شمخاني: همكاري‌هاي تهران - مسكو راهبردي است
استفاده روسيه از پايگاه هوايي‌همدان براي حمله به داعش
سارا معصومي
پايگاه شكاري «نوژه» همدان روز گذشته در صدر اخبار بين‌المللي قرار گرفت. 48 ساعت است كه در حوزه سياست خارجي نام ايران و روسيه به هم گره خورده است. از حضور ميخاييل باگدانف، معاون وزيرامور خارجه روسيه در ايران و بحث‌هاي پشت پرده در خصوص پرونده سوريه و ظرفيت‌هاي جديد همكاري با تركيه در اين پرونده با حسين جابري انصاري، معاون عربي و آفريقاي وزارت امور خارجه تا خبر سفر انصاري در آينده‌اي نزديك به تركيه و پس از آن روسيه. روز گذشته نيز رسانه‌هاي روسي بمب خبري را منفجر كردند: روسيه بمب افكن‌هاي خود را در پايگاه شكاري «نوژه» همدان مستقر كرده است. ابتدا همه‌چيز در حد گمانه‌زني رسانه‌اي بود اما ساعاتي بعد وزارت دفاع روسيه خبر را تاييد كرد: بله، اين هواپيماها در نوژه همدان مستقر شده‌اند و براي حمله به مواضع داعش در سوريه به كار گرفته مي‌شوند. تهران و مسكو توافقنامه‌اي را امضا كرده‌اند كه به روس‌ها اجازه مي‌دهد بمب‌افكن‌هاي راهبردي خود را در پايگاه شكاري «نوژه» همدان مستقر كنند. اينكه اين بمب افكن‌ها از چه زماني در پايگاه شكاري نوژه مستفر شده‌اند سوالي است كه نه ايران و نه روسيه پاسخي به آن نداده‌اند اما روسيه اعلام كرده است كه بمب‌افكن‌هايي كه در ايران مستقر شده‌اند، تاكنون چند بار مواضع تروريست‌هاي داعش را در سوريه هدف حملات هوايي قرار داده‌اند. علاوه بر بمب‌افكن‌هاي دوربرد استراتژيك Tu-22، جنگنده-بمب‌افكن‌هاي پيشرفته سوخو-34 هم در پايگاه هوايي همدان مستقر شده‌اند و روز گذشته اين جنگنده‌ها مواضع داعش و النصره در حلب، ديرالزور و ادلب را هدف قرار داده‌اند. هنوز تعداد اين هواپيماهاي جنگي اعلام نشده است. همزمان با انتشار اين خبر، خبرگزاري اينترفكس اعلام كرد كه وزارت دفاع روسيه درخواستي را به ايران و عراق فرستاده و از اين كشورها خواسته است تا از حريم هوايي‌شان براي پرتاب موشك‌هاي كروز به سوريه استفاده كند. ژنرال ولاديمير كومويدف، رييس كميته دفاع مجلس دوماي روسيه به اينترفكس گفته است كه فكر مي‌كنند ايران و عراق كريدور پرتاب موشك‌هاي كاليبر به سمت سوريه را فراهم خواهند كرد. نخستين دليل اعلام شده براي استفاده روس‌ها از پايگاه نوژه جهت عمليات در سوريه، صرفه جويي در زمان و انرژي است. به گزارش راشاتودي، زمان پرواز جنگنده‌ها و بمب‌افكن‌هاي اين كشور تا 60 درصد كاهش يافته كه هم از هزينه حملات ضد داعش كاسته و هم بر دقت اين حملات مي‌افزايد. بر اين اساس، فاصله پروازي از فرودگاه نظامي «مُدزُك» در جنوب روسيه تا شهر «تدمر» در سوريه حدود 2150 كيلومتر است كه اين فاصله از پايگاه نوژه به 900 كيلومتر كاهش مي‌يابد. دليل اين امر، مناسب نبودن پايگاه هوايي «حميميم» در «لاذقيه» براي فرود چنين بمب‌افكن‌هايي اعلام شده است. بمب‌افكن‌هاي TU-22M3 يكي از بزرگ‌ترين هواپيماهاي جنگي در نوع خودش است. پيش از اين نيز در جريان رفت‌و آمدهاي وزراي دفاع ايران و روسيه بحث همكاري‌هاي گسترده‌تر و راهبردي‌تر دو كشور براي هدف قرار دادن تروريست‌ها در سوريه مطرح شده بود و دقيقا 24 ساعت پيش از اين اعلام خبري، وزارت دفاع روسيه رسما از ايران درخواست كرده بود تا از حريم هوايي ايران براي عبور موشك‌هاي كروز جهت هدف قرار دادن دقيق پايگاه‌هاي تروريست‌ها در سوريه استفاده كند.
