آيا كنگره امريكا براي نخستين‌بار كارت قرمز رييس‌جمهور را بازمي‌گرداند؟
وتوي اوباما
به نفع عربستان
گروه جهان
وتو به نفع عربستان سعودي. باراك اوباما، رييس‌جمهور ايالات متحده در آخرين هفته‌هاي حضور در قدرت دست به كار استفاده از كارت قرمز ديگري شد و اين‌بار اين عربستان سعودي بود كه از اين وتو بهره‌مند شد. لايحه جنجالي كه در سايه آن خانواده قربانيان 11 سپتامبر مي‌توانند از عربستان شكايت و غرامت دريافت كنند. 15 سال از حادثه 11 سپتامبر مي‌گذرد اما هنوز جرات مواجهه با لايه‌هاي نه چندان پنهان اين اتفاق در ساكنان كاخ سفيد نيست. رييس‌جمهور امريكا براي توجيه اين راي وتوي خود به دلايل متفاوت متوسل شده است و تاكيد كرده است كه اين لايحه ديپلمات‌ها و نيروهاي امريكايي در ساير كشورها را در معرض تهديد قرار مي‌دهد.
قانون چه مي‌گويد؟
«عدالت عليه حاميان اقدام تروريستي»، نام لايحه‌اي بود كه قانونگذاران امريكايي اوايل سال 2016 به اتفاق آرا آن را به تصويب رساندند. گروه‌هاي حامي قربانيان حملات تروريستي 11 سپتامبر عزم خود را در اين چندسال اخير جزم كردند تا عواقبي را متوجه عربستاني كنند كه بيشترين عاملان اين حمله تروريستي از آن كشور آمده بودند. اين لايحه به مصونيت كشورهاي خارجي از پيگرد حقوقي در ايالات متحده پايان مي‌دهد و در صورتي كه مشخص شود كشوري در يك حمله تروريستي در امريكا دست داشته است، اجازه مي‌دهد تا پيگردهاي مدني فدرال به جريان بيفتد.
با وجود آنكه مجلس نمايندگان و مجلس سناي ايالات متحده هر دو در اختيار جمهوريخواهان است اما هر روز بر ميزان فشارهاي آنها بر عربستان سعودي در ماجراي حمايت از جريان‌هاي تروريستي افزوده مي‌شود. اين فشارها تنها از حوزه مجلس نمايندگان نيست و مجلس سناي امريكا ماه مه گذشته اين طرح را تصويب كرد كه به موجب آن بازماندگان حملات 11 سپتامبر اجازه مي‌يابند عليه عربستان‌سعودي، تحت عنوان «حامي فعاليت‌هاي بعضي از ترتيب‌دهندگان اين حملات» رسما شكايت و ادعاي غرامت كنند. سناتورهاي امريكايي با استناد به قانون «عدالت عليه حاميان تروريسم» اين طرح را تصويب كرده بودند و اوباما هم در همان زمان گفته بود كه چنين مصوبه‌اي را وتو خواهد كرد. قانون مذكور به بازماندگان حملات تروريستي كه در داخل خاك امريكا صورت گرفته اجازه مي‌دهد از اشخاص، گروه‌ها و دولت‌هايي كه حامي اين حملات شناخته شده‌اند، در دادگاه‌هاي امريكا شكايت كنند.
تهديد به تلافي سعودي‌ها
در چند ماه گذشته عربستان سعودي براي ممانعت از تصويب اين لايحه‌ها و قوانين عليه خود به ابزارهاي متفاوت متوسل شده است. عادل الجبير، وزير امور خارجه عربستان سعودي يك بار به صراحت در سخناني هشدار داده بود كه اين اقدام مي‌تواند باعث شود دولت او سرمايه‌هايش را از امريكا خارج كند. اظهاراتي كه با واكنش‌هاي منفي بسيار در داخل و خارج از امريكا مواجه شد و در نتيجه رييس دستگاه ديپلماسي عربستان هم سخنان پيشين خود را پس گرفت و تاكيد كرد كه اين اظهارات تحريف شده بود. همزمان با تلاش‌هاي سعودي براي ممانعت از تصويب اين لايحه‌ها بود كه ماجراي عزم امريكايي‌ها براي انتشار گزارش 28 صفحه‌اي در خصوص حوادث 11 سپتامبر كه منتشر نشده باقي مانده است مطرح شد و اين فشارها عربستان را بر آن داشت تا از تمام لابي‌هاي خود براي برخورد با اين اقدام‌هاي ضد سعودي در داخل امريكا استفاده كند. عربستان سعودي همچنين از مجراي اتحاديه عرب و شوراي همكاري خليج فارس نيز براي تحت فشار قرار دادن امريكا استفاده كرد و اين دو نهاد در سيطره راي سعودي‌ها نيز واكنش‌هايي به اقدام‌هاي صورت گرفته عليه عربستان در داخل كنگره امريكا نشان دادند. در حاشيه هفتاد و يكمين مجمع عمومي سازمان ملل متحد درهفته گذشته نيز دوباره اعضاي شوراي همكاري دور هم جمع شدند و در خاك امريكا به قانونگذاران امريكايي در اين خصوص هشدارهاي لازم را دادند. هشدارهايي كه به وتوي طرح در روز گذشته توسط باراك اوباما منتهي شد. اين طرح را چاك شومر، سناتور هم حزبي اوباما، از نيويورك و جان كورنين سناتور جمهوريخواه از تگزاس تدوين كرده بودند و اكنون در صورتي كه دو سوم نمايندگان كنگره دوباره به تصويب آن راي دهند، آن وقت با ابطال وتوي رييس‌جمهوري، اين طرح به يك مصوبه قانوني تبديل خواهد شد.
