بويينگ درآشيانه تهران

گزارش ديپلماسي| پيام سياسي اين قرارداد براي برجام چيست؟

گفت‌و‌گوي ويژه| علي خرم : راه پاره‌كردن برجام بسته‌شد

نرگس رسولي

بالاخره برو بياهاي هوايي جواب داد. در روزهايي كه به نظر مي‌رسيد بخش هوايي كشور قرار است به ‎ سمت سازنده‌هاي آسيايي برود و پرونده ديگري را پيش‌روي تجهيز ناوگان هوايي ايران باز كنند، كور سوهاي اميد از سمت غرب پاسخ داد و مقرر شد تا ناوگان هوايي كشور بعد از ٣٧ سال بالاخره بوي نو شدن به خود ببينند آن هم نوسازي با هواپيماهايي كه در صدر ليست بهترين‌ها قرار دارند.‎براساس سند همكاري كه ايران و بويينگ به امضا ‎ مي‌رسانند، ۸۰ فروند هواپيماي بويينگ در بازه‌ زماني ۱۰ ساله به ايران تحويل داده مي‌شود، قراردادي كه لبخند رضايت را بر صورت وزير راه و شهرسازي نشانده است. ماجراي خريد هواپيماهاي نو براي ايران در سرليست خواسته‌هاي ايران از مجامع بين‌المللي بود و اهميت اين موضوع به حدي شده بود كه حتي در اجلاس داووس كه نخستين حضور رسمي تيم اقتصادي دولت يازدهم به همراه رييس‌جمهوردر سال٩٢ بود مذاكرات و بحث‌هاي اوليه براي خريد هواپيماهاي جديد استارت زده شد و بعد از آن مذاكرات براي خريد ناوگان جديد فشرده‌تر پيش رفت. رفت و آمدهاي تيم خريد هواپيماي ايران شايد يكي از بيشترين و البته پر چالش‌ترين شرايط را سپري كرد به گونه‌اي كه هر بار قراردادها به نقطه مثبتي رسيدند با برقرار شدن شرايط جديد همه مذاكرات وارد چالش شد و مجددا نگاه‌ها به نقطه صفر مذاكره بازگشت. هرچند كه بعد از امضاي برجام آغاز شرايط پسابرجامي نخستين ناوگان 9 فروندي هواپيما ديوار صوتي ايران را شكستند تا گام نهايي در برداشته شدن تحريم‌ها و نوسازي ناوگان هوايي ايران را به صدا در آورند، اما كمي بعدتر و زماني كه به نظر مي‌رسيد قراردادهاي بويينگ و ايرباس آخرين خانه‌هاي نهايي شدن را مي‌گذرانند انتخابات امريكا و حضور رييس‌جمهور جديد كل معادلات را برهم زد.  البته شنيده‌ها در همان زمان هم حكايت از اين داشت كه قراردادها همچنان پابرجاست و ترامپ معضلي بر سر راه ورود هواپيماهاي جديد نيست. موضوعي كه به نظر مي‌رسد ديروز قطعي‌تر شد و بالاخره قرارداد هوايي ايران نهايي شد. موضوعي كه در جريان دو همايش بين‌المللي هوايي ايران كه با حضور شركت‌هاي معتبر جهاني در بحث هوايي هم به وضوح به چشم مي‌خورد و حالا ديگر نهايي‌تر از هميشه است. شروع مذاكره با بويينگ در بي‌اعتمادي مطلق دو‌طرف انجام مي‌شد در شرايطي كه حتي دوطرف از طريق ايميل رسمي هم با يكديگر درارتباط نبودند و نظرات‌شان روي سربرگ‌هاي رسمي شركت‌ها نوشته نمي‌شد تا اگر روزي توافقي صورت نگرفت هيچ يك از دو طرف مذاكره‌كننده حتي به لحاظ نامي هم متضرر نشوند. اما مذاكرات قبل از توافق برجام شروع شده چرا كه بويينگي‌ها مي‌دانستند نبايد بازار مستعد ايران را به ايرباس ببازند و براي همين هم قبل از تصويب برجام براي مذاكره پيشقدم شدند. به همين جهت نيز براي اثبات حسن نيت‌شان در نخستين قدم دفترچه هواپيماهاي بويينگ ايران اير كه در حال حاضر در ناوگان هوايي در حال پرواز هستند را به طرف ايراني ارايه دادند. دفترچه‌هايي كه طبق تحريم‌ها حتي اجازه ورود به ايران را نداشتند و جزو دستورالعمل ضروري هواپيما محسوب مي‌شد اما بويينگ براي نشان دادن حسن نيتش در نخستين روزهاي بعد از توافق اين دفترچه‌ها را در اختيار مدير ايران اير قرار داد. شايد مديران بويينگ هر چند رسما اعلام نكردند اما با ارسال دفترچه‌ها حيرت‌شان از پرواز هواپيماهاي قديمي‌شان را نيز پنهان كردند.  