برخورد جناحي با فساد خود فسادزاست
غلامرضا ظريفيان
استاد دانشگاه
موضوع مبارزه با فساد را مي‌توان به عنوان يكي از جدي‌ترين مسائلي كه نه تنها در كشور ما كه در كل جهان وجود دارد، تلقي كرد. طي چند ماه گذشته موضوع مبارزه با فساد در جامعه و رسانه‌هاي كشور ما شكل جدي به خود گرفته است اما اين موضوع در ايران دچار ضعف‌هايي است كه تا آنها را بر طرف نكنيم نمي‌توانيم در مسير مبارزه با فساد موفق باشيم. به‌طور كلي مبارزه با فساد نگاهي ملي و فراجناحي مي‌خواهد و يكي از مهم‌ترين آفت‌هاي مبارزه با فساد اين است كه به آن نگاه جناحي داشته باشيم. در حقيقت زماني كه نگاه فراجناحي به اين مساله وجود نداشته باشد به جاي بحث درباره مبارزه با فساد و علل اصلي و ريشه‌هاي آن، موضوع تبديل به مچ‌گيري براي رسيدن به اهداف سياسي مي‌شود. موضوع نگاه جناحي به فساد را اين روزها مي‌توانيم به روشني در فضاي كشورمان ببينيم. گروه‌هايي كه وقتي فسادي از رقيب‌شان افشا شد تمام قد وارد ميدان شدند و رسانه‌هاي‌شان فعال‌تر از هميشه به اين مساله پرداختند اما وقتي فسادي از جناح خودشان افشا شد برخي سكوت پيشه كردند و حتي برخي رسانه‌هاي‌شان به تكذيب موضوع پرداختند. در موضوع افشاي فيش‌هاي حقوقي اصلاح‌طلبان در صف اول محكوم كردن ماجرا ايستادند و اين در شرايطي بود كه اصلاح‌طلبان خود مهم‌ترين حامي دولت شمرده مي‌شدند. به بيان ديگر وقتي مساله فساد مطرح شد اصلاح‌طلبان نگاه جناحي را كنار گذاشتند و به صورت متفق يك خط را دنبال كردند و آن شفاف‌سازي در مورد دريافتي همه مديران دولتي در قواي مختلف كشور، بازگرداندن بيت‌المال به خزانه كشور و بركناري مديران متخلف بود. اگر بخواهيم ارزيابي كلاني نسبت به اين موضوع داشته باشيم اين نوع موضع‌گيري نشان از دغدغه اصلاح‌طلبان داشت. موضوع مبارزه با فساد براي اصلاح‌طلبان پيش از اينكه يك دغدغه مقطعي باشد همواره يك دغدغه كلان ساختاري بوده و آنچه در سياست‌ها و كلام رهبران اصلاحات جاري است، تاكيد بر مبارزه مبنايي با فساد است. از همين رو جريان اصلاح‌طلب همواره بر موضوع مردم‌سالاري تاكيد داشته و اين مساله را يكي از خواسته‌هاي مبنايي خود قرار داده است، چرا كه لازمه ساختاري كه مبارزه با فساد را پيش ببرد اين است كه نقش مردم و رسانه‌ها در حاكميت پررنگ‌تر و سازو كار نرم افزاري نظارت نيز به درستي تعبيه شود. در واقع زماني كه يك جامعه به سمت مردم‌سالاري واقعي‌تري پيش برود مي‌توان از همه ابزارها براي مبارزه با فساد استفاده تا اين موضوع را در همه ابعاد ريشه كن كنيم. حقيقت امر اين است كه فساد تنها چهره اقتصادي ندارد. زماني كه خانوده سالاري جاي شايسته سالاري را در پست‌هاي مختلف مي‌گيرد، يا اينكه رانت ويژه‌اي براي انتشار اخبار براي برخي گروه‌ها در نظر گرفته مي‌شود، به اين معناست كه ساختار درست در مناسبات سياسي وجود ندارد و اتفاقا همين مساله خود يكي از ريشه‌هاي اصلي فساد است. اينكه افرادي در اين مناسبات از برخي پيگيري‌ها مصون باشند و زماني كه به مساله‌اي متهم مي‌شوند افراد و دستگاه‌هاي ذي نفوذ مانع از پيگيري ماجرا شوند و در مقابل به محض اينكه جناح مقابل‌شان دچار خطا و لغزشي شود و در شرايطي كه هنوز جرم آنها ثابت نشده سريع‌تر از دستگاه‌هاي قضايي رسيدگي به موضوع را آغاز كنند، در واقع خود مصداق فساد در ابعاد مختلفش است. اگر بخواهيم بدون تعارف به حقيقت امر درباره مبارزه با فساد بپردازيم نبايد فراموش كنيم، تا زماني كه مبارزه با فساد تبديل به يك عزم ملي نشود راه به جايي نخواهد برد و لازمه بروز اين مساله به عنوان يك موضوع ملي است كه از نگاه جناحي به اين مساله بپرهيزيم و فساد را در هر گروه و جناحي محكوم و راه را براي پيگيري آن هموارتر كنيم. اينكه خطاها و ضعف‌هاي رقيب را با بزرگنمايي تيتر درشت روزنامه‌هاي‌مان كنيم و خطاها و فسادهاي جناح خود را كتمان يا در مقابل آن سكوت اختيار كنيم نه تنها گرهي از مشكل فساد باز نخواهد كرد بلكه تنها حاصلش بي‌اعتماد كردن جامعه خواهد بود. امروز تكنولوژي و شبكه‌هاي اجتماعي اجازه نمي‌دهد كه هيچ خبري از ديد مردم پنهان بماند و خبرهاي فساد در نهادها و دستگاه‌ها نيز از اين قاعده مستثني نيستند. زماني كه مردم رويكرد دوگانه درباره مبارزه با فساد را ببينند بي‌شك نسبت به اين مساله بي‌اعتماد خواهند شد و اين بي‌اعتمادي لطمه‌هاي جبران‌ناپذيري را وارد خواهد كرد و تنها دستاوردش اين است كه جامعه به اين نتيجه مي‌رسد در مبارزه با فساد كار چنداني انجام نمي‌شود و اين موضوع تنها دستاويزي براي رسيدن به اهداف سياسي است. نمي‌توان چشم بر اين حقيقت بست كه بحث فساد در جامعه ما هر روز عميق‌تر مي‌شود و براي مبارزه جدي با آن نيازمند اين هستيم كه با نگاه ملي پيش برويم و از برخوردها و نگاه‌هاي جناحي به اين مساله اكيدا بپرهيزيم. در اين مسير مي‌توان از تجربه‌هاي ديگر كشورهاي دنيا نيز استفاده كرد و به اين انديشيد در كشورهايي كه فساد به حداقل رسيده از چه ساز و كارهايي به ويژه در حوزه مردم‌سالاري استفاده شده است تا با برنامه‌ريزي دقيق و فراهم كردن چنين سازو‌كارهايي ما هم فساد را به حداقل برسانيم.