به مردم در پسابرجام
وعده خورشيد وماه نداديم
ظريف در انديشكده شوراي روابط خارجي امريكا:
گروه ديپلماسي | محمدجواد ظريف يك ساعت در انديشكده شوراي روابط خارجي نشست و به سوال‌هاي متعدد و متنوع فريد زكريا از مشهورترين خبرنگاران و تحليلگران امريكايي پاسخ داد. مجري برنامه تمام تلاش خود را به كار گرفت تا جملاتي متفاوت و پرحاشيه را از وزير امور خارجه ايران بشنود. بدعهدي‌هاي امريكا، محبوبيت توافق هسته‌اي نزد ايرانيان، اما و اگرهاي اجراي برجام، سرانجام آتش‌بس در سوريه، چرايي نگارش مقاله‌اي تند عليه عربستان توسط ظريف در نيويورك‌تايمز، جنگ سرد ايران و عربستان، ماجراي تنش ميان نيروهاي ايراني و امريكايي در خليج فارس، رابطه روسيه و ايران در سوريه، احتمال تنش‌زدايي بيشتر از رابطه ايران و امريكا، اينها سوژه‌هايي بودند كه در اين شصت دقيقه از ظريف سوال شد و وزير امور خارجه ايران با لبخند و قاطعيت هميشگي به تك تك آنها به گونه‌اي پاسخ داد كه فرصت سوال بيشتر را گرفت. در پرسش نخست به اصلي‌ترين سوژه‌اي پرداخته شد كه در مدت زمان حضور حسن روحاني در نيويورك براي شركت در مجمع عمومي سازمان ملل از تمام تريبون‌ها از زبان رييس دولت يازدهم شنيده شد: امريكا به تعهدات خود طبق برجام عمل نمي‌كند. ظريف در پاسخ به اين سوال براي چندمين بار به ماهيت توافق هسته‌اي اشاره كرد و گفت: توافق هسته‌اي توافقي بود درباره موضوع اتمي. فكر مي‌كنم ما عاقلانه تصميم گرفتيم كه البته تاريخ اين امر را بعدها خواهد گفت كه وارد موضوعات ديگر نشويم زيرا تاريخ ايران و امريكا بسيار پيچيده است و اگر به اين مقوله مي‌پرداختيم اين موضوع هرگز پايان نمي‌يافت، در نتيجه تصميم گرفتيم فقط موضوع را به توافق اتمي محدود كنيم. در خصوص وفاي به عهد امريكايي‌ها اگر بخواهيم عادلانه سخن بگوييم، امريكا اجراي سهم خود در توافق را تا آنجايي كه مربوط به امضاي مدارك توسط رييس‌جمهور و وزير خارجه مي‌شود، انجام داده است ولي درباره سعي در اجراي اين توافق كار زيادي صورت نگرفته است زيرا نياز به تلاش‌هاي زيادي است كه جهان بتواند رفتار خود را تغيير داده و با ايران معاملات(تجاري) داشته باشد.
هيچ يك از بانك‌هاي اصلي اروپايي پس از 8 ماه به سمت ايران نيامده‌اند
وزير امور خارجه ايران در ادامه به جريمه‌هاي هنگفت چند ميليارد دلاري اشاره كرد كه بانك‌هاي اروپايي در سالهاي تحريم ايران متحمل شده‌اند و همين مساله باعث شده است كه براي هر حركتي در مواجهه جديد با ايران به اوفك مراجعه كنند و افزود: اوفك به اين افراد و نهادها مي‌گويد مي‌توانيد با ايران معامله داشته باشيد ولي... يك جمله مي‌گويد اشكالي ندارد با ايران معامله داشته باشيد و در عوض در پنج صفحه اما و اگرهايي ذكر شده است و نهايتا اين بانك‌ها مي‌گويند ما مسير امن‌تر را در پيش مي‌گيريم و اصلا ايران را فراموش مي‌كنيم. هيچيك از بانك‌هاي اصلي اروپايي پس از گذشت هشت ماه از توافق هنوز هم نمي‌خواهند معامله‌اي با ايران داشته باشد، ما بر اين باوريم كه اين يك كاستي است.
