سمرقند مهياي خاكسپاري

ميثم سليماني

مرده يا زنده است؟ سوالي كه اين روزها بسياري در خصوص وضعيت اسلام كريمف (Islam Karimov) رييس‌جمهوري ازبكستان مي‌پرسند اما تا غروب روز جمعه هيچ پاسخ روشني در خصوص آن وجود نداشت. بينالي ييلدريم، نخست‌وزير تركيه روز گذشته در جلسه‌اي تلويزيوني خبر مرگ كريمف را تاييد كرد و حتي ويكي‌پديا نيز تاريخ مرگ او را به ثبت رساند اما در طرف مقابل دولت ازبكستان به طور رسمي خبر مرگ او را تا غروب روز جمعه اعلام نكرد. دولت ازبكستان صبح روز جمعه اعلام كرد كه اسلام كريمف، رييس‌جمهور اين كشور در شرايط بحراني به سر مي‌برد . از صبح روز گذشته گمانه‌زني‌ها در خصوص وضعيت سلامتي كريمف، بيش از هر زمان ديگري خبر مرگ او را تاييد مي كرد و اكنون مي توان  بعد از 27سال حكومت بر ازبكستان دوران حكومت او را پايان يافته خواند. در بيانيه صبح جمعه دولت ازبكستان آمده بود: هموطنان عزيز ما مطلع شديم سلامت رييس‌جمهور در طول 24ساعت گذشته رو به وخامت گذاشته و با توجه به گفته پزشكان در حالت بحراني به سر مي‌برد. اين بيانيه در حالي منتشر شد كه گزارش‌هاي غيررسمي مبني بر نزديك شدن كريمف به مرگ و حتي خبر مردن او نيز منتشر شد. دختر كريمف نيز اوايل هفته گفت كه پدر 78ساله‌اش دچار خونريزي مغزي شده است و در حالت وخيمي به سر مي‌برد. گفتني است كريمف رژيمي اقتدارگرا را از سال 1989 در ازبكستان به وجود آورد و تمامي مخالفان خود را در طول ساليان گذشته سركوب كرد و در حال حاضر هيچ فرد مشخصي براي معرفي به عنوان جانشين تعيين نشده است. آخرين باري كه كريمف در انظار عمومي ديده شده در شانزدهم آگوست و در ديدار با وزير كشور كره جنوبي بوده است و پس آن دولت رسما اعلام كرد كه كريمف بيمار است. گفتني است روز پنجشنبه اول سپتامبر روز استقلال ازبكستان نام داشت كه هرساله به طور گسترده‌اي در اين كشور جشن مي‌گيرند و پس از آنكه مردم در اين روز جشن گرفتند دولت در نهايت اخبار را در خصوص وضعيت كريمف اعلام كرد. سايت خبري آسياي مركزي همچنين روز جمعه تصاويري از شهر محل تولد كريمف يعني سمرقند را منتشر كرد كه در آن به نظر مي‌رسد عده‌اي روي طرح گورستاني كار مي‌كردند كه اسلام كريمف را در آن به خاك بسپارند موضوعي كه نشان مي‌دهد ازبكستان خود را آماده مرگ نماد ديكتاتوري 27 ساله خود كرده است. كريمف در ژانويه سال 1938 در شهر سمرقند به دنيا آمد. گفتني است كريمف هنگام تولد در يك يتيم‌خانه متولد شد و پس از گذران تحصيلات مقدماتي به مطالعه اقتصاد و مهندسي پرداخت. او سپس تبديل به عضور رسمي حزب كمونيست اتحاد جماهير شوروي شد و سپس تبديل به دبير اول حزب در ازبكستان در سال1989 شد. او سپس در 24مارس 1990 رييس‌جمهور سوسياليستي ازبكستان شوروي شد. او در 31 آگوست 1991رسما استقلال ازبكستان از اتحاد جماهير شوروي را اعلام كرد و در دسامبر همان سال نخستين انتخابات رياست‌جمهوري را برگزار كرد كه با 86درصد آرا به پيروزي رسيد كه برخي منابع آن انتخابات را ناعادلانه اعلام كردند و بسياري نيز معتقد بودند در