همه مقابل اوباما
جدال رودرروي كنگره با كاخ سفيد بر سر عربستان آغاز شده است و بهترين مصداق اين ادعا نيز اظهارات روز گذشته رهبران دو حزب جمهوريخواه و دموكرات است كه مي‌گويند در چند روز آينده وتوي اوباما را با ابزارهاي قانوني كه در چنته دارند لغو خواهند كرد. باراك اوباما از سال 2009 كه بر مسند قدرت در كاخ سفيد نشست تا به امروز 12 بار از حق وتوي خود استفاده كرده است و تاكنون كنگره موفق به بازگرداندن وتوي او نشده است. در شرايطي كه اين اتفاق اين‌بار در پرونده عربستان سعودي رخ دهد اين نخستين‌بار و آن هم در واپسين ماه‌هاي حضور اوباما در كاخ سفيد خواهد بود كه چنين اتفاقي رخ مي‌دهد. باراك اوباما اين‌بار به راي وتوي خود يك پيام هم ضميمه كرد. او در مقام رييس‌جمهور با خانواده قربانيان اين حملات ابراز همدردي كرد اما سخنان پيشين خود در مقام دلايل مخالفت با آن را تكرار كرد و تاكيد كرد كه چنين لايحه‌اي شديدا به منافع و امنيت ملي امريكا لطمه مي‌زند و موجب مي‌شود تا ائتلاف مهمي ضربه بخورد. منظور باراك اوباما از ائتلاف، رابطه سنتي است كه عربستان و امريكا با هم دارند و در نيم قرن گذشته براي حفظ اين رابطه دست به هركاري زده‌اند. باراك اوباما بي‌توجه به عدم محاكمه كساني كه حادثه يازده سپتامبر را در تاريخ امنيتي امريكا ثبت كردند مي‌گويد كه چنين لايحه‌اي نه از امريكايي‌ها در مقابل حملات تروريستي محافظت مي‌كند و نه اثرگذاري واكنش امريكا به چنين حملاتي را ارتقا مي‌دهد.
نيويورك تايمز در گزارشي در اين خصوص نوشته است كه اوباما اين لايحه را پشت درهاي بسته وتو كرد و در خصوص آن هيچ گونه كنفرانس خبري برگزار نشد و تلاش كرد خود را با اين وتو رودرروي خانواده قربانيان قرار ندهد. دقايقي پيش از اينكه اوباما اين لايحه را وتو كند، هيلاري كلينتون نامزد دموكرات‌ها در انتخابات رياست‌جمهوري امريكا اعلام كرد كه اگر در كاخ سفيد بود اين لايحه را امضا مي‌كرد و نه اينكه آن را وتو كند. دونالد ترامپ، نامزد جمهوريخواهان نيز اين اقدام اوباما را شرم‌آور خواند. اگر باراك اوباما دست به كارت وتو نشده بود، اين قانون خود به خود لازم الاجرا بود اما در حال حاضر با اين وتو، اين حاميان طرح هستند كه بايد تلاش كنند آراي بيشتري را به خود اختصاص دهند و در نتيجه براي لغو وتوي رييس‌جمهور راي‌گيري كنند. در حالي كه در هشت سال گذشته در هيچ موردي راي وتوي اوباما بازگردانده نشده است اما سناتورهاي حامي اين طرح مي‌گويند كه امضاي لازم براي وتوي اين مصوبه را در اختيار دارند. در تاريخ امريكا، كنگره اين كشور در ۱۰ درصد موارد توانسته به اجماع لازم براي لغو وتوي رييس‌جمهوري دست پيدا كند. حاميان به دو سوم آراي موجود در كنگره نياز دارند تا بتوانند وتوي اوباما را بازگردانند. اين اقدام باراك اوباما با واكنش‌هاي لفظي بسياري روبه رو شد و به عنوان نمونه سناتور چاك شومر اين اقدام اوباما را نااميد‌كننده خواند و تاكيد كرد كه اين وتو در كنگره برگردانده خواهد شد. وي همچنين با مخاطب قرار دادن سعودي‌ها گفت كه اگر عربستان كار اشتباهي نكرده است نبايد از چنين قوانين و لوايحي بترسد. تعدادي از خانواده قربانيان يازدهم سپتامبر نيز در بيانيه‌اي تاكيد كردند كه از اين راي وتوي اوباما عصباني و نااميد شده‌اند و توجيه‌هاي موجود در بيانيه او را غيرقابل قبول خواندند. يك فعال مدافع خانواده قربانيان در اين خصوص گفت: هيچ كدام از ما كه از حادثه يازده سپتامبر آسيب ديديم اين تعطيلات را نمي‌خوابيم و به تك تك سناتورها و نمايندگان مجلس زنگ خواهيم زد يا با آنها جلسه خواهيم داشت تا از آنها بخواهيم كه با راي خود وتوي اوباما را بازگردانند.