چرا خودزني مي‌كنيم؟
شوراي نويسندگان
يكي از صاحب‌نظران اجتماعي سال‌ها پيش گفته بود كه ما ايرانيان مردم خودويرانگري هستيم. در واقع نيازي نيست ديگران ما را تخريب و ويران كنند، خودمان در اين كار خبره هستيم. البته قصد او از بيان چنين گزاره‌اي توجه دادن ما به وجود چنين ويژگي منفي در جامعه بود. اكنون مصداق روشن آن را در نقد و حتي رد اقدام پسنديده شهرداري در نصب تابلوهاي موزه‌اي تحت عنوان «نگارخانه‌اي به وسعت شهر» مي‌بينيم؛ اقدامي كه صداي مخالفت با آن از داخل برخي نيروهاي منتسب به نهادهاي گوناگون شنيده مي‌شود. توجه كنيم، بحث بر سر اين نيست كه شهرداري كارهاي مشكل‌دار يا قابل انتقادي انجام نمي‌دهد، اتفاقا ما نيز مثل ساير رسانه‌ها كه متعهد به حقوق مردم باشند، اظهارات و عملكردهاي شهرداري را نقد مي‌كنيم، ولي نقد به معناي ضديت و دشمني نيست و هر جا هم كه ديديم اقدام درستي انجام مي‌شود به همان نسبت وظيفه داريم كه از آن دفاع كنيم.
متاسفانه پس از آغاز طرح نگارخانه‌اي به وسعت شهر از سوي سازمان زيباسازي هجمه‌اي عليه آن آغاز شد. اگرچه رييس محترم شوراي شهر و اكثريت قاطع شورا اعم از اصلاح‌طلب يا اصولگرا از اين اقدام دفاع كردند، ولي سكوت در برابر اين هجمه‌ها به نفع جامعه نيست، به ويژه آنكه مي‌بينيم برخي خبرگزاري‌ها كه قبلا اخبار مثبت از اين اقدام منتشر كرده‌اند، پس از اين هجوم، اخبار مثبت و قبلي را از خروجي خود حذف كرده‌اند! در چنين شرايطي مي‌توانيم حدس بزنيم كه مساله بيش از آنكه ارزشي و فرهنگي باشد، از معادلات پشت پرده تاثير مي‌گيرد.
همه مي‌دانند كه شهر تهران از نظر فضاي عمومي و چشم‌اندازهاي بصري درون‌شهري داراي كاستي‌هاي زيادي است. تهران بيش از آنكه شهر زندگي شده باشد، شهر كار و كسب درآمد شده است و همين امر اثرات منفي بر روحيه و روان ساكنان آن ايجاد مي‌كند. از آلودگي هوا و ترافيك گرفته تا بي‌نظمي‌هاي ناشي از رانندگي يا عدم توجه به مقررات و شرايط رفت‌وآمد در پياده‌روها يا مكان‌هاي عمومي، يا وجود ساختمان‌هاي بدقواره، يا آلودگي‌هاي صوتي ناشي از ساخت‌وسازهاي تمام نشدني، همه و همه زندگي در شهر را بيش از حد سخت كرده است. به طور طبيعي شهرداري نيز كوشش‌هايي براي جبران اين ضعف‌ها انجام داده است. برخي از اين اقدامات عادي و مرسوم است، ولي برخي ديگر نيز ابتكاري است و اثرگذاري بيشتري دارد. ايجاد نگارخانه‌اي به وسعت شهر در سال گذشته و سپس اقدام مشابه براي آموزش رفتارهاي تامين‌كننده سلامتي شهروندان در زمستان سال گذشته از اين نمونه‌اند كه نه تنها در داخل كشور از سوي قاطبه مردم با استقبال روبه‌رو شد و انعكاس اين استقبال را در رسانه‌ها مي‌ديديم، بلكه در سطح رسانه‌هاي بين‌المللي نيز به عنوان اقدامي ابتكاري شناخته شد، و در نهايت حسي جديد از زندگي در شهر تهران ايجاد كرد و نگاه به شهرداري و مديريت شهري را نيز تلطيف و دگرگون كرد. مردم حس كردند شهرداري فقط پي كسب درآمد نيست، بلكه در مقام ارايه خدمات و به ويژه خدمات فرهنگي نيز هست. اتفاقي كه در اين دوره از برنامه نگارخانه‌اي به وسعت شهر رخ داد تقارن آن با دو مناسبت ايام شعبانيه و نيز سالروز آزادي خرمشهر بود و لذا مخالفان اين طرح با سنگر گرفتن پشت اين دو مناسبت و ذكر اين نكته كه نگارخانه اين دو رويداد را تحت شعاع قرار داده است، به نقد اين رويداد مهم فرهنگي پرداختند. در اين مورد ذكر دو نكته مهم است. فرض كنيم انتقاد مذكور وارد باشد. خوب اين دليل نمي‌شود كه كل كار را زير سوال ببريم. مي‌توان درخواست كرد تا حدي كه ممكن است جبران يا براي سال‌هاي آينده به اين نوع تقارن‌ها توجه شود. به علاوه شهرداري كه از نيروهاي اصولگرا و ارزشي مورد نظر منتقدان هستند، حتما به اين انتقادات توجه خواهد كرد و اين طبيعت كارهاي مشابه است كه مي‌توان از آن درس گرفت و ايرادات را رفع كرد. ولي نكته مهم اين است كه اصل اين انتقاد نيز وارد نيست. زيرا نوعي تقابل ميان اين دو روز و يادآوري آن با تابلوهاي فرهنگي ايجاد مي‌كند، در حالي كه در ذهن مردم اصولا چنين تقابلي وجود ندارد. اعياد شعبانيه از طريق برنامه‌هاي ديگر در سطح وسيع در جامعه ديده شد. آزادي خرمشهر نيز تحت تاثير اين رويداد قرار نداشت. فرض كنيم كه به جاي اين تابلوها همان تبليغات هميشگي كالاهاي خارجي بود. آيا كسي آنها را موجب بي‌توجهي به سالروز فتح خرمشهر معرفي مي‌كرد؟ قطعا خير، زيرا اين دو مساله جايگزين يكديگر نيستند. افراد مخالف چون در پي مخالفت بوده‌اند، يا انتظار داشتند كه همه تابلوها براي اين دو موضوع اختصاص يابد، چنين برداشتي دارند، در حالي كه اصولا افزايش اين تابلوها در بسياري از موارد ضدتبليغ است و ممكن است در ذهن بيننده اثر منفي بگذارد. اتفاقا تداخل داشتن تابلوهاي اين مناسبت‌ها با تابلوهاي نگارخانه اثرگذاري بيشتري براي آنها ايجاد مي‌كند. تهاجم به اين برنامه و ايجاد دوگانگي ميان ارزش‌هاي دفاع مقدس و مذهبي با نگارخانه به وسعت يك شهر ضررش آشكارتر از آن است كه ناديده گرفته شود. فراموش نشود كه مطابق مطالعات و مشاهدات مردم تهران در حد بسيار بالايي از نگارخانه سال گذشته استقبال كردند بنابر اين تهاجم غيرمنطقي به چنين برنامه موفقي چيزي جز يك خودزني ملي نيست.