فدريكا موگريني در ديدار با روحاني و ظريف:
نيازمند همكاري
با ايران هستيم
سارا معصومي
«در تهران هستم براي بحث در خصوص سوريه». توييت فدريكا موگريني، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا از پايتخت ايران. بانوي اول سياست خارجي اتحاديه اروپا كه از نوامبر 2014 بر اين مسند تكيه زده است براي سومين بار به ايران آمد و البته اين‌بار دستور كار را بر «پرونده سوريه» متمركز كرده بود؛ دستور كاري كه نشان از سياست جديد اروپا در قبال ايران پسابرجام دارد. مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا در حالي راهي تهران و سپس رياض شد كه زنگ خطر ناشي از سرازير شدن بحران‌هاي منطقه‌اي به اروپا، كاسه صبر قاره سبزنشين‌ها را لبريز كرده است. ايالات متحده هرچه در چنته داشت در 5 سال و نيم گذشته روي ميز گذاشت اما كلاف هزار سر بحران در سوريه هر روز پيچيده‌تر از قبل شد و امروز به نظر مي‌رسد كه اروپايي‌ها با پذيرش قدرت محدود امريكا در منطقه خاورميانه مي‌خواهند بر نقش اتحاديه در حل‌و‌فصل بحران‌ها بيفزايند و شايد هم به عنوان آخرين تير، توانايي خود را محك بزنند. موگريني در حالي پس از تهران راهي رياض شد كه يكي از دستوركارهاي جديد اتحاديه اروپا، مديريت ديپلماسي در راستاي كاستن از تنش ميان تهران و رياض عنوان شده است.
نگاه به ايران به عنوان عامل توسعه ثبات منطقه‌اي
موگريني دو مقصد چالشي را براي نخستين تور منطقه‌اي خود با محوريت پرونده سوريه انتخاب كرد: تهران، پايتخت كشوري كه اندك اندك از حصار تحريم‌ها خارج مي‌شود و به آغوش جامعه جهاني با قدرت بالاي چانه‌زني سياسي و ظرفيت اقتصادي خود بازمي‌گردد و رياض، پايتخت عربستان سعودي كه مشتش هر روز بيش از ديروز براي متحدان سنتي بازمي شود و اين روزها در مجلس عوام انگلستان همه از توقف فروش تسليحات به آن سخن مي‌گويند. موگريني به تهراني آمد كه اروپا مي‌گويد به دنبال توسعه پايدار مناسبات با آن است و به رياضي سفر كرد كه سازمان‌هاي اطلاعاتي قاره سبز مي‌گويند دستي وسيع در آتش تروريسم‌سازي در جهان دارد.
موگريني به‌عنوان نخستين مقام اتحاديه اروپا پس از تصويب قطعنامه عادي‌سازي رابطه ايران با اين اتحاديه در پارلمان اروپا در چهارم آبان ماه به ايران آمد. پارلمان اروپا با تصويب اين قطعنامه در حقيقت گام بلندي را براي نزديكي به ايران برداشت؛ گامي كه برخي تحليلگران مي‌گويند براي جبران گذشته است و عده‌اي مي‌گويند براي ترميم رابطه‌اي كه در سايه سال‌هاي تحريم آسيب‌هاي بي‌شمار ديد. اعتماد سابق، حلقه مفقوده‌اي است كه در نگاه ايران به اروپا ديگر به چشم نمي‌خورد. ايران چه در مذاكرات هسته‌اي و چه در اين روزهاي تلاش اروپا براي كمك گرفتن از ظرفيت ايران براي حل بحران‌هاي منطقه‌اي بر مولفه بي‌اعتمادي گام برمي‌دارد. اروپايي‌ها پس از تجربه موفق برجام كه آن را دستاوردي قابل توجه براي ديپلماسي مشترك مي‌خوانند به دنبال مدد گرفتن از ايران براي توسعه ثبات در منطقه هستند. اروپا هرچند مي‌گويد كه به‌دنبال گفت‌وگوهاي چندلايه با تهران درخصوص مسائل سياسي، اقتصادي، حقوق بشري و منطقه‌اي است اما به‌نظر مي‌رسد كه همكاري‌هاي منطقه‌اي به دليل بحران مهاجرت و ناامني ناشي از تسري بحران‌هاي سوريه به قاره سبز در اولويت برنامه‌هاي كاري خانم موگريني است. هرچند كه استقبال اتحاديه اروپا از بازگشايي دفتر در تهران با واكنش‌هاي توامان مثبت و منفي در پايتخت ايران روبه رو شد اما نمي‌توان از معناي اين سيگنال به ايران ساده گذشت. اتحاديه اروپا پس از برجام به دنبال جبران سياست نادرست و تند گذشته خود در قبال ايران كه مبتني بر محور اختلاف‌ها بود، است و مي‌گويد اين‌بار مي‌خواهد با ايران در خصوص نگراني‌هاي مشترك گفت‌وگو كند. اين سياست در حالي است كه تا همين 4 سال پيش اروپايي‌ها ترجيح مي‌دادند نگراني‌هاي خود را با اهرم تحريم حل و فصل كنند. مبارزه با تروريسم كه شعار اصلي ايران در تمام پرونده‌هاي منطقه‌اي از سال 2011 تا به امروز بوده است نيز جاي خود را در متن قطعنامه مصوب پارلمان اروپا پيدا كرده است و اروپايي‌ها مي‌گويند كه تهران و اين اتحاديه بايد بر اين امر متمركز باشند.
موگريني در حالي براي حل مساله سوريه به ايران متوسل شده است كه برخلاف سال‌هاي پيش از برجام كه لابي‌هاي سعودي مي‌توانستند به بهانه پرونده هسته‌اي ايران، تهران را از ميز مذاكره دور نگاه دارند امروز همين وفاي به عهد كامل ايران به برجام و تعهداتش منجر به ثبت ركورد مثبتي شده كه اروپا را به سمت فضاي مثبت گفت‌وگو با ايران در ساير پرونده‌ها سوق داده است. اروپاي امروز اعتراف مي‌كند كه ايران بازيگري مهم در منطقه خاورميانه و خليج فارس است و براي حفظ منافع خود مي‌تواند با اروپا در مسير برقراري ثبات بيشتر در منطقه همراه شود.
اگر تا ديروز، سعودي‌ها مي‌توانستند ايران را از نشست‌هاي بي‌فايده و نمادين پيرامون مسائل منطقه‌اي دور نگاه دارند امروز اروپا به ايران براي حضور در گفت‌وگوهاي گروه بين‌المللي دوستان سوريه خوشامد مي‌گويد و تاكيد مي‌كند كه حل اين بحران ممكن نيست مگر با حضور همه بازيگران. اروپا كه تا ديروز ايران را به دليل رابطه با بشار اسد بخشي از مشكل مي‌دانست، امروز مي‌گويد كه تهران بخشي از راهكار است و مي‌تواند در پايان دادن به جنگ در سوريه و حداقل آرام‌تر كردن فضاي مذاكراتي و انتقال كمك‌هاي بشردوستانه نقش مثبتي ايفا كند.
ايران آماده همكاري‌هاي سازنده‌تر با اتحاديه اروپا
جمعه در مسكو مهمان سرگئي لاوروف، شنبه در تهران و ميزباني فدريكا موگريني. محور هر دو ديد و بازديد‌ها هم سوريه بود؛ سوريه‌اي كه هيچ خبري از برقراري آرامش در آن نيست و هر روز خبر كشتار جديدي در آن به گوش مي‌رسد. صبح شنبه، وزير امور خارجه ايران ميزبان هماهنگ‌كننده سياست خارجي اتحاديه اروپا بود كه براي بحث در خصوص سوريه تنها مي‌توانست ساعاتي را در پايتخت ايران بگذراند. ظريف و موگريني در فاصله زماني چندساعته دو بار با هم ديدار كردند. در ديدار نخست، ظريف از نقش سازنده اتحاديه اروپا در حل و فصل بحران سوريه استقبال كرد و البته تاكيد كرد كه ايران براي همكاري سازنده‌تر با اتحاديه اروپا آماده است. در ديدار دوم ظريف با موگريني نيز لزوم كمك‌هاي انسان دوستانه به مردم سوريه، مبارزه با گروه‌هاي تروريستي و بررسي راه‌حل‌هاي سياسي براي پايان دادن به بحران سوريه در دستور كار قرار گرفت.