اطمينان ايراني‌ها به امريكا به نسبت قبل از توافق كاهش پيدا كرده است
مجري برنامه در ادامه ادعا كرد كه توافق هسته‌اي در ايران مانند روزهاي نخست حصول آن محبوبيت ندارد و دليل آن هم اين است كه نتوانسته وضعيت را تغيير دهد و زندگي مردم را تغيير بدهد. «فكر مي‌كنم اكثريت مردم ايران از اين توافق حمايت مي‌كنند و اين امر هم با نظرسنجي‌هايي كه صورت گرفته مشخص شده است.» اين عبارت پاسخ محمد جواد ظريف به اين سوال بود كه اينگونه ادامه يافت: قانونگذاران امريكايي بايد بدانند كه اكثر ايرانيان امروز به امريكا نسبت به زمان قبل از توافق اطمينان ندارند، قبل از اينكه اين توافق را داشته باشيم بسياري از ايرانيان بر اين باور بودند كه اين توافق مي‌تواند اختلافات با امريكا را حل كند و موثر خواهد بود ولي هم‌اكنون اكثريت ايرانيان مخالف اين امر مي‌پندارند و همين امر بايد علامت بسيار قاطعي را ارسال كند. ظريف در ادامه تاكيد كرد كه تيم مذاكره‌كننده و دولت به مردم وعده خورشيد و ماه يا هر آنچه كه در اين مابين است را نداده بود و هرگز هم نگفته بود كه اين توافق، تحريم‌هاي اوليه امريكا را هم برمي‌دارد.
به نظر نمي‌رسد آتش‌بس در سوريه دوام بياورد
آيا فكر مي‌كنيد آتش‌بس در سوريه باقي بماند؟ ظريف در پاسخ به اين سوال گفت: من اميدوارم و دعا مي‌كنم كه اين آتش‌بس باقي بماند ولي اين‌طور كه به نظر مي‌آيد باقي نمي‌ماند و شماري از دلائل مشخص وجود دارند كه چرا اين آتش‌بس باقي نمي‌ماند. بازيگران بسياري در سوريه قرار دارند، بيش از هفتاد گروه رسما در سوريه مي‌جنگند و هيچيك از آنان ديدگاه واضحي درباره آينده سوريه ندارد. ظريف در ادامه به مساله عدم تفكيك گروه‌هاي تروريستي از معارضه در سوريه اشاره كرد و گفت: در نخستين پاراگراف از توافق نهم سپتامبر بين امريكا و روسيه آمده است كه گروه‌هاي تروريستي و معارضه بايد از هم متمايز شوند. اما برخي از آنها دايما موقعيت خود را عوض مي‌كنند و هر چند وقت يك‌بار يك گروه روابط عمومي دارند كه اعلام مي‌كند اين گروه به اصطلاح حلال شده است (با خنده) و ديگر به القاعده وابسته نيست و القاعده هم مي‌گويد ما آنها را از تعهد پيروي از خودمان آزاد كرديم. مشكل در سوريه اين است كه بسياري از بازيگران فكر مي‌كنند راه‌حل نظامي وجود دارد و بسياري از بازيگران همچنان بر اين باورند كه مي‌توانند با اين گروه‌هاي متفاوت افراطي براي كسب منافع استراتژيك بازي كنند و با آنها كنار بيايند.
آنقدر هوشيارم كه بدانم هيچ توافقي در منطقه ما نمي‌تواند بر مبناي حذف ديگري صورت گيرد
مطلبي كه ظريف با عنوان بياييد از تفكر وهابيت خلاص شويم در نيويورك تايمز نوشته بود و چرايي آن موضع‌گيري سنگين سوال ديگري بود كه فريد زكريا از وزير امور خارجه ايران پرسيد. ظريف پاسخ داد: من در همان مقاله تاكيد كردم كه عربستان بايد بخشي از راه‌حل باشد و من فكر مي‌كنم منطقه ما نمي‌تواند راه‌حلي بر مبناي حذف كردن داشته باشد و اين درست مخالف فلسفه عربستان است كه مي‌خواهد ايران را از مسائل در منطقه حذف كند. من آنقدر هوشيارم كه بدانم هيچ توافقي در منطقه ما نمي‌تواند بر مبناي حذف طرفي صورت گيرد. من فكر مي‌كنم و اميدوارم عربستان شريك بسيار مهمي در اين منطقه باشد.
