هم متدين، هم ملي
داود فيرحي:خلاصه حرف مرحوم ناييني با اين بحث‌ها اين بود كه چطور مي‌شود آدم هم مسلمان باشد و هم ملي؟ اين واژه سنگين بود. همچنين آدم هم مسلمان مكلف باشد و هم شهروند حق مدار؟ مرحوم ناييني در بحث‌هاي خودش دولتي دموكراتيك را مطرح كرد. اين مباحث خيلي مهم بودند، اما واژه‌هاي مرحوم ناييني فشرده بود و نياز به توضيح داشت. هر كس وارد مي‌شد تا اين كتاب را بخواند، خيلي زود از آن خسته مي‌شد. حتي برخي درباره آن تصوراتي دارند. مثلا دكتر صادق زيباكلام در كتاب ما و مدرنيته و سنت و تجدد تصورش اين است كه مرحوم ناييني كتاب را به عربي نوشته و آقاي طالقاني اين را ترجمه كرده و تاكيد مي‌كند كه ترجمه نيز بد است!