شمارش آرا دستكاري شده و حتي نتيجه به دست آمده نيز رضايتبخش نيست. كريمف در ابتدا به احزاب و گروه‌هاي مخالفت و موافق خود اجازه فعاليت‌هاي سياسي داد و فضا را براي اين شرايط باز گذاشت. اما اين دوره بسيار كوتاه بود. او رفته‌رفته روند حضور احزاب مخالف را در طول انتخابات پيچيده كرد و موانعي را بر سر احزاب و جنبش‌هاي ازبكستان قرار داد تا نتوانند وارد روند انتخابات شوند. كريمف همچنين كارنامه‌اي درخشان در حوزه حقوق بشر را در 27سال حكومت خود برجاي گذاشته كه حتي دختر او نيز از گزند پدر در امان نبود. كريمف هرگونه توطئه و اختلافي را بلافاصله خنثي مي‌كرد و حتي كوچك‌ترين تهديد از سمت نزديكان او نيز موجب خشم كريمف مي‌شد. دختر بزرگ كريمف گلنار نام دارد، به عنوان يكي از ديپلمات‌ها و اساتيد بازرگاني اين كشور شناخته مي‌شد. اما او از فوريه سال 2014به اتهام فساد تحت بازداشت خانگي به سر مي‌برد اما وي معتقد است كه اتهامات عليه او با انگيزه‌هاي سياسي صورت گرفته است. علاوه بر اين در طول دوره حكومت كريمف رسانه‌ها به‌شدت تحت كنترل دولت كريمف قرار داشت. با اين وجود به نظر مي‌رسد اكنون كابوس ديكتاتوري كريمف رو به پايان است. بسياري از منابع عنوان مي‌كنند كه او يك سكته مغزي كرده كه ديگر راه برگشتي براي او نيست. حتي اگر سري به صفحه ويكي‌پدياي انگليسي اسلام كريمف بزنيد تاريخ مرگ او را دوم سپتامبر عنوان كردند هرچند كه مقام‌هاي دولتي از اعلام رسمي خبر مرگ او امتناع مي‌كنند، خبرگزاري رويترز به نقل از چند ديپلمات ازبك اعلام كرد كه اسلام كريمف مرده است. بينالي ييلدريم نخست‌وزير تركيه در نشست كابينه كه به صورت زنده از تلويزيون پخش مي‌شد خبر مرگ كريمف را اعلام كرد و گفت رحمت خدا بر او باد و ما از طرف مردم تركيه، با مردم ازبكستان شريك هستيم و با آنها هم دردي مي‌كنيم. حالا بسياري از كارشناسان معتقدند كه امتناع از اعلام به موقع و رسمي خبر مرگ اسلام كريمف  به دليل آن صورت گرفته تا تمام جوانب تاثيرات مرگ او بر اوضاع سياسي كشور مورد بررسي قرار گيرد. چرا كه اكنون اين نگراني وجود دارد كه ازبكستان بدون كريمف ممكن است وارد يك جنگ داخلي طولاني مدت شود چرا كه او جانشين مناسبي براي خود تعيين نكرده و ممكن است هريك از اعضاي خانواده يا قبيله كريمف بخواهند جانشين او شوند و گروه‌هاي تروريستي نيز مي‌توانند از شرايط به وجود آمده بهره‌برداري مناسب را ببرند. ديميتري مدودف نخست‌وزير رياست‌جمهوري روسيه نيز صبح روز گذشته گفت: كرملين در حال حاضر از مرگ احتمالي كريمف خبر ندارد. با اين وجود خبرها از داخل ازبكستان حاكي از آن است كه سرعت اينترنت در ازبكستان به‌شدت كاهش پيدا كرده است و مقامات دولتي تلفن‌هاي همراه خود را خاموش كرده‌اند و رفتن روزنامه‌نگاران به سمرفند بدون مجوز رسمي ممكن نيست و شرايط بسيار در داخل ازبكستان امنيتي گزارش شده است تا اخبار چنداني از ازبكستان به خارج از كشور مخابره نشود. تمامي اين شرايط و شواهد به يك خبر ختم مي‌شود، اسلام كريمف رييس‌جمهوري ازبكستان مرده است.