آيت‌الله مصباح!
حتي يك نفر هم نيست؟
علي شكوهي
اخيرا آيت‌الله مصباح يزدي در سخناني گفت: «در مسئله ولایت‌فقیه من در بین سیاسیون فرد کاملا باورمند به ولایت‌فقیه بر اساس قرائت امام خمینی(ره) را سراغ ندارم... البته برخی به خاطر ساکت کردن مردم یا ملاحظاتی سخنانی درباره ولایت‌فقیه بر زبان می‌آورند؛ اما نوع رفتار و برخی دیدگاه‌های آنان نشان می‌دهد که در دل چندان به این موضوع اعتقاد و باور ندارند.» اين سخنان اگر واقعا عين كلام ايشان باشد از جهاتي قابل تامل است و از جهاتي دردناك و البته به گمان بنده يك گزاره غلط است كه مي‌توان با آن مخالف بود. در اين باره نكاتي را متذكر مي‌شوم.
اول- در اين سخن اين امر گزارش شده است كه «سياسيون» به نظريه ولايت فقيه امام خميني(ره) كاملا باور ندارند و اگر سخني در اين باره مي‌گويند چندان از سر اعتقاد نيست. وي تمايزي هم ميان سياسيون قايل نشد و بيان نكرد كه سياسيون طيف خاصي چنين هستند و بنابراين حضرت آيت‌الله مصباح، حتي در جريان موسوم به اصولگرا هم كسي را سراغ ندارد كه معتقد به نظريه ولايت فقيه با قرائت امام خميني(ره) باشد. البته شايد منظورش فقط مسئولان قوا و مديران ارشد سه قوه و نمايندگان مجلس باشد يا حتي ممكن است فعالان سياسي از احزاب و گروه‌ها را مدنظر داشت اما در اين بيان كلي ايشان هيچ كسي مصون نمي‌ماند و همه به عنوان كساني معرفي مي‌شوند كه انديشه ولايت فقيه با قرائت امام خميني(ره) را باور ندارند.
دوم- در سخن آيت‌الله مصباح يك نكته پنهان هم وجود دارد و آن متهم كردن «سياسيون» به گونه‌اي نفاق و ريا است. به باور ايشان كساني كه اكنون در كشور با عنوان «سياسيون» شناخته مي‌شوند واقعا اعتقادي به اين نظريه ندارند و اگر چيزي را بر زبان مي‌آورند «به خاطر ساكت كردن مردم و ملاحظاتي ديگر» است. اين اتهام قطعا از نظر شرعي نيازمند اثبات است و طبعا بسياري از سياسيون با اين قول آيت‌الله مصباح موافقت ندارند.
سوم- معلوم نيست كه ايشان در بيان اين سخن، صرفا نقدي را متوجه سياسيون كشور كرده‌اند تا آنان را از چشم و دل مردم معتقد بيندازند يا اينكه قصد ارايه گزارش واقعي از وضعيت اعتقادي سياستمداران كشور داشته‌اند. اگر هدف اول مد نظر بوده بايد بدانند كه وضعيت اعتقادي اقشاري از مردم و جامعه به شكلي است كه سخن ايشان را خيلي جدي نمي‌گيرند و اين ادعا را دليل از دست رفتن دين و ايمان سياسيون تلقي نمي‌كنند. اگر هدف ايشان دادن گزارش واقعي از وضعيت اعتقادي مسئولان است به‌صراحت بايد گفت كه اين ادعا واقعيت ندارد و بخش عمده مسئولان نظام و سياسيون كشور به ولايت فقيه با قرائت امام خميني(ره) همچنان معتقدند اما قرائت امثال آيت‌الله مصباح را منطبق با نظريه ولايت فقيه امام نمي‌دانند.
