شليك وحشت
انفجار در مصر و تركيه
ده‌ها قرباني برجاي گذاشت
سارا معصومي
«مثل جهنم بود. به ديوار كافه نزديك استاديوم تكيه داده بودم و ليوان چاي را سر مي‌كشيدم كه شعله‌هاي ناشي از آتش‌سوزي از زمين به آسمان مي‌رسيد. مردم بلافاصله زير ميزهاي كوچك كافه پناه گرفتند. زن‌ها جيغ مي‌كشيدند و عده‌اي از ترس گريه مي‌كردند.»
« تعدادي از جوانان دور هم در پارك جمع شده‌اند. هم مي‌نوازند و هم دست مي‌زنند. ناگهان صداي انفجار در هوا مي‌پيچد و دود به آسمان مي‌رسد. همه با شوك به هم خيره شده‌اند. چندثانيه طول مي‌كشد تا بفهمند چه اتفاقي رخ داده است. نوجوان‌ها يكديگر را در آغوش مي‌كشند و سعي مي‌كنند گوشه‌اي پناه بگيرند.»
دو صحنه از شامگاه شنبه در استانبول. يك روز عزاي عمومي اعلام شد. شامگاه شنبه مقابل استاديوم ورزشي بشيكتاش استانبول بود كه حادثه باز بي‌خبر از راه رسيد. دو بمب پشت سر هم منفجر شد و گفته مي‌شود كه هدف نيروهاي پليس استانبول بوده‌اند. بر اساس آخرين اخبار 38 نفر كشته شده‌اند و 155 نفر هم زخمي؛ آخرين حلقه از دومينوي تهديدهاي امنيتي كه يكي پس از ديگري رنگ آرامش را از تركيه در يك سال و نيم اخير گرفته است. هرچند كه هدف نيروهاي امنيتي بوده‌اند اما بنابرگزارش‌هاي رسيده در ميان كشته‌شدگان شهروندان غيرنظامي و يك نفر كه هويت او هنوز مشخص نشده نيز به چشم مي‌خورند. از ساعتي پس از اين دو انفجار بود كه دستگيري‌ها آغاز شد و گفته مي‌شود كه 13 نفر در اين خصوص بازداشت شده‌اند. نخست‌وزير تركيه دستور نيمه برافراشته شدن پرچم‌هاي تركيه در سرتاسر اين كشور را صادر كرد. هيچ كس هنوز مسووليت اين حملات را بر عهده نگرفته است اما برخي منابع دولتي مي‌گويند شبه‌نظاميان كرد، اصلي‌ترين مظنونان هستند. معاون نخست‌وزير تركيه هم در تازه‌ترين اظهارنظر خود اعلام كرده است كه همه نشانه‌ها به سمت پ‌ك‌ك است. شاخه نظامي پ‌ك‌ك از بيش از يك دهه پيش در وضعيت خصم‌آميز با دولت مركزي به سر مي‌برد. وضعيتي كه هرازچندگاهي شهروندان غيرنظامي را به قربانيان اين اختلاف‌ها بدل مي‌كند. رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه در اين خصوص مي‌گويد: دوباره امشب تروريسم چهره زشت خود را كه در تناقض با اصول دموكراسي است نشان داد. گفته مي‌شود كه 136 نفر هم در نتيجه اين حملات در بيمارستان بستري شده‌اند و وضعيت 14 نفر آنها وخيم گزارش شده است. بر اساس گزارش‌هاي رسيده نخستين انفجار ساعت هفت و نيم عصر شنبه و در حالي كه فوتبال در