جان كري و بوريس جانسون
در رياض از صلح سخن گفتند
مرگ و گرسنگي در يمن مذاكره در عربستان
سارا معصومي
يمن، جنگ فراموش شده منطقه. بحراني كه نه تعداد كشته شده‌هايش از جنگ در سوريه كمتر است و نه وضعيت انساني در آن كم از فاجعه‌اي دارد كه در سوريه رخ مي‌دهد. اگر در سوريه اختلاف‌هاي اوليه داخلي ميان بشار اسد، رييس‌جمهور و مخالفان سياسي‌اش با دخالت بازيگران متعدد و متنوع منطقه‌اي هر روز بيش از ديروز زبانه كشيد، ريشه بحران امروز يمن در دخالت‌هاي نظامي خارجي است. عربستان سعودي از سال 2015 ائتلاف نظامي را شكل داد تا به بهانه دفاع از امنيت ملي خود، مخالفانش در يمن را نيست و نابود كند. هر روز بر ابعاد اين جنگ افزوده شد اما دستان رياض به عنوان برنده بالا گرفته نشد. يمن، آينه تمام نماي سياست‌هاي لجوجانه و كينه‌توزي‌هاي بي‌حد و حصر آل‌سعود در منطقه شد و صدالبته معياري براي سنجيدن حقانيت ژست‌هاي دفاع از حقوق بشر كشورهاي اروپايي. تمام آنهايي كه براي بحران سوريه سينه چاك مي‌كنند به تجهيز عربستان سعودي به جديدترين تسليحات نظامي ادامه مي‌دهند. از لزوم كنار رفتن بشار اسد سخن مي‌گويند اما دوشادوش رهبران سعودي مي‌ايستند و با اين شعار كه رابطه سياسي و تجاري دوجانبه در اولويت است، عكس يادگاري مي‌گيرند.
كمتر از يك ماه ديگر، باراك اوباما و دولت دموكرات وي پس از هشت سال سكان كاخ سفيد را به دونالد ترامپ و كابينه جمهوريخواه او تحويل مي‌دهند. پرونده يمن نيز همچنان با گره‌هاي بي‌شمار روي ميز كار رييس‌جمهور امريكا باقي مي‌ماند تا شايد دونالد ترامپ، با نسخه‌اي جديد راهي براي پايان دادن به اين بحران سياسي و امنيتي در صنعا بيابد. در چنين شرايطي جان كري، وزير امور خارجه امريكا كه از پايان دادن به بحران سوريه يا حداقل كاستن از لايه‌هاي پنهان آن نااميد شده است به رياض سفر كرده است تا شايد بتواند متحدان سنتي خود در منطقه را به توقف آتش و نشستن پاي ميز مذاكره وادار كند.
يورش داعش به پايتخت عربستان در يمن
همزمان با سفر جان كري به عربستان سعودي، منابع يمني از كشته شدن ۴۹ نظامي اين كشور در حمله انتحاري به پايگاهي در جنوب اين كشور خبر دادند. حمله‌اي كه از چندو چون آن هويت عاملانش نيز مشخص بود اما در نهايت داعش مسووليت آن را بر عهده گرفت. گفته مي‌شود كه عامل انتحاري با پوشيدن يونيفورم نظامي موفق به ورود به پايگاه و منفجر كردن خود در جمع نظامي‌هاي يمني شده است. پايگاه نيروهاي ويژه تحت امر عبدربه منصور هادي، رييس‌جمهوري مستعفي يمن در شهر عدن مركز اين حمله گزارش شده است. انفجاري كه علاوه بر تعداد كشته شده‌هاي بالا، تعداد قابل توجهي زخمي نيز برجا گذاشته است. برخي رسانه‌هاي منطقه‌اي در تشريح گزارش اين اتفاق به تبديل شدن شهر عدن به پايتخت موقت دولت مستعفي يمن و همپيمانان منطقه‌اي‌اش اشاره كرده‌اند و اين حقيقت كه اين شهر به پايگاهي براي آموزش نيرو توسط عربستان و امارات، تبديل شده است. پيش از اين نيز در 10 دسامبر عمليات تروريستي مشابهي در همين پايگاه توسط داعش رخ داده بود كه منجر به كشته شدن 48 سرباز شد؛ سربازاني كه به صف ايستاده بودند تا حقوق‌هاي خود را دريافت كنند. عدن در شرايطي از سوي عربستان سعودي و دولت مستعفي به عنوان پايتخت جديد يمن معرفي شده و از سوي برخي بازيگران منطقه‌اي همسو با سعودي به رسميت هم شناخته شده است كه صنعا در اختيار حوثي‌ها است و هر روز ميزبان حملات بي‌امان ائتلاف عربي به رهبري عربستان است. در تمام رسانه‌هاي