راي با تضمين لاريجاني
كليات برنامه ششم در فضايي راي آورد
كه بيشتر نمايندگان و رييس سازمان برنامه به آن انتقاد داشتند
زينب صفري
عاقبت كليات برنامه ششم توسعه آن‌طوري نشد كه دولت و حاميانش مي‌خواستند. نزديك به يك سال كش و قوس مجلس و دولت بر سر لايحه برنامه ششم نتيجه‌اش شد تصويب كليات برنامه‌اي كه فرسنگ‌ها با برنامه پيشنهادي دولت فاصله دارد؛ 110 ماده جديد به آن اضافه شده و 585 هزار ميليارد بار مالي روي دوش دولت گذاشته است. موضوعي كه داد نمايندگان اصلاح‌طلب و اعتدالي و البته نوبخت، رييس سازمان برنامه و بودجه را در صحن علني مجلس درآورد. اما نمايندگان حامي دولت با تضمين ضمني لاريجاني، رييس مجلس در لحظه آخر به آن راي دادند. هرچه بود فريادها و اعتراض‌ها ديرهنگام بود و بي‌تاثير. تلاش‌ها بايد همان چهار ماه پيش انجام مي‌شد كه هنوز كميسيون تلفيق تشكيل نشده بود. اگر نه بعد از تشكيل آن به رياست حميدرضا حاجي‌بابايي مي‌شد چنين روزي را هم پيش‌بيني كرد. حاجي‌بابايي كه چند روزي است رييس فراكسيون اصولگرايان شده و در واقع در راس مخالفان دولت قرار گرفته عضو «جبهه يكتا» هم هست. همان سازماني كه وزراي احمدي‌نژاد يك سال مانده به انتخابات مجلس دهم تشكيل دادند و از قضا يكي از فعاليت‌هاي‌شان ارايه برنامه پيشنهادي ششم توسعه به مجلس و دولت بود كه هفدهم دي ماه سال 94 آن را رسانه‌اي كردند. يعني درست 10 روز قبل از آنكه دولت يازدهم لايحه برنامه ششم را براي نخستين بار به مجلس نهم تقديم كند. بهانه‌شان هم نگراني از «تفكر ليبرالي» در سوگيري برنامه تدوين شده از سوي دولت بود. چرخ روزگار طوري گشت كه يكي از همان اعضاي يكتا و وزراي احمدي‌نژاد در راس كميسيوني قرار بگيرد كه مي‌خواست در مجلس دهم برنامه ششم توسعه را بررسي كند. به اين موضوع ارتباط ضعيف دولت با كميسيون تلفيق در اين چهار ماه گذشته را هم اضافه كنيد. معلوم است كه نتيجه آني نشود كه دولت و حاميانش مي‌خواستند. برنامه فراكسيون اميد و مستقلين ولايي اين بود كه به اين لايحه راي ندهند. تعدادي از نمايندگان دو فراكسيون از جمله تاجگردون و جعفرزاده‌ايمن‌آبادي هم در اثناي جلسه صبح به انتهاي صحن رفتند و با يكديگر مشغول مذاكره شدند. ظاهرا محمدباقر نوبخت صبح ديروز و قبل از شروع جلسه علني در جلسه دو فراكسيون حاضر شده و از آنها خواسته بود به دليل فاصله زياد اين برنامه از لايحه پيشنهادي دولت و تحميل بار مالي و دور شدن آن از اهداف اقتصاد مقاومتي نمايندگان به اين لايحه راي ندهند.
