به دنبال راز و رمز زندگي در اين سرزمينيم

آقاي بهشتي اهل اين سرزمين است، اين اهل بودن را بايد مورد تامل قرار داد. اين را سپهري هم مي‌گويد: اهل كاشانم، بعد از دوستانش مي‌گويد، از سجاده‌اش مي‌گويد كه دشت است. اهل بودن يعني اينكه شما راز و رمز زندگي در اين سرزميني كه پر از موقعيت‌ها و تهديدهاست، بشناسيد و باور داشته باشيد كه قرن‌هاي قرن زندگي و تمدن پيوسته در اين فلات جاري بوده، ما اين پيوستگي را فقط در پنج يا شش تمدن بزرگ در عالم داشته‌ايم. اهل اين سرزمين بودن معناي بسيار پيچيده است. فكر مي‌كنم آقاي بهشتي اين موضوع را به ويژه در سال‌هايي كه در ميراث فرهنگي بوده‌اند، در بخش مادي ميراث فرهنگي به‌خوبي لمس كرده‌اند و در بخش ميراث معنوي هم همچنين. نكته ديگري كه گفتني است مهر و مهرباني كه در ذات فرهنگ ايراني است و نقطه تمايز آن از بسياري از فرهنگ‌هاي ديگر است در شخصيت ايشان بروز و ظهور دارد. اين مهرباني با آب و خاك و زمين و هوا و طبعا مهرباني با آدم‌ها هم هست. حافظ مي‌فرمايد: «شهر ياران بود و جاي مهربانان اين ديار/ مهرباني كي سر آمد شهرياران را چه شد» هر شهري يك شهرياري داشته و راز و رمز شهر و شهرنشيني مهرباني بوده. اين مهرباني عمق متفاوتي هم دارد. اين مهرباني فراگير است و مبناي شكل‌گيري مدنيت است. اين رفتار مدني در شهر بروز و ظهور مي‌كند و چيزي است كه فرهنگ ما را متمايز مي‌كند. اين مهرباني در فرهنگ و معماري و شعر و ادبيات ما در ساحت‌هاي مختلف زندگي ما تجسم پيدا كرده است از جمله در معماري. اين است كه معماري ما همراه با طبيعت است و صداي طبيعت را مي‌شناسد و با درخت و آباداني نسبت دارد. ما مي‌خواهيم در يك گفت‌وگوي متقابل به ظرفيت‌هاي هم بيفزاييم و اين نگاهي است كه در فرهنگ ما وجود دارد و آقاي بهشتي آن را بيان مي‌كند. ما به دنبال انجام حركت‌هاي بزرگ هستيم، اما حركت‌هاي بزرگ منهاي انديشه‌هاي بزرگ امكان‌پذير نيست. به نظرم آقاي بهشتي در روزآمد كردن سنت فرهنگي ايران نقش داشته‌اند. اينها ظاهرا در تعارض با هم هستند، سنت كه نمي‌تواند روزآمد شود، سنت به گذشته تعلق دارد، روزآمدي مربوط به امروز است. اين همان اتفاق مهمي است كه بايد در حوزه فرهنگ و همه ساخت‌ها مورد توجه قرار بگيرد و عبارتي از سهراب سپهري را به آقاي بهشتي تقديم مي‌كنم: «بزرگ بود و از اهالي امروز/ و با تمام افق‌هاي باز نسبت داشت/ و لحن آب و زمين را چه خوب مي‌فهميد.»