بين‌المللي هرجا اخبار مربوط به يمن منعكس مي‌شود جملاتي نيز به عنوان پسوند ثابت در خصوص جنگ نيابتي ايران و عربستان در اين كشور به چشم مي‌خورد. در اين روايت‌ها، اقليت حوثي كه شيعه نيز هستند مورد حمايت سياسي و نظامي ايران قرار دارند و دولت منصور هادي كه اهل تسنن شاكله اصلي آن هستند از حمايت سياسي و نظامي عربستان سعودي برخوردار هستند. اين ادعا در خصوص نقش پررنگ ايران در معادله‌هاي سياسي در صنعا در حالي مطرح مي‌شود كه تهران بارها و بارها هرگونه كمك نظامي به حوثي‌ها را تكذيب كرده است اما از گفت‌وگوهاي درون يمني براي حل بحران در اين كشور هم حمايت مي‌كند. سازمان ملل در چندسال اخير تنها به صدور بيانيه‌هاي غيرالزام‌آور در خصوص يمن بسنده كرده است و البته عنوان مصيبت بشري را هم به اين پرونده داده است؛ مصيبتي كه بر اساس آخرين برآوردها 10 هزار نفر را به كشتن داده است و ميليون‌ها نفر هم در مضيقه كامل غذايي هستند.
يك نشست فرمايشي ديگر براي صلح
جان كري، وزير امور خارجه امريكا در سفري كه احتمالا آخرين سفر وي به رياض در جامه وزير امور خارجه كشورش است، روز گذشته وارد پايتخت عربستان سعودي شد و با ملك سلمان، پادشاه اين كشور ديدار كرد. بر اساس گزارش‌هاي رسيده، كري در كاخ پادشاه سعودي با وي و چندتن ديگر از مقام‌هاي ارشد اين خاندان ديدار و رايزني‌هاي سياسي را پيش برد. رسانه‌هاي دولتي سعودي مي‌گويند كه دو طرف در خصوص مسائل منطقه‌اي با هم رايزني كردند اما جان كري، پيش از ورود به رياض تاكيد كرده بود كه براي گفت‌وگو در خصوص يمن اين سفر را ترتيب داده و تلاش مي‌كند طرح صلح صنعا را در اين سفر پيش ببرد. گفته مي‌شود كه جان كري با برخي مقام‌هاي يمن نيز در خصوص ازسرگيري گفت‌وگوهاي صلح صحبت خواهد كرد. برخي منابع نيز گزارش مي‌دهند كه وزراي خارجه عربستان، امريكا، امارات و انگليس براي بررسي پرونده يمن در رياض دور هم جمع شده‌اند. در حالي اسم انگلستان به ميان اين گعده آمده است كه ترزا مي، نخست‌وزير و بوريس جانسون، وزير امور خارجه اين كشور اخيرا در سفرهايي به منطقه، حمايت كامل و تمام عيار لندن از سياست‌هاي منطقه‌اي رياض را تكرار كرده بودند. با اين همه روز گذشته، پايتخت عربستان سعودي، ميزبان نشست چهارجانبه‌اي با حضور جان كري، وزير خارجه امريكا، بوريس جانسون، وزير خارجه انگليس، عبدالله بن زايد آل نهيان، وزير خارجه امارات، عادل الجبير، وزير خارجه عربستان و با حضور اسماعيل ولد الشيخ احمد، فرستاده سازمان ملل به يمن بود. نقشه راه سازمان ملل براي حل بحران يمن همچنان سوژه اين رايزني‌ها اعلام شده است. فرستاده سازمان ملل به يمن بارها طرح‌هايي را براي حل بحران ارايه كرده اما هر بار با مخالفت يكي از طرف‌ها مواجه شده است. وي اخيرا نيز طرحي را براي حل بحران ارايه كرد كه براساس آن يك نماينده توافقي براي رييس‌جمهور يمن انتخاب شده كه تمامي اختيارات رييس‌جمهور به وي واگذار مي‌شود. دولت مستعفي يمن اين طرح را رد كرده بود. بر اساس اين طرح، منصور هادي بايد از قدرت خداحافظي كند و تنها تا زماني مي‌تواند در راس قدرت فرمايشي باشد كه رييس‌جمهور جديد انتخاب شود. برخي منابع خبري مي‌گويند كه نمايندگان 18 كشوري كه از گفت‌وگوهاي صلح در يمن حمايت مي‌كنند بر حجم فشارهاي خود بر هادي و اطرافيانش براي پذيرش اين طرح افزوده‌اند. اين در حالي است كه هادي خواهان خلع سلاح حوثي‌ها و خروج اين جريان سياسي از شهرهاي اصلي يمن به عنوان پيش‌شرط‌هاي گفت‌وگوهاي سياسي است.
