دستيابي به امنيت‌غذايي چگونه؟
مجيد موافق قديري
عضو هيات نمايندگان اتاق بازرگاني ايران
امنيت‌غذايي به مفهوم دسترسي تمامي مردم يك جامعه در تمامي زمان‌ها و در همه مكان‌هاي يك جامعه به غذاي كافي و سالم است به‌نحوي كه زندگي شادمانه مردم را تضمين كند. در اين تعريف دسترسي به مفهوم قابليت خريد هم هست يعني مردم جامعه توانايي خريد غذاي سالم و كافي را داشته باشند. اينكه فروشگاه‌ها مملو از غذاهاي سالم باشد اما مردم جامعه توانايي خريد نداشته باشند، مغاير با تعريف امنيت‌غذايي است.
بسياري از كشورهاي حوزه خليج‌فارس امنيت‌غذايي خود را بر پايه واردات بنا نهاده‌اند حتي گاهي تا بيش از 90 درصد اين امنيت‌غذايي به واردات وابسته است. اما براي كشوري همانند جمهوري اسلامي ايران با موقعيت استراتژيك ويژه در جهان مناسب نيست كه امنيت‌غذايي خود را بر پايه واردات بنا نهد. مقام معظم رهبري همواره در سياست‌هاي كلي ابلاغي خود بر امنيت‌غذايي با تكيه بر توليد داخل تاكيد داشته‌اند. همان‌طور كه در تعريف امنيت غذايي نيز گفته شد، فارغ از نياز به توليد غذاي كافي مساله مهم ديگر سلامت غذاي توليدي است. به‌طوركلي چهار روش توليد غذا داريم: 1- سنتي، 2- مبتني‌بر نهاده‌هاي شيميايي، 3- ارگانيك و 4- تراريخته. روش سنتي و روش ارگانيك به‌ازاي زمين و آب مصرفي از عملكرد و بهره‌وري پاييني برخوردارند و كفايت جمعيت كنوني را نخواهد داد. از سوي ديگر قيمت تمام شده اين روش‌ها بالاست و در نتيجه دسترسي همه اقشار جامعه با مشكل مواجه مي‌شود و امنيت‌غذايي به خطر مي‌افتد. علاوه‌براين در پژوهش‌هاي متعددي مشاهده شده ميزان آفلاتوكسين محصولات ارگانيك حتي تا 10 برابر محصولات معمولي است. بنابراين به‌نظر مي‌رسد براي شرايط فعلي كشورمان استفاده از روش ارگانيك براي تامين امنيت‌غذايي كشور مناسب نباشد زيرا با اين شرايط كم‌آبي و كمبود زمين زراعي مجبور خواهيم بود زمين‌هاي غيرزراعي را به زراعي تبديل كرده و از اين طريق و نيز كاهش تنوع‌زيستي به محيط‌زيست كشورمان ضربه بزنيم. اگرچه از جنبه اقتصادي و صادرات محصولات باغي همچون انجير و گردو ارگانيك مي‌تواند براي كشور سودآوري داشته باشند. روش استفاده از نهاده‌هاي شيميايي نيز كه با توجه به اينكه تا 40درصد محصولات زراعي در حين كاشت، داشت، برداشت و پس از برداشت توسط موجودات زنده همانند آفات، بيماري‌ها (قارچ و باكتري) و علف‌هرز از بين مي‌روند، مجبور به استفاده از سموم شيميايي خواهيم بود و سموم شيميايي نيز خطرات قطعي ثابت‌شده براي سلامتي انسان دارند و همچنين به محيط زيست ضربه خواهند زد.
روش ديگر استفاده از فناوري مهندسي ژنتيك و توليد محصولات تراريخته است كه علاوه بر توليد محصول با عملكرد بالا، در روند توليدشان از سموم شيميايي كمتري استفاده مي‌شود در نتيجه توليد غذاي بيشتر و سالم‌تري را با روش تراريخته خواهيم داشت. اين روش علاوه‌بر تامين امنيت غذايي از چند طريق موجبات حفاظت از محيط‌زيست را نيز فراهم مي‌آورد: يكي كاهش مصرف سموم و ديگري با افزايش عملكرد در واحد سطح نياز به استفاده از زمين‌هاي غيرزراعي نداريم و تنوع زيستي حفظ خواهد شد. علاوه‌براين سلامت و ايمني اين محصولات توسط سازمان بهداشت جهاني تاييد شده و فاكتور سلامت را نيز به همراه دارد. با توجