پياده به سوي خاك سرخ
حميدرضا خالدي
از خرمشهر كه خارج مي‌شويد انگار به يكباره وارد دنياي ديگري شده‌ايد. سراسر جاده پر است از بنرهايي كه يا براي اطلاع‌رساني مسير رسيدن به مرز شلمچه نصب شده‌اند يا محتواي‌شان، اشعار و مضامين اربعيني و عاشورايي است. حدود 5 كيلومتري خرمشهر بنري بزرگ در ابتداي جاده‌اي تقريبا فرعي، راهي را نشان مي‌دهد كه اين روزها، يكي از سه جاده پر تردد كشور است. راهي كه روزگاري نه چندان دور زير چكمه‌هاي جوانان رزمنده اين كشور مي‌لرزيد و حالا، چند سالي است كه هر ساله با فرا رسيدن اربعين، ميعادگاه صدها هزار زايري است كه به عشق زيارت بارگاه كربلا و نجف، قدم‌هاي‌شان را استوار كرده‌اند تا به معشوق برسند. از پير و جوان گرفته تا مرد و زن و كودك.
چند روزي است كه مرز مهران به دليل ازدحام جمعيت دچار بي‌نظمي شده و به همين دليل خيلي از هموطنان‌مان (بخصوص هموطنان جنوبي) ترجيح داده‌اند تا با وجود طولاني‌تر بودن مسير مرز شلمچه تا نجف نسبت به مرز مهران تا نجف، از اين خروجي وارد مرز عراق شوند. هر چه به مرز نزديك‌تر مي‌شويد، به همان نسبت بر تراكم جمعيت هم افزوده مي‌شود. از حدود 3 كيلومتري نقطه صفر مرزي، موكب‌هاي شهرستان‌هاي مختلف تازه آغاز مي‌شوند. موكب‌هايي كه در واقع، چادرهاي شهرستان‌هاي مختلفي هستند كه هر كدام به نوعي، به زايران خدمت‌رساني مي‌كنند. چاي عربي، قهوه عربي، چاي ليمو، انواع شربت‌ها تا غرفه اطلاع‌رساني و مشاوره طب‌سنتي و غرفه راهنمايي و اطلاع‌رساني زايران و...
دختر جوان كه روي ويلچر نشسته، با شوق و حرارت نقشه‌هاي مسير را بين زايران تقسيم مي‌كند. قدم به قدم كه جلو مي‌رويد كساني جلويت را مي‌گيرند و چيزي تعارف مي‌كنند. آب معدني‌هايي كه درون بشكه‌هاي پر از يخ خنك شده‌اند، فصل مشترك تمام غرفه‌هاست. دو جوان سياه‌پوش، هر كدام مجمعه‌هاي بزرگ و سنگين را در دست دارند كه روي هر كدام از آنها حداقل 40 تا 50 ليوان شربت آبليمو است. خستگي از سر و روي‌شان مي‌بارد، اما باز هم با علاقه به زايران شربت تعارف مي‌كنند. مرد ميانسالي از همان غرفه هم در سويي ديگر كتري بزرگي به يك دست دارد و با ليوان‌هاي يك‌بار مصرف در دست ديگرش، به مردم شربت تعارف مي‌كند. خودش مي‌گويد چهار پنج روزي است كه اينجا با عشق، شبانه‌روز به زايران خدمت مي‌كند: «من بچه خرمشهرم. تو اين 40سالي كه از خدا عمر گرفته‌ام هر سال محرم سعي كرده‌ام به نوعي نوكري آقا را بكنم. از وقتي هم كه مراسم اربعين و پياده‌روي به كربلا راه افتاده، هر سال به همراه جمعي ديگر از عاشقان اهل بيت در خرمشهر اينجا مي‌آييم و شيفتي به زايران خدمت مي‌كنيم. وقتي از وي مي‌پرسم: دوست نداشتي الان كربلا بودي؟ به سمت مرز، نگاهي مي‌كند و از سر حسرت مي‌گويد: تا الان دو سه بار كربلا رفته‌ام ولي كي است كه يك‌بار برود كربلا و دوباره عاشق ديدن گنبد طلايي آقا نباشد؟ ولي با اين حال اينجا هم كم از زيارت بارگاه آقا نيست. عشق ما اينجا خادمي زايران خسته آقاست. حالا اگر خودش بطلبد، باز هم خواهم رفت.»
اينجا ديگر خستگي معنايي ندارد. همه‌چيز شبانه‌روزي است. نه خدمت‌رساني به زايران قطع مي‌شود و نه جاده از زايران، خالي. اما برخلاف مرز مهران، اينجا همه‌چيز روال عادي خود را دارد. شلوغ، اما با نظم و ترتيب. صف‌هاي چك كردن ويزاها در پايانه مسافربري شلمچه گرچه نيمه‌شلوغ هستند و در هر يك از آنها 50-40 نفر منتظر رد شدن ولي در كمتر از نيم ساعت، زايران مي‌توانند از مرز عبور كنند. زني كه همراه با دختر و داماد و نوه كوچكش از كرمان عازم كربلاست و از همان ابتداي مسير جاده خرمشهر – شلمچه با پاي پياده راهي مرز شده‌اند، مي‌گويد حدود 70 سال از خدا عمر گرفته و براي نخستين‌بار است كه به زيارت بارگاه ملكوتي امام حسين(ع) مي‌رود. در جواب سوالم در مورد اينكه آيا از پياده‌روي در اين مسير خسته نشده؟ لبخندي مي‌زند و با همان لهجه شيرين كرماني پاسخ مي‌دهد: به هر حال هر كاري سختي‌هاي خودش را دارد. حدود نصف روز را پياده طي كرديم تا به مرز رسيده‌ايم، خيلي خسته شده‌ام ولي نمي‌دانم چه سري است كه در راه نمي‌ماني؟» پسرش هم در مورد عبور از مرز مي‌گويد: «فقط كمي در صف منتظر مانديم كه آن هم طبيعي بود ولي در كل مشكل خاصي نبود.»
مصطفي هم جوان 25 ساله ديگري است كه همراه 4، 5 نفر از بچه محل‌هايش در بوشهر با پاي پياده عازم شلمچه شده تا از آنجا به كربلا بروند. او هم مدعي است كه مشكل خاصي نداشته است: «از لحاظ خورد و خوراك كه اصلا مشكلي نبوده و نيست، فقط چند دقيقه‌اي اينجا معطل شديم كه چيز مهمي نبود.» دوستش، نوبت صحبت را به دست مي‌گيرد: «شنيده‌ام ازدحام جمعيت در مرز مهران خيلي زياد است و حتي درگيري هم شده است ولي اينجا ما مشكل خاصي نداشتيم.»عظيم بابايي، شهردار منطقه 6 تهران كه مسوول ستاد اربعين شهرداري در شلمچه است، آمار جالبي از تعداد زايران مي‌دهد. به گفته او تاكنون بيش از 600 هزار زاير از طريق مرز شلمچه وارد عراق شده‌اند. بابايي در مورد اينكه آيا با اين حجم تراكم، با مشكل خاصي در خط مرزي مواجه شده‌اند يا نه، گفت: «خوشبختانه با تمهيداتي كه فرمانداري و وزارت كشور انديشيده‌اند و همچنين افزايش گيت‌هاي چك ويزا، مشكل خاصي نداشتيم.» در گفت‌وگويي كه با معاون سياسي- امنيتي وزارت كشور داشتيم، او هم تاكيد مي‌كرد كه برخلاف مرز مهران، با وجود تراكم بالاي زايران، در شلمچه مشكل خاصي نداريم. وي با تاكيد بر اينكه حدود نيمي از زايران از كشورهاي پاكستان، افغانستان و ساير كشورها هستند گفت: همچنين تعدادي از زايران با قطار از تهران به بصره و از آنجا با قطار به كربلا مي‌روند. بابايي در بخش ديگري از سخنان خود با ذكر اينكه به دنبال آن هستيم تا از سال آينده مديريت تمام بخش‌ها و موكب‌هاي اين مرز را به خود بومي‌ها و نهادهاي غيردولتي بسپاريم گفت: از اين نكته نيز نبايد غافل ماند كه برگزاري مراسمي مانند پياده‌روي اربعين در اقتصاد مردم آبادان بسيار موثر است. وي با بيان اينكه بيش از 150 اتوبوس زايران را از لب مرز به نجف مي‌برند تا پياده‌روي‌شان را به كربلا آغاز كنند در مورد روند بازگشت زايران نيز گفت: «به‌طور كلي چند روزي است كه بازگشت هموطنان زاير آغاز شده است، سه‌شنبه حدود 30 هزار زاير از مرز شلمچه به داخل كشور بازگشته‌اند.» او با تاكيد بر اينكه اجازه خروج به هيچ زايري كه فاقد ويزا باشد داده نخواهد شد، گفت: «مدارك زايران در چهار مرحله كنترل مي‌شود و هركسي كه ويزا نداشته باشد بازمي‌گردد.»