چهارم- اگر فرضا اين ادعا درست باشد، بايد گفت ايشان به يك شكست بزرگ نظري و عملي نظام اعتراف كرده‌اند. قرار بود انديشه امام خميني(ره) در جامعه اسلامي مبناي عمل قرار بگيرد و مردم و مسئولان و نخبگان با اعتقاد به اين انديشه در مسير عملي كردن آن تلاش كنند. حال يك آيت‌الله سرشناس رسما اعلام مي‌كند كه كسي را در ميان سياسيون داخل كشور سراغ ندارد كه به اين انديشه معتقد باشد آيا اين گونه سخن گفتن زيرسوال بردن انقلاب و مسوولان و سياه‌نمايي در باره ميزان نفوذ انديشه امام خميني در جامعه نيست؟
پنجم- با فرض اينکه سخن آيت‌الله مصباح درست باشد آن وقت اين پرسش مطرح مي‌شود که علت اين امر چيست يعني چرا سياسيون کشور به ولايت فقيه با قرائت امام خميني باور ندارند؟ آيا اين نظريه قدرت اقناع سياسيون را ندارد و نظريه ضعيفي است که کسي را با خود همراه نمي‌کند؟ آيا سياسيون کشور از عقل و منطق برخوردار نيستند و حرف حق را نمي‌پذيرند و عمدا به مخالفت با اين انديشه برمي‌خيزند؟ آيا آنان به نظريه ولايت فقيه با قرائت ديگري باور دارند؟ آيا اين نظريه در عمل ناکام بوده و معتقدان ديروز هم امروز از اين نظريه دور شده‌اند؟ پاسخ به اين پرسش‌ها را هم بايد آيت‌الله مصباح بدهند.
ششم- مهم‌ترين سوالي كه در باره اين سخن آيت‌الله مصباح بايد مدنظر قرار داد اين است كه آيا خود ايشان به نظريه ولايت فقيه با قرائت امام خميني(ره) باور دارند يا اينكه نظريات ديگري را كه مقبول خودشان است به عنوان نظريه امام خميني معرفي مي‌كنند؟ مطابق بررسي‌هاي صورت گرفته و نقدهايي كه بر انديشه سياسي آيت‌الله مصباح از سوي منتقدان نگاشته شده است، خود ايشان به قرائت امام خميني از نظريه ولايت فقيه باور ندارد. موسسه تنظيم و نشر امام خميني تاكنون كتاب‌ها و مقالات متعددي را در اين زمينه منتشر كرده است كه نشان مي‌دهد آراي سياسي آيت‌الله مصباح در بسياري از حوزه‌ها با نظريه ولايت فقيه امام خميني در تعارض است. نگاه امام خميني به نقش مردم در حكومت ديني و در ايجاد مشروعيت براي نظام اساسا در تعارض با امثال مصباح يزدي قرار دارد كه هيچ نقشي براي راي مردم در مشروعيت نظام قايل نيستند. به تبع اين بحث، امام خميني به جمهوريت نظام اعتقاد واقعي داشت ولي در انديشه سياسي آيت‌الله مصباح هيچ شأني براي جمهوريت نظام نمي‌توان پيدا كرد. امام خميني از افزودن عنوان «دموكراتيك» به جمهوري اسلامي جلوگيري كردند با اين استدلال كه جمهوري اسلامي در ذاتش دموكراتيك و مردم‌سالار است اما آقاي مصباح اساسا اسلام و دموكراسي را در ضديت با يكديگر معرفي مي‌كند و از دل انديشه ايشان يك نظام سياسي مردم‌سالار استخراج نخواهد شد.
هفتم- گزارش آيت‌الله مصباح درست نيست. غالب سياسيون ما به نظريه ولايت فقيه با قرائت امام باورمندند ولي به برداشت خاص آيت‌الله مصباح كافرند. خوب است ايشان اجازه دهد كه نظريه امام را ديگران نمايندگي كنند نه ايشان كه غالب باورهايش در تعارض با نظريه امام قرار دارد.