و حالا بعد از بيش از يك سال مذاكره و تلاش فراوان ظاهرا بويينگ گزينه نهايي انتخاب ايران براي نوسازي ناوگانش است؛ چيزي كه ظاهرا به مذاق تازه‌واردان كاخ سفيد هم خوش خواهد آمد. بر اساس قراردادي كه بالاخره در حضور وزير راه و شهرسازي امضا شده است مقرر شده تا از مجموع ۸۰ فروند هواپيماي مورد توافق براي تحويل به ايران، ۵۰ فروند بويينگ ۷۳۷ و ۳۰ هواپيماي ديگر شامل دو مدل بويينگ ۷۷۷ باشد كه شامل ۵۰ فروند هواپيماي بويينگ از نوع ۷۳۷-MAX، ۱۵ فروند هواپيماي بويينگ ۷۷۷-۳۰۰ و ۱۵ فروند هواپيما بويينگ ۷۷۷X است و پس از ۳۷ سال تحريم با اين كارخانه امضا شده است. بر اين اساس، نخستين فروند از هواپيماهاي بويينگ در سال ۲۰۱۸ به ايران تحويل داده مي‌شود. ارزش اين قرارداد 16 ميليارد و 600 ميليون دلار است. طبق توافق‌هايي كه پيش از اين بين بويينگ و ايران‌اير شده بود، قرار بر اين بود كه قرارداد ۲۵ ميليارد دلاري براي خريد ۱۰۰ فروند هواپيماي مسافربري بويينگ منعقد شود. ‎ ‎هر چند كه به نظر مي‌رسيد از آنجايي كه مذاكرات با شركت اروپايي- امريكايي ايرباس زودتر انجام شده، قرارداد خريد از اين كمپاني زودتر از بويينگ به سرانجام برسد و قطعي شود اما پيشتازي بويينگ نشان داد، اين معامله نه يك جريان سياسي بلكه يك رقابت كاملا اقتصادي بين شركت‌هاي بزرگ دنيا است و اين شركت‌هاي بزرگ جهاني در رقابت براي دست يافتن به بازار ايران هستند. ‎مهر ماه امسال بود كه اوفك مجوز فروش هواپيما به ايران را به شركت‌هاي ايرباس و بويينگ داد. طبق اين مجوز قرار است كه بويينگ ۱۰۰ فروند هواپيما و ايرباس ۱۱۸ فروند هواپيماي نو به ايران‌اير (شركت هواپيمايي ملي ايران) به صورت غير نقدي و ليزينگ بفروشد. گفته مي‌شود؛ قرارداد خريد هواپيما از ايرباس هم به زودي قطعي خواهد شد. ‎چندي پيش فخريه كاشان، قائم مقام وزير راه و شهرسازي اعلام كرد، توافق‌ها با موسسات مالي خارجي براي خريد ۷۷ فروند هواپيماي جديد به صورت ليزينگ انجام شده است. ‎همچنين فرهاد پرورش، مديرعامل ايران اير چندي پيش خبر داده بود كه اضافه كردن بند جريمه در قرارداد براي شرايط احتمالي، جزو شروط ايران در مذاكرات براي خريد هواپيما است. بنا به گفته مديرعامل ايران‌اير اين هواپيماهاي نو در يك دوره 10 ساله به اين شركت هواپيمايي تحويل مي‌شود. نماينده كمپاني بويينگ در اين باره گفته است: قرارداد با ايران با تاييد دولت امريكا نهايي شد. فلچر باراك دال، معاون مديرعامل شركت هواپيماسازي بويينگ نيز در حاشيه اين مراسم، ارزش اين قرارداد را 16 ميليارد و 600 ميليون دلار اعلام كرده است و گفت: بويينگ قرارداد فروش 80 فروند هواپيما را با تاييد دولت امريكا، با ايران نهايي كرد. به‌دنبال قرارداد خردادماه امسال، امروز سند نهايي به امضا رسيد‌. خوشحاليم كه بويينگ بار ديگر همكاري خود را با ايران آغاز كرده است.