هرچند علي لاريجاني در نشست صبح مجلس به مخالفان لايحه گوشزد كرد كه اگر كليات لايحه ششم راي نياورد طبق آيين‌نامه قرار نيست به كميسيون تلفيق برگردد تا بعد از اصلاح دوباره در صحن مطرح شود. لاريجاني براي همه روشن كرد كه رد كليات لايحه ششم مساوي با ارايه لايحه جديد از سوي دولت و تكرار فرآيند يك سال گذشته خواهد بود. با اين همه فراكسيون اميد نشست خبري عارف كه از قبل هماهنگ شده بود را لغو كرد و بعد از جلسه صبح مجلس براي تصميم نهايي جلسه اضطراري تشكيل داد. تصميم آنها مخالفت با كليات برنامه ششم به دليل مغايرت با منافع ملي و اقتصاد مقاومتي بود. برنامه آنها اين بود كه برنامه پنج توسعه را سه‌ماه ديگر تمديد كنند تا دولت فرصت داشته باشد دوباره لايحه جديدي به مجلس بياورد. با اين همه برخي از نمايندگان اصولگرا كه از اين تصميم اصلاح‌طلبان و معتدلين مطلع شدند به خبرنگاران در راهرو مجلس گفتند اين تصميم اصلاح‌طلبان به خاطر اين است كه كميسيون تلفيق با پيشنهاد آنها براي قرار گرفتن تامين اجتماعي زيرمجموعه وزارت بهداشت مخالفت كرده است. هر چه بود آنها در مخالفت با لايحه برنامه ششم يكدست و هماهنگ بودند. در مقابل اما فراكسيون اصولگرايان موضع متحدي در اين باره نداشت. اين را تركيب نمايندگان موافق و مخالف به خوبي نشان مي‌دهد. آن هم وقتي كه موسوي لارگاني يا شهرياري هر دو از نمايندگان نزديك به جبهه پايداري و مخالف دولت در مخالفت با لايحه برنامه ششم صحبت كردند. نوبت دوم صحن مجلس براي ادامه بررسي لايحه در حالي شروع شد كه نمايندگان فراكسيون اميد و مستقلين مشغول رايزني‌هاي سياسي بودند. تاجگردون عضو فراكسيون اميد و رييس كميسيون برنامه و بودجه با پژمانفر يكي از موافقان لايحه گفت‌وگوي داغي را شروع كرد كه چند نماينده دورشان جمع شدند. از جمله يوسفيان ملا عضو فراكسيون مستقلين. معلوم بود همگي تلاش مي‌كنند پژمانفر را درباره موضوعي قانع كنند. تاجگردون بعد از او رديف به رديف به سراغ نمايندگان ديگر هم مي‌رفت. از جمله به سراغ پورابراهيمي رييس اصولگراي كميسيون اقتصادي. عبدالكريم حسين‌زاده، محمدرضا تابش، بهرام پارسايي و خضري نمايندگان فراكسيون اميد هم هر كدام با چند نماينده در حال مذاكره بودند. نمايندگان فراكسيون مستقلين هم حسابي مشغول بودند. از جمله لاهوتي و يوسفيان‌ملا خودشان را به صندلي جعفرزاده ايمن‌آبادي رساندند و درباره متني با هم گفت‌وگو كردند.
تضمين لاريجاني؛ راي مثبت نمايندگان
با همه اينها اما ناگهان ورق برگشت. وقتي كه بعد از سخنان موافقان و مخالفان، نوبت به نوبخت رسيد در حالي كه او با حرارت مشغول استدلال براي رد اين لايحه از سوي نمايندگان بود، لاريجاني ميان صحبت‌هاي او آمد و با اين عبارت كه «اگر اصل موضوع حل شده باشد مواردي كه فكر مي‌كنيد در آنها اشكال وجود دارد حتما كميسيون تلفيق استقبال كرده و در صورت ارجاع بررسي مي‌كند» تضمين ضمني به مخالفان داد تا نظرشان را عوض و كليات لايحه را تصويب كنند. لاريجاني با موضعي كه سعي مي‌كرد جانب هر دو طرف را نگه دارد در عين حال كه گفت: «مشكل اينجاست كه دولت لايحه برنامه ششم را ارايه نكرد و اگر لايحه برنامه را ارايه مي‌داد ما اين وضع را نداشتيم» اما اين را هم گفت كه «دغدغه‌اي كه آقاي نوبخت دارند درست است. برخي مواد ممكن است بار مالي داشته باشد كه بايد به آن رسيدگي شود.» نوبخت هم با اين شرط كه مسائل و مشكلاتي كه با افزودن 110 بند جديد به لايحه احكام درست شده ضمن بررسي جزييات آن تصحيح شود و به ويژه بار مالي ايجاد شده براي دولت مرتفع شود، گفت كه با اينكه در ديدارم با نمايندگان از آنها خواستم به اين لايحه راي ندهند اما حالا مي‌گويم كه مي‌توانيم اين كليات را تصويب كنيم. با اين تضمين لاريجاني در راي‌گيري براي تصويب كليات برنامه ششم از مجموع 248 نماينده حاضر در صحن، 154 نماينده