از قدرت سياسي خود براي اعمال فشار بر حاميان منطقه‌اي تروريست استفاده كنيد
ديدار فدريكا موگريني با حسن روحاني، رييس‌جمهور در حالي صورت گرفت كه فضاي بحث در اين نشست بيشتر متمركز بر برجام و چند و چون اجراي آن بود. ايران كه در 10 ماه گذشته از ورود دو طرف به فاز اجرا، گلايه‌هاي جدي در خصوص اجراي برجام از سوي طرف امريكايي داشته است، همچنان مي‌گويد كه گام‌هاي برداشته شده از سوي امريكا ناكافي است. همين گلايه‌ها از زبان رييس دولت يازدهم در ديدار با موگريني نيز شنيده شد: ايران در اجراي توافق برجام به همه تعهدات خود پايبند بوده و انتظار دارد براي پايداري برجام، طرف مقابل نيز به همه اصول و تعهدات خود به‌طور كامل عمل كند.
روحاني با اشاره به اينكه ايران و اتحاديه اروپا با گسترش همكاري‌ها به عنوان شركاي بزرگ تجاري و اقتصادي در منطقه به شمار خواهند آمد، خاطرنشان كرد: ايران با دارا بودن منابع غني انرژي مي‌تواند در بلندمدت امنيت انرژي را تامين كرده و با استفاده از ظرفيت‌هاي خود در زمينه راه‌آهن و حمل و نقل جاده‌اي و هوايي به يك مسير ترانزيتي مطمئن ميان شمال و شرق آسيا با اروپا تبديل شود. اميدواريم ايران و اتحاديه اروپا بتوانند از ظرفيت‌ها و فرصتي كه امروز در اختيار دارند، درراستاي توسعه همكاري‌ها و تامين منافع مشترك استفاده كرده و تحركي در روابط في‌مابين ايجاد كنند.
رييس‌جمهوري با اشاره به اينكه امروز در منطقه كشورهايي هستند كه مردم‌سالاري و انتخابات آزاد را تجربه نكرده و به نام اسلام، سختگيري‌هايي را اعمال مي‌كنند كه با اصول انساني و حقوق شهروندان به ويژه حقوق زنان در تعارض است، گفت: ايران آمادگي دارد تا در راستاي ترويج حقوق شهروندي در جوامع منطقه، همكاري‌هاي گسترده‌اي را با اتحاديه اروپا داشته باشد.
رييس‌جمهوري با اشاره به اينكه امروز هرگونه حمايت از تروريسم به معناي اميد دادن به تروريست‌ها در منطقه و جهان است، گفت: اگر اتحاديه اروپا به هر دليل مايل به استفاده از حضور نظامي خود براي برخورد با تروريست‌ها در منطقه نيست، استفاده از قدرت سياسي براي اعمال فشار به حاميان منطقه‌اي تروريست‌ها و قطع كمك‌ها به آنان اثرات قابل توجهي در مبارزه با تروريسم بر جاي خواهد گذاشت. همه بايد بدانند حل مساله سوريه راه‌حل نظامي نداشته و بايد با روش‌هاي سياسي حل و فصل شود كه در اين راستا فعال شدن بيشتر اتحاديه اروپا در راستاي ايجاد امنيت و آرامش در سوريه با همكاري كشورهاي منطقه تاثيرگذار خواهد بود.
ايران قدرتي كليدي و مهم در منطقه است
فدريكا موگريني، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا نيز در اين ديدار با اشاره به اينكه توافق هسته‌اي ايران و 1+5 فضاي مناسب را براي توسعه همكاري‌هاي متقابل به وجود آورده است، گفت: اتحاديه اروپا متعهد به اجراي تعهدات برجام و مصمم به گسترش همكاري‌هاي اقتصادي با ايران در راستاي تامين منافع مشترك است.
مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا با بيان اينكه روابط تجاري و اقتصادي ايران و اتحاديه اروپا طي يك سال گذشته 43 درصد افزايش يافته و بسياري از بانك‌هاي اروپايي آماده آغاز فعاليت خود در ايران هستند، افزود: امروز شاخص‌هاي خوبي همچون رسيدن سقف صادرات نفت ايران به ميزان پيش از دوران تحريم‌ها، در همكاري‌هاي متقابل ايران و اتحاديه اروپا نمايان شده و بايد به مردم اطمينان دهيم كه ديپلماسي در امضا و اجرا داراي دستاورد است. روابط مردم ايران و اتحاديه اروپا داراي سوابق تاريخي مثبتي است كه بايد از آن درراستاي توسعه مناسبات و همكاري‌ها در بخش‌هاي مختلف تجاري، اقتصادي، فرهنگي، علمي، فناوري، آموزشي و گردشگري استفاده كنيم.
وي همچنين با تاكيد بر ضرورت همكاري اتحاديه اروپا با ايران در زمينه حل و فصل مسائل و بحران‌هاي منطقه‌اي، از جمله بحران سوريه، اظهار داشت: مطمئنا تجربه ديپلماسي مي‌تواند در حل و فصل ديگر مسائل از جمله مساله سوريه و يمن نيز موفق باشد.
موگريني با اشاره به ضرورت مبارزه با گروه‌هاي تروريستي از جمله داعش و النصره، آنها را تهديدي عليه جهان دانست و خاطرنشان كرد: اتحاديه اروپا نيازمند همكاري ايران به عنوان قدرتي كليدي و مهم در راستاي حل و فصل مسائل و معضلات منطقه‌اي است. ارسال كمك‌هاي انسان‌دوستانه به مردم سوريه و يمن يك ضرورت است و بايد دسترسي به كمك‌هاي بشردوستانه تسهيل شود.
سرمايه‌گذاري كلان اروپا بر رابطه با ايران
موگريني عصر روز گذشته تهران را به مقصد رياض ترك كرد. حضور چندساعته موگريني در تهران تنها چند ساعت پس از رايزني مثلث ايران، روسيه و سوريه در مسكو برگزار شد. همزماني نسبي كه نشان مي‌دهد ظريف در ديدار با هماهنگ‌كننده سياست خارجي اتحاديه اروپا توانسته آخرين مواضع هماهنگ شده سه كشور در مسكو را به اطلاع وي برساند و همزمان از ديدگاه‌ها و راهكارهاي جديد اتحاديه اروپا براي حل بحران در سوريه هم مطلع شود.
موگريني در حالي با ديدار با حسن روحاني مجددا گلايه‌هاي تهران را شنيد كه از اول آبان ماه اروپايي‌ها گام‌هاي نسبتا مهمي را براي حل دغدغه‌هاي برجامي ايران برداشته‌اند. اخيرا اين اتحاديه نام بانك صادرات را از ليست تحريم‌هاي خود خارج كرد و اين در حالي است كه اين بانك همچنان در ليست سياه وزارت خزانه داري امريكا است. علاوه بر اين همزمان با حذف نام بانك صادرات از ليست تحريمي اتحاديه، كميسيونر اتحاديه اروپا در حوزه حقوق بشر و مديريت بحران هم در ايران بود و مبلغ 6 ميليون يورو را براي كمك به مهاجران افغان در ايران اختصاص داد.
اتحاديه اروپا در حالي ليست تلاش‌ها براي احياي رابطه با ايران را هر روز طولاني‌تر مي‌كند كه دو‌طرف قصد دارند با تكيه بر منافع مشترك، بحران‌هاي مشترك را هم مديريت كنند و البته كه با توسل به راهكار برد – برد به حل مساله سوريه از كانال سياسي كمك كنند. در حالي كه نامزدهاي انتخابات رياست‌جمهوري در امريكا هركدام پشت تريبون‌هاي تبليغاتي از اقدام‌هاي تندي مي‌گويند كه عليه ايران به واسطه فعاليت‌هاي منطقه‌اي و آزمايش‌هاي موشكي انجام خواهند داد، اروپايي‌ها در حال بالا بردن هزينه تنش مجدد در رابطه با ايران هستند. با اين سرمايه‌گذاري‌ها به نظر مي‌رسد كه بازگشت به مسير تحريم ايران يا تحت فشار مضاعف قرار دادن آن به‌گونه‌اي كه حيات برجام را تحت‌الشعاع قرار دهد، نه تنها آسان نباشد كه تاحدودي غيرممكن باشد.