عربستان هماني است كه از صدام حمايت كرد تا ايراني‌ها را بكشد
ايران و عربستان در جنگ سرد قرار دارند؟ اين سوال ديگري بود كه مجري به صراحت از وزير امور خارجه ايران سوال كرد و البته اشاره‌هايي نيز به ادعاهاي عادل‌الجبير در خصوص ايران در مقاله منتشر كرده در وال‌استريت داشت. ظريف در پاسخ گفت: متاسفانه همتاي سعودي من ادعاهاي تاريخي را مطرح مي‌كند شما نمي‌بينيد هيچ مطلب تازه‌اي در مقاله‌اش عنوان شده باشد. هر آنچه من عنوان كرده‌ام درباره مسائل روز است نه ادعاهايي كه مربوط به پانزده، بيست، سي سال پيش بوده است. من نمي‌خواهم تاريخ گذشته را تكرار كنم ولي اگر مي‌خواستم تاريخ گذشته را تكرار كنم، مي‌گويم كه عربستان سعودي همان بود كه از صدام حسين حمايت كرد تا مردم ما را بكشد و آنها براي هشت سال اين كار را كردند.
افراط‌گرايي دستي كه به او غذا مي‌دهد را گاز مي‌گيرد
ظريف در ادامه گفت: عربستاني‌ها مي‌خواهند آمال و آرزوهاي جوانان عرب را به سمت يك دشمن ساختگي معطوف كنند، حال شيعيان باشند يا ايرانيان و اين كاري است كه طي چند دهه گذشته بدان مبادرت دارند و نتيجه اين كار خلق يك هيولا است. سعودي‌ها چندين هيولا براي ما خلق كرده‌اند. آنها صدام حسين را خلق كردند. مقدار پولي كه آنها در دستان صدام قرار دادند، غيرقابل باور است و او بر ضد سعودي‌ها برخاست. در جايي‌كه عربستان فكر مي‌كند، مي‌تواند افراطيون را در جنبش عرب به حالت معكوس به سمت ايران باز گرداند خودش هم مي‌داند كه در آخر كار آنها هستند كه هدف اصلي خواهند بود و اگر آنها بتوانند اين موضوع را بفهمند درمي‌يابند كه هيچ‌كس از حمايت افراطيون هيچ چيزي عايدش نخواهد شد. افراطي‌گري، يك حيوان، هيولا، فرانكشتايني است كه دستي كه به او غذا مي‌دهد را گاز مي‌گيرد و زماني كه اين موضوع را درك كنيم كه نيروهاي اسد و افراطي‌ها يكديگر را در ميدان جنگ سوريه مي‌كشند و وقتي كه ابهامات برطرف شود آن وقت است كه ايران و عربستان سعودي مي‌توانند دور يك ميز مذاكره بنشينند و درباره آينده گفت‌وگو كرده و كمك كنند تصويري را براي طرف‌هاي نگران ايجادكند كه آنان را به سوي مذاكره و توافق جلب كند و ما در هر زمان آمادگي چنين كاري را داريم.
در خليج مكزيك به امريكايي‌ها هشدار نمي‌دهيم
اينجا خليج فارس است
دونالد ترامپ گفته است كه اگر به دريانوردان امريكايي در خليج فارس تعرضي شود وي دستور شليك گلوله به سمت دريانوردان ايراني را مي‌دهد. اين سوالي بود كه از محمد جواد ظريف پرسيده شد و ظريف در اين خصوص گفت: همه سربازان و دريانوردان ما فقط چندين مايل دورتر از ساحل ما قرار دارند ولي سربازان و دريانوردان شما هزاران مايل از سواحل شما دورند و ناراحت هم مي‌شوند وقتي كه قايق‌هاي ما به آنان مي‌گويند وارد آب‌هاي سرزميني ما نشويد. اين در حالي است كه شما وارد آب‌هاي ايران شده‌ايد و نزديك حاكميت مرزي ما قرار داريد. ما روابط زيادي با امريكا نداريم، در حدود 40 سال است كه با امريكا مشكل داريم. در نظر داشته باشيد كه ناو جنگي يا جنگنده ما به آب‌هاي شما نزديك شود. آنها درباره خليج مكزيك صحبت نمي‌كنند اين خليج‌فارس است و در آنجاست كه به آنها هشدار داده شده است. من با ارتش خودمان چك كردم و آنها گفتند هيچ قايق ايراني به صد متري هيچ ناو امريكايي نزديك نشده است.
ما به فتنه‌پراكني با امريكا علاقه‌اي نداريم
ظريف با اشاره به اينكه خليج فارس خط حيات ما است، افزود: ما همه نفت خود را از طريق خليج‌فارس مي‌فروشيم. براي امريكا خليج فارس يك مكان مهم و مورد توجه است. چگونه است اگر فكر كنيد يك قايق ايراني به خليج مكزيك كه در نزديكي تگزاس يا فلوريدا قرار دارد بيايد و آن‌وقت بگويد چرا به من نزديك مي‌شويد؟ من هنوز هم در آب‌هاي بين‌المللي هستم. اين شما هستيد كه به ما نزديك شده‌ايد آنها نيستند. ما به فتنه‌پراكني با امريكا علاقه‌اي نداريم. ما درباره سياست‌هاي داخلي امريكا سخن نمي‌گوييم و نمي‌خواهيم امريكا هم درباره سياست داخلي ما سخن بگويد.
دستگاه قضايي در ايران مستقل از قوه مجريه است
در ادامه اين نشست يكي از حاضران از ظريف سوال كرد: شما و آقاي روحاني طي سه سال گذشته به ويژه در سفرهاي خارجي تاكيد كرده‌ايد كه ايرانيان به ويژه تجار و افراد تحصيلكرده به ايران بازگردند، آنان را دعوت به بازگشت به وطن مي‌كنيد ولي نيروهاي امنيتي جمهوري اسلامي ايران مكررا افراد دو تابعيتي مانند باقر نمازي 80 ساله، پسرش سيامك نمازي و نازنين رادكليف را بازداشت كرده‌اند. ايراني‌ها چگونه مي‌توانند اطمينان كنند و بازگردند؟ دكتر ظريف در پاسخ گفت: به دليل اينكه دستگاه قضايي ايران مستقل است ولي شما اينجا بيانيه‌اي را عنوان كرديد و گفتيد ما ايرانيان با تابعيت امريكايي يا هر مليت ديگري را دعوت به بازگشت به ايران كرديم. مشخص است كه بسياري از كشورها تابعيت دوگانه را به رسميت نمي‌شناسند وقتي آنها وارد كشور مي‌شوند كسي به پشت پاسپورت آنها نگاه نمي‌كند و قوانين شهروندي كشورشان شامل حال آنها هم مي‌شود. صدها هزار، ميليون‌ها ايراني در خارج از ايران هستند، صدها هزار نفر از آنها دايما به ايران مي‌آيند و ايران را ترك مي‌كنند بدون اينكه مشكلي براي‌شان پيش آيد. متاسفانه اتفاق‌هايي براي برخي از آنها رخ مي‌دهد و من در اين باره قضاوت نمي‌كنم. اميدوارم وضعيت آنها به طور دوستانه حل شود. همان‌طوري كه من در آزاد شدن شماري از آنها در گذشته نقش داشتم و اميدواريم اين امر باز هم در آينده ادامه يابد. برخي به دلايل سياسي اصرار دارند بگويند اين امر طي دوره سه سالهاي كه آقاي روحاني بوده است رخ داده ولي آقاي روحاني نقشي در آن ندارد؛ هيچ رييس‌جمهوري نقشي در اين موارد ندارد. دستگاه قضايي مستقل از قدرت اجرايي است.
پنج عضو دايم شوراي امنيت هم نبايد سلاح اتمي داشته باشند
فريد زكريا در ادامه در خصوص ايميل‌هاي هك شده كالين پاول، وزير امور خارجه پيشين امريكا سوال كرد كه در آنها ادعا كرده بود اسراييل 200 كلاهك هسته‌اي را به سوي ايران هدف گرفته است، وي در اين خصوص گفت: كالين پاول اين را گفته است. من از كجا درباره اسراييل بدانم. او همان چيزي را گفته است كه ما همواره گفته‌ايم. تنها اسراييل در منطقه سلاح اتمي دارد و سلاح‌هاي اتمي او تهديدي ضدصلح و امنيت است و هيچ امنيتي را هم براي كسي نمي‌آورد. ما بايد اين ابهام را كه سلاح اتمي مي‌تواند امنيت بياورد را از بين ببريم. هيچ‌كس به اندازه اتحاد جماهير شوروي سابق سلاح اتمي نداشت حتي امريكا هم به آن اندازه نداشت ولي الان شوروي كجاست. ما بايد در مسير جهاني عاري از سلاح اتمي كار كنيم. سلاح اتمي امنيت نمي‌آورد و هيچ‌كس نبايد داشته باشد از جمله پنج عضو دايم شوراي امنيت.
با روسيه رقابت نظامي در سوريه نداريم
ظريف در اد امه اين نشست خبري در پاسخ به سوالي در خصوص رقابت ايران و روسيه در سوريه گفت: ما در داشتن نقش نظامي در سوريه با روسيه رقابت نمي‌كنيم. هيچ‌كس نمي‌خواهد چنين كاري كند فكر نمي‌كنم روس‌ها شوق و ذوقي در انجام اين كار داشته باشند. داعش براي روسيه چيزي است كه مي‌تواند در چچن رخ دهد يا در كشورهاي آسياي مركزي و حتي در جمهوري خودش. داعش براي ما هم تهديدي در مرزهاي‌مان است. عراق كشور همسايه ما است و ما از هشت سال جنگ در آن نواحي مرارت كشيديم در نتيجه فكر نمي‌كنم با روسيه رقابت مي‌كنيم ولي هدف مشابهي داريم البته هيچ دو كشوري نيستند كه اهداف دقيقا مشابهي داشته باشند ولي درباره مبارزه با تروريسم داعش النصره اهداف مشتركي داريم و من اطمينان دارم كه روسيه علاقه‌مند ايجاد صلح و آتش‌بس است.
پول النصره را فرشته‌ها نمي دهند
شما مي‌گوييد دولت عربستان سعودي داعش را تامين مالي مي‌كند؟ اين سوالي بود كه زكريا از ظريف پرسيد و در پاسخ شنيد: من مي‌گويم پول زيادي از سوي عربستان سعودي به تاسيسات اين نهاد واريز شده است. من نمي‌دانم آيا آنها امروز داعش را تامين مالي مي‌كنند ولي مي‌دانم كه پول و اسلحه به النصره داده مي‌شود و مي‌دانم النصره سربازگيري مي‌كند. فكر نمي‌كنم فرشته‌ها اين چيزها را پايين مي‌آورند اگرچه آنها خيلي مي‌خواهند اين را قبول كنند. اينها از يك جايي مي‌آيند. پول از جايي مي‌آيد، سلاح از جايي مي‌آيد اين زياد هم دشوار نيست. آنها سلاح‌هاي مبارزات چريكي نيستند. آنها تانك دارند. موشك دارند. موشك‌هاي ضدهوايي دارند، موشك‌هاي ضدتانك دارند و من هيچ اتهامي نمي‌زنم فقط مي‌گويم يك نفر برود شماره سريال‌هاي اين سلاح‌ها را چك كند و بعد هم از دولت امريكا سوال كند كه موجودي خود را چك كند.
امريكا بداند تحريم‌ها دارايي نيستند، بدهي هستند
ظريف در پاسخ به سوالي درباره تعاملات بيشتر ايران و امريكا گفت: اگر اين تجربه خوب باشد ما مي‌توانيم مورد ديگري را تجربه كنيم. بي‌اعتمادي بسياري وجود دارد و بايد اعتماد را گام به گام ايجاد كنيم. اميدوارم تجربه‌اي كه الان در حال به دست آوردنش هستيم به جاي آنكه بي‌اعتمادي را بيشتر كند منجر به اعتماد شود و فكر مي‌كنم بسيار مهم است كه امريكا بفهمد تحريم، سياست خوبي نيست. تحريم‌ها هرگز نتيجه‌اي را كه آنها مي‌خواستند به همراه نداشته‌اند. فكر مي‌كنم تحريم‌ها قانونگذاران امريكايي را زنداني كرده‌اند. تحريم‌ها دارايي نيستند، بدهي هستند.