استاديوم نزديك محل حادثه در جريان بود، رخ داد. به گفته اردوغان، تروريست‌ها اين زمان و اين مكان را براي انجام عمليات خود انتخاب كردند تا رقم تلفات انساني را بالا برده باشند. رييس‌جمهور تركيه وعده داد كه انتقام اين حملات گرفته خواهد شد. معاون نخست وزير تركيه نيز در بخش‌هاي ديگري از سخنان خود گفت: دير يا زود، انتقام اين اتفاق را مي‌گيريم. اين خون بر زمين نمي‌ماند. مهم نيست كه بهاي اين مساله چيست. معاون نخست‌وزير تركيه در مراسم تشييع جنازه نيروهاي امنيتي كشته شده در اين حادثه سخنراني كرد و اين در حالي بود كه رييس‌جمهور تركيه هم در اين مراسم حضور داشت اما سخنراني نكرد. البته اردوغان در ميان خانواده‌هاي قربانيان حاضر شد و با در آغوش كشيدن آنها همدردي خود را نشان داد. به گفته شاهدان عيني نخستين انفجار در نتيجه منفجر شدن خودرويي در حال عبور رخ داد كه از ميان نيروهاي امنيتي عبور كرد. گفته مي‌شود كه پليس ضدشورش هدف اين حملات بوده است. مقام‌هاي تركيه مي‌گويند كه انفجار دوم نيز زماني رخ داد كه فردي در نزديكي محل انفجار اول خود را منفجر كرد. گفته مي‌شود كه در اين حمله، 300 تا 400 كيلوگرم مواد منفجره استفاده شده بود. از ساعاتي پس از انفجار تا صبحدم نيروهاي امنيني محل را به محاصره شديد خود درآوردند و كادر پزشكی قانوني براي جمع‌آوري مدارك در خصوص هويت قربانيان و عاملان حمله كار را شبانه‌روزي پيش بردند. به گفته شاهدان عيني، شدت انفجار به اندازه‌اي بوده است كه شيشه‌هاي ساختمان اطراف خرد شده و سنگفرشي از شيشه خرده‌ها پياده روهاي منتهي به محل حادثه را پوشانده بود. سال 2016 در حالي به پايان خود نزديك مي‌شود كه استانبول در اين سال شاهد بيشترين حملات تروريستي بوده است؛ حملاتي كه يا داعش مسووليت آنها را بر عهده گرفته يا شاخه نظامي پ‌ك‌ك آنها را به كارنامه خود اضافه كرده است. بحران‌هاي امنيتي در حالي به پديده‌اي بغرنج در تركيه بدل شده كه دولت اين كشور از 15 جولاي كه كودتايي نافرجام در تركيه رخ داد وضعيت فوق‌العاده اعلام كرده است. معاون نخست‌وزير تركيه مي‌گويد كه دولت اردوغان با مجموعه متنوعي از تهديدها روبه‌رو است كه هدف همه آنها تحت‌الشعاع قرار دادن تلاش‌هاي تركيه در مسير مبارزه با تروريسم است. تركيه از كشورهاي عضو ائتلاف مبارزه با داعش به رهبري امريكا است و از مدتي پيش حضور نظامي گسترده‌اي را در سوريه و عراق هم پيدا كرده است. از سوي ديگر هم تركيه در جنوب شرقي خود با كردها درگير شده است.
حزب دموكراتيك خلق كه حزبي حامي كردها به حساب مي‌آيد در بيانيه‌اي شديداللحن اين حملات را محكوم و همدردي خود با مردم تركيه در اين ضايعه را اعلام كرد. اين بيانيه محكوميت در حالي صادر شده كه مقام‌هاي تركيه به خصوص شخص رييس‌جمهور تاكنون بارها و بارها اين حزب را به دخالت داشتن در فعاليت‌هاي تروريستي و رابطه با پ ك ك متهم كرده است. اين اتهام‌ها در چندماه اخير به بازداشت تعدادي از رهبران حزب دموكراتيك خلق هم منتهي شده است و حتي تعدادي از نمايندگان اين حزب در مجلس تركيه نيز بازداشت شده‌اند. حملات تروريستي رخ داده در تركيه با بازتاب‌هاي منفي از سوي كشورهاي مختلف روبه‌رو شد. سخنگوي كاخ سفيد در بيانيه‌اي اعلام كرد كه واشنگتن به‌شدت اين قبيل حملات تروريستي را محكوم مي‌كند. در اين بيانيه آمده است: ما و ناتو در برابر همه حملات ترروريستي كنار تركيه ايستاده‌ايم. همزمان كنسولگري امريكا در استانبول از شهروندان امريكايي خواسته كه از رفت و آمد در منطقه‌هاي شلوغ اين شهر خودداري كنند. رهبران كشورهاي متفاوت اروپايي و همچنين دبيركل ناتو نيز در بيانيه‌هاي جداگانه اين اقدام تروريستي را محكوم و با دولت تركيه ابراز همدردي كردند. ميزان فشارها بر سياستمداران كرد كه مي‌گويند خط‌مشي پ‌ك‌ك را قبول ندارند از زمان كودتاي نافرجام در اين كشور افزايش هم يافته است. دولت تركيه به دليل بگير و ببندهاي متعدد و وسيع در حال حاضر هم از سوي منتقدان داخلي و هم از سوي نهادهاي حقوق بشري و كشورهاي اروپايي در فشار است. بسياري از اين منتقدان مي‌گويند كه دولت از فضاي پس از كودتا براي سركوب مخالفان خود استفاده مي‌كند و آزادي‌هاي فردي و اجتماعي افراد را تحت‌الشعاع قرار مي‌دهد. در چنين فضايي پس از انفجارهاي شامگاه شنبه، معاون نخست وزير تركيه اعلام كرد كه متحدان اين كشور بايد در مسير مبارزه با ترور كه رهبران تركيه در پيش گرفته‌اند در كنار استانبول بايستند. برخي تحليلگران مي‌گويند كه منظور وي از مسير مبارزه با ترور سياست منطقه‌اي تركيه در قبال سوريه و عراق است. در حالي كه برخي منابع اوليه خبري انگشت اتهام خود را به سمت داعش نشانه رفته بودند اما اين گروه هنوز اظهارنظري در اين خصوص نكرده هرچند كه هفته پيش رهبران اين گروه از هواداران خود خواسته بودند كه منافع سياسي، امنيتي و اقتصادي تركيه را در داخل و خارج از اين كشور هدف قرار دهند. تصوير پدري كه در تشييع جنازه فرزندش به پهناي صورت در استانبول اشك مي‌ريخت در 24 ساعت گذشته بارها و بارها به اشتراك گذاشته شده است. وي در مقابل دوربين مي‌گفت: نمي‌خواستم فرزندم شهيد باشد. فرزندم را سلاخي كردند. هدفش اين بود كه پزشك شود و به مردم در چنين شرايطي كمك كند حالا من تابوت او را براي دفن بر شانه‌هايم حمل مي‌كنم. در حالي كه دولت تركيه يك روز عزاي عمومي اعلام كرده است، تعدادي از مردم اين كشور كه جمعيت آنها به 100 نفر مي‌رسيد با حركت كردن به سمت استاديوم ورزشي بشيكتاش، محل حادثه از اين اتفاق ابراز انزجار كردند. تركيه در حال حاضر هم با شرايط پيچيده سياسي و هم وضعيت بي‌ثبات امنيتي روبه‌رو است. در بعد سياست داخلي، اردوغان هر روز دامنه قدرت منتقدان خود را كوچك‌تر مي‌كند و اين در حالي است كه همه تلاش‌هاي وي براي به دست گرفتن كامل قدرت و تغيير قانون اساسي به نفع رييس‌جمهور با وجود انتقادهاي داخلي و شماتت‌هاي خارجي ادامه دارد. حملات شنبه ساعاتي پس از آن رخ داد كه حزب عدالت و توسعه طرحي را به پارلمان تركيه ارايه داد كه دست‌هاي اردوغان در تصاحب قدرت را باز مي‌گذاشت. بر اساس اين طرح، اصلاحيه‌اي در قانون اساسي صورت مي‌گيرد كه سيستم رياستي را جايگزين سياست پارلماني فعلي مي‌كند.