شهردار منطقه 6 همچنين در مورد آمار گمشدگان در مرز شلمچه نيز گفت: «براساس آمار موجود، هر روز حدود 5 زاير گمشده از طريق سايت راهنماي ستاد اربعين به همراهان‌شان رسيده‌اند و به همين تعداد هم گذرنامه و پول و عابر بانك و... پيدا شده كه به صاحبان‌شان بازگردانده شده است.»
يك ميليون و ۵۰۰ هزار زاير اربعين از مرزهاي كشور خارج شدند
با نزديك شدن به روز اربعين اخبار بيشتري از مرزهاي غربي كشور و كشور عراق مخابره مي‌شود. طبق اعلام رييس سازمان حج و زيارت تا ظهر روز گذشته: «يك ميليون و ۵۰۰ هزار نفر از مرزهاي كشور خارج شده و بيش از يك ميليون و ۶۰۰ هزار ويزا هم صادر شده است.» سعيد اوحدي روز گذشته به رسانه‌ها گفت كه امسال آمار زايران افزايش چشمگيري داشته و بيشتر زايران از طريق سامانه سماح اقدام به اخذ ويزا كرده‌اند و اين آمار را نشان‌دهنده ميزان اعتماد مردم به اين سامانه دانست. روز گذشته همچنين سيدرضا صالحي اميري، نخستين سفر خود در مقام وزارت ارشاد را به مرزهاي غربي داشت و از مرزهاي مهران، چذابه و شلمچه بازديد كرد و در جريان اين سفر ضمن درخواست از مردم در مورد اينكه بدون ويزا و گذرنامه به مرزهاي كشور مراجعه نكنند گفت: «مرز مهران با محدوديت‌هاي زيادي مواجه است، اين در حالي است كه حجم وسيعي از زايران، يعني نزديك به ۸۰۰ هزار نفر از اين مرز عبور كرده‌اند و همچنان تقاضا براي تردد از اين مرز زياد است، البته مردم و مسوولان استان ايلام با همه توان در خدمت زايران اربعين هستند و ظرفيت تمام دستگاه‌ها براي اينكه مشكلات اين مرز برطرف شود، بسيج شده است.» حسين ذوالفقاري، معاون امنيتي و انتظامي وزير كشور و رييس ستاد مركزي اربعين حسيني، روز گذشته پس از پايان جلسه اين ستاد كه با حضور رحماني‌فضلي، وزير كشور برگزار شد، گفت: برنامه‌ريزي امسال ستاد براي اعزام زايران به عراق براي شركت در راهپيمايي اربعين منطبق بر واقعيات بود و تا زمان حضور افراد فاقد مجوز در مرز مهران تمام كارهاي اعزام طبق برنامه انجام شد اما اين موضوع موجب ايجاد تراكم شديد جمعيت در مرز مهران شد؛ به گونه‌اي كه 2 بار مرز مهران از سوي طرف عراقي بسته شد.» رييس ستاد مركزي اربعين با اعلام اينكه قرار نيست جمعيت متراكم در مرز مهران همچنان متوقف بمانند، اعلام كرد: «پيش‌بيني مي‌شود تا پايان هفته بتوانيم با انتقال افراد فاقد مجوز كه در لابلاي جمعيت زايران متفرق شده و موجب اختلال جدي در روند عبور زايران داراي گذرنامه و رواديد از مرز مهران شده‌اند، شرايط را به حالت عادي برگردانيم. به استان‌هاي غربي و جنوبي كشور هم ابلاغ شده است زايران را به سمت مرزهاي شلمچه و چذابه هدايت كنند.» علاوه بر اين آمارها و اطلاعات مسعود مصدقي مديركل راهداري و حمل و نقل جاده‌اي خوزستان، اعلام كرد: «از آغاز ماه صفر تا 25 آبان‌ماه در مجموع 849 هزار و 967 زاير از مرزهاي شلمچه و چذابه خارج و رهسپار شهرهاي زيارتي عراق شدند. همچنين در اين مدت 161 هزار و 786 نفر نيز از طريق اين دو مرز وارد ايران شدند و مجموع تردد صورت گرفته در اين مدت، يك ميليون و 11 هزار و 762 نفر بوده است.»