راي موافق و 76 نفر راي مخالف و 8 نفر هم راي ممتنع دادند. اين موضوع البته بدون حاشيه نبود. كواكبيان كه از قبل هم در مذاكره با نمايندگان علامت «دو» را به نشانه مخالفت با اين لايحه نشان مي‌داد در حين راي‌گيري درخواست تذكر داشت كه به مخالفت لاريجاني برخورد. همين موضوع باعث شد او فرياد بزند: «220 نماينده در جلسه هستند اجازه صحبت نمي‌دهيد. اين ديكتاتوري است، اين چه اصولگرايي است؟» اين عبارات كواكبيان باعث شد تا لاريجاني به او بگويد: آرام باشيد اين به نفع كشور نيست، توهين هم نكنيد. اينكه بخواهيد جو مجلس را به هم بزنيد خوب نيست اين موضوع براي مزاج‌تان و حيثيت‌تان خوب نيست. با اين همه بعد از راي‌گيري ميكروفن كواكبيان باز شد تا او تذكرش را مطرح كند. كواكبيان گفت: «امروز شما هر جوري دوست داريد راي‌گيري كنيد اما خدا شاهد است اگر اين برنامه اجرا نشود، يكايك مردم ايران مي‌گويند شما در مجلس بوديد و كار غيراجرايي را تصويب كرديد. من اگر صدايم بلند شد شرمنده هستم. بحث من اين است كه شما را به خدا بياييد، موادي كه حداقل با اصول قانون اساسي و سياست‌هاي كلي مخالفت دارد، نگذاريد و تخته گاز بگيريد كه تصويب شود.» لاريجاني هم به او جواب داد كه راي نمايندگان به كليات برنامه را هوشمندي مجلس مي‌دانم به جاي اينكه مشكلي براي كشور ايجاد كند، راه را باز كرد. بعد هم يادآوري كرد كه «ابتداي اين بحث در مجلس قبل برخي سريع مي‌خواستند اين كار را تمام كنند خود شما نامه زديد كه اين را مجلس قبل انجام ندهد. ما هم گفتيم كه بگذاريد مجلس دهم اين را بررسي كند، بخشي از اين تاخير به دليل تغيير مجلس بود. نقد ديگر اين بود كه اين لايحه برنامه نيست مجموعه‌اي از مواد است. خب دولت لايحه برنامه را تقديم نكرد، چه بايد مي‌كرديم يك راهش اين بود كه ما مي‌نشستيم كه دولت لايحه بدهد، من با آقايان روحاني و نوبخت صحبت كردم و آنها يك ترميم كلي كردند اما به هر حال هيبت لايحه برنامه نبود. كار به رهبري كشيد و نظر ايشان هم اين بود كه دولت لايحه بدهد اما خب ندادند ما بايد چه مي‌كرديم. شما كه ركن نظام هستيد بايد به اين نكته توجه داشته باشيد. آيا بايد كشور را بدون برنامه مي‌گذاشتيم يا با همكاري هم برنامه مي‌نوشتيم؟ به نظر من مجلس خيرخواهانه عمل كرد تا كاري روي زمين نماند.
نگاهي به لايحه برنامه ششم از مجلس نهم تا دهم
27 دي ماه 94: دولت لايحه‌اي را با عنوان «احكام اجرايي برنامه ششم توسعه» به مجلس ارايه كرد.
5 بهمن 94: تركيب اعضاي كميسيون تلفيق مجلس نهم به رياست غلامرضا مصباحي‌مقدم مشخص شد. منتقدان دولت در اين مجموعه با ١٩ عضو توانستند حدود ٤٢ درصد كرسي‌ها را تصاحب كنند. در مقابل هم ١٦ نماينده موافق دولت سهمي ٣٥ درصدي را از كميسيون تلفيق برنامه در اختيار داشتند. اينجا اما تعداد نمايندگان «خاكستري» به ١٠ نفر رسيد تا آنها بتوانند ٢٣ درصد سهم را در بررسي برنامه ششم به خود اختصاص دهند.
16 فروردين 95: مجلس نهم از تصميم خود براي تعليق بررسي برنامه ششم برگشت.
٢٩ فروردين 95: آخرين فرصت براي بررسي پيش‌نويس برنامه ششم و 11 ارديبهشت 95: ضرب العجل تعيين شده براي بررسي لايحه در صحن مجلس نهم.
6 ارديبهشت 95: نامه سرگشاده تاجگردون، رييس كميسيون برنامه و بودجه به رييس مجلس براي جلوگيري از بررسي و تصويب برنامه ششم در مجلس نهم.
(18 ارديبهشت 95) نامه عباسعلي منصوري‌آراني خطاب به رييس‌جمهور براي پس‌گرفتن لايحه برنامه ششم از مجلس نهم
13 مرداد 95: دولت براي بار دوم و (البته براي بار اول در مجلس دهم) لايحه اصلاح شده را تقديم مجلس دهم كرد.
18 مرداد 95: اختلاف‌نظر رييس‌جمهور و مجلس بر سر مرجع بررسي برنامه ششم
10 مهرماه 95: نامه لاريجاني به مقام معظم رهبري
11 مهرماه: پاسخ مقام معظم رهبري به نامه لاريجاني
11 مهرماه: كليات برنامه ششم در كميسيون تلفيق به تصويب رسيد.