جنبش انصارالله و حزب علي عبدالله صالح، رييس‌جمهور پيشين يمن نيز اخيرا دولت نجات ملي را در اين كشور تشكيل داده‌اند و اين چنددسته شدن فعاليت‌ها عملا يمن و مذاكرات صلح را در بن بست قرار داده است.
يك قدم تا قحطي كامل
كودكاني كه از شدت فقر غذايي دنده‌هاي بدن‌شان قابل شمارش است. مادراني كه بدن نحيف فرزندان خود را در بيمارستان‌هاي نه چندان مجهز در آغوش كشيده‌اند. يمن هر روز به فاجعه‌اي انساني در منطقه‌اي كه برخي بازيگران عرب منطقه از اتحاد عربي در آن سخن مي‌گويند، نزديك‌تر مي‌شود. با اين‌همه نه از توقف حملات خبري است و نه كسي سفير عربستان سعودي را براي هشدار دادن در خصوص وضعيت انساني در يمن احضار مي‌كند. برخي منابع خبري در چند روز گذشته از متوقف شدن روند واردات گندم يمن به دليل مشكلات بانك مركزي اين كشور خبر داده‌اند. خبرگزاري رويترز در اين خصوص مي‌نويسد: در شرايطي كه اين مساله تداوم پيدا كند، ضربه ديگري به وضعيت غذايي نابسامان و در مرز خطر در يمن خواهد بود. بر اساس آخرين آمارها، بيش از نيمي از جمعيت 28 ميليوني يمن در وضعيت ناامني غذايي به سر مي‌برند و 7 ميليون نفر هم از گرسنگي شديد رنج مي‌برند. اين در حالي است كه هر روز يك نهاد بين‌المللي در خصوص در آستانه قحطي قرار گرفتن يمن كه فقيرترين كشور عربي است نيز هشدار مي‌دهد. برخي از منابع خبري مي‌گويند كه جرقه‌هاي با بحران روبه رو شدن بانك مركزي يمن در ماه سپتامبر زده شد كه منصور هادي دستور انتقال بانك مركزي اين كشور از صنعا به عدن را داد. اين اقدام منجر به دوپاره شدن سيستم اداري در شمال و جنوب يمن شد. بانك مركزي يمن مي‌گويد كه قادر به انتشار اعتبارنامه‌هاي كافي براي واردات گندم نيست و به همين دليل نمي‌تواند روند خريد گندم را ادامه بدهد. اين اتفاق در حالي زنگ خطر را در يمن به صدا درآورده است كه گندم به تنها منبع تغذيه‌اي بسياري از مردم اين كشور بدل شده بود. در اين ميان كودكان اصلي‌ترين قربانيان قحطي در يمن به حساب مي‌آيند. بر اساس گزارش‌هاي يونيسف، سوءتغذيه در ميان كودكان به رقم بي‌سابقه‌اي رسيده است و در حال حاضر دو و نيم ميليون كودك يمني به كمك‌هاي فوري در اين خصوص نياز دارند. سازمان ملل اخيرا هر دو طرف دعوا در يمن را به ممانعت از انتقال كمك‌هاي غذايي انسان‌دوستانه متهم كرده بود.