نخستين شريك زميني در خاورميانه
روزنامه امريكايي نيويورك تايمز گزارش خود در اين خصوص را اينگونه آغاز كرد: جنگنده‌هاي روسي روز سه شنبه از پايگاهي در ايران بلند شدند و به مواضع داعش و ديگر شبه نظاميان در سوريه حمله كردند. اين اتفاق تحولي بسيار جدي در مبارزه نظامي روسيه در بحران سوريه است كه اكنون شش ساله شده است. روسيه پيش از اين هيچگاه از خاك كشوري در خاورميانه براي پيشبرد حملات نظامي خود در سوريه استفاده نكرده بود. خبري كه در خصوص استقرار بمب‌افكن‌هاي روسيه در ايران منتشر شده نشان از بالاترين سطح همكاري و هماهنگي ميان ايران و روسيه دارد كه از نظر جامعه بين‌المللي دو حامي بشار اسد به حساب مي‌آيند.
انتشار اين خبر درست يك روز پس از آن صورت گرفت كه وزير دفاع روسيه اعلام كرده بود كه مسكو و واشنگتن در حال نزديك شدن به يك توافق در خصوص سوريه هستند؛ توافقي كه به گفته اين مقام روس مي‌تواند وضعيت در شهر شمالي حلب را تغيير داده و از حالت بن بست خارج كند. وزير دفاع روسيه در اين خصوص گفته بود: اين توافق مي‌تواند به ما كمك كند تا زمينه مشتركي براي همكاري بيابيم و با هم براي به ارمغان آوردن صلح در آن منطقه همكاري كنيم و مبارزه مشتركي را پيش ببريم. وزير دفاع روسيه همچنين در ادامه تاكيد كرده بود كه نمايندگان روسي در مرحله بسيار جدي از گفت‌وگوها هستند. با اين‌همه از سوي امريكايي‌ها گفته شد كه بحث با روس‌ها همچنان ادامه دارد و توافقي نيز در دسترس نيست. مبارزه با داعش مساله‌اي است كه هم روسيه و هم امريكا بر سر آن اتفاق‌نظر دارند اما دو‌طرف هنوز نتوانسته‌اند در خصوص ماهيت گروه‌هاي تروريستي به توافق برسند. در شرايطي كه مذاكرات فشرده ميان روسيه و امريكا ادامه دارد ايران و روسيه بر حجم همكاري‌هاي خود در چند ماه گذشته افزوده‌اند و يكي از انگيزه‌هاي علت افزايش اين همكاري‌ها، برداشته شدن تحريم‌هاي ايران است كه عملا دست و پاي فعاليت‌هاي منطقه‌اي ايران را باز كرده است.
افزايش نقش ايران در منطقه
خبرگزاري رويترز با پوشش اين خبر اعلام كرده است كه همكاري مشترك نظامي ايران و روسيه به اندازه‌اي كه مسكو از پايگاهي در ايران استفاده كند بر پيچيدگي اوضاع در خاورميانه افزوده است. اين حركت روسيه نشان از عمق استراتژيك همكاري‌هاي اين كشور با ايران دارد. از سپتامبر گذشته تاكنون كه روسيه حملات خود به سوريه را آغاز كرده بود اين نخستين‌باري است كه اين كشور از خاك يك كشور ديگر استفاده مي‌كند. اين اقدام روسيه مي‌تواند تصوير ايران به عنوان يك بازيگر مركزي و جدي در خاورميانه را ارتقا ببخشد. علاوه بر اين به دليل كاهش مسافت بر تعداد و قدرت حملات روسيه نيز افزوده خواهد شد. در چند ماه گذشته از اجراي برجام ايران و روسيه بر حجم همكاري‌ها و بده‌بستان‌هاي نظامي افزوده‌اند و اخيرا روس‌ها با تاخير چندساله سامانه دفاع موشكي اس 300 را هم تحويل ايران داده‌اند. اين رد و بدل‌هاي نظامي نشان مي‌دهد كه عزم دو طرف براي به نفع خود تغيير دادن موازنه بازي در صحنه ميداني سوريه افزايش يافته است. رويترز در ادامه مي‌نويسد: سطح رابطه ايران و روسيه پس از برجام با سرعت بسيار زيادي در حال افزايش است. ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه ماه نوامبر به ايران سفر كرد و در اين سفر ديدار بسيار مهمي با رهبر ايران داشت. پس از آن ديدار دو‌طرف از رابطه دوجانبه با هم با عنوان راهبردي نام بردند.
در جلسه محرمانه شوراي امنيت چه گذشت؟
فارن پاليسي با انتشار خبر پرواز بمب‌افكن‌هاي امريكايي از خاك ايران همزمان مساله را به تنش ميان روسيه و تركيه متصل كرده و نوشته است: در حالي كه روسيه و ايران در مبارزه با داعش به يك تيم بدل شده‌اند و هدف‌هاي مشترك در سوريه را نشانه مي‌گيرند، برخي منابع از تنش ديپلماتيك ميان آنكارا و مسكو خبر داده‌اند. ستون‌نويس فارن پاليسي در گزارشي اختصاصي از برخي جزييات جلسه‌اي محرمانه در شوراي امنيت سازمان ملل پرده برداشته است. در اين جلسه، سفير روسيه در سازمان ملل از تركيه به دليل صدور مجوز اين كشور براي عبور و مرور تروريست‌ها و انتقال تجهيزات نظامي از اين كشور به خاك سوريه با لحن بسيار تندي انتقاد كرد. نويسنده اين گزارش براي فارن‌پاليسي در ادامه افزود: آنچه در اين جلسه گذشت نشان از تداوم تنش و اختلاف ميان تركيه و روسيه آن‌هم در روزهايي دارد كه گفته مي‌شود دو كشور تلاش مي‌كنند رابطه خوب گذشته را احيا كنند. علاوه بر اين انتقادهاي خرد و كلان نظامي، دو كشور در خصوص سرنوشت بشار اسد هم اختلاف‌هاي بسياري با هم دارند.
همكاري‌هاي راهبردي تهران - مسكو براي مبارزه با تروريسم
علي شمخاني، دبير شوراي عالي امنيت ملي روز گذشته در گفت‌وگو با خبرگزاري جمهوري اسلامي ايران در خصوص آخرين تحولات سياسي و امنيتي بحران سوريه گفت: با همكاري‌هاي سازنده و گسترده ميان ايران، روسيه، سوريه و جبهه مقاومت شرايط براي تروريست‌ها بسيار دشوار شده و اين روند با آغاز عمليات جديد و گسترده تا نابودي كامل آنها ادامه خواهد داشت. آتش‌بس با گروه‌هايي كه هويت مشخصي ندارند و دايم براي فرار از قرارگرفتن در فهرست تروريست‌ها نام‌هاي جديد براي خود انتخاب كرده و به هيچ تعهدي پايبند نيستند، بي‌معنا است. جلو‌گيري از اقدام معارضان در سوءاستفاده از شهروندان به عنوان سپر انساني بايد به عنوان رويكردي غير‌قابل‌اجتناب در ضربه زدن به گروه‌هاي تروريستي مورد توجه قرار گيرد. در اين رابطه اقدامات مناسبي نيز تاكنون صورت گرفته و حتي ارسال كمك‌هاي غذايي و دارويي به مردم با وجود حملات كور و انتحاري تروريست‌ها متوقف نشده است. دبير شوراي عالي امنيت ملي در خصوص انتشار برخي خبرها مبني بر استفاده روسيه از فضاي هوايي ايران گفت: همكاري‌هاي تهران - مسكو براي مبارزه با تروريسم راهبردي است و ما در اين رابطه تبادل ظرفيت و امكانات داريم. در عين حال كيوان خسروي، سخنگوي شوراي عالي امنيت ملي گفت: همكاري‌هاي راهبردي جمهوري اسلامي ايران، روسيه، سوريه و جبهه مقاومت عليه جريان تروريسم تكفيري در سوريه از مدتي قبل آغاز شده و در مسير فزاينده‌اي در حال جريان است. خسروي افزود: تفاوت اين همكاري‌ها را بيشتر در دستيابي به نتايج واقعي در ميدان‌هاي عملياتي مي‌توان مشاهده كرد؛ به طور طبيعي همكاري‌هايي كه ابعاد راهبردي دارد بدون مشاركت جدي كشورهاي مشاركت‌كننده و تبادل ظرفيت‌ها و امكانات نمي‌توانست نتايج مطلوبي در پي داشته باشد. وي گفت: از آغاز اين همكاري‌ها با جلسات، ديدارها و رفت و آمدهاي متعددي كه در سطوح عالي سياسي، امنيتي و فرماندهان نظامي اين كشورها انجام شده است، تشريك مساعي دقيق و مناسبي با توجه به منافع مشتركي كه در اين همكاري‌ها وجود دارد ميان سه كشور انجام شده است. خسروي افزود: در اين چارچوب ظرفيت‌هاي نظامي، اطلاعاتي، فرماندهي، آموزشي و سرزميني كشورهاي عضو در اختيار اين همكاري‌ها قرار گرفته است كه اين تبادل ظرفيت به تناسب پيشرفت در ميدان‌هاي عملياتي انجام و متناسب با موفقيت‌ها در طول همكاري‌ها تصميم‌گيري مي‌شود.