباما و آبه در تمام طول سفر و بازديد از يادبود قربانيان حمله اتمي دوشادوش هم راه مي‌رفتند. با هم به موزه صلح رفتند و اوباما در دفتر يادبود مخصوص موزه چند خط نوشت: ما درد و رنج جنگ را مي‌شناسيم. بياييد اين شجاعت را در كنار هم پيدا كنيم كه مروج صلح بوده و به دنبال جهاني عاري از سلاح اتمي باشيم. رييس‌جمهور امريكا 7 سال پيش در سال 2009 هم در سخنراني در پراگ در حالي كه هنوز رييس‌جمهور تازه‌نفس امريكا بود خواهان تلاش‌هاي بين‌المللي براي رسيدن به جهاني عاري از سلاح اتمي شد. سخناني كه به اهداي جايزه صلح نوبل به وي منتهي شد اما بازتاب عملي چنداني در سياست‌هاي اتمي امريكا در دو دوره رياست‌جمهوري اوباما نگذاشت. باراك اوباما در حالي در آخرين ماه‌هاي حضور خود در كاخ سفيد به هيروشيما سفر كرد كه در داخل امريكا نظرات در خصوص تاييد يا رد اقدام امريكا در حمله اتمي به هيروشيما و ناكازاكي بسيار متضاد است. بر اساس نظرسنجي‌اي كه سي‌بي‌اس آن را منتشر كرده است، 43 درصد امريكايي‌ها اقدام امريكا در استفاده از بمب اتم را درست و 44 درصد امريكايي‌ها آن را رد مي‌كنند. ميزان تاييد اين حركت در چندسال اخير كاهش فاحشي داشته است. بر اساس نظرسنجي گالوپ در جولاي 2005، اكثريت امريكايي‌ها اين اقدام امريكا در سال 1945 را با توجه به معادله‌هاي جنگ وقت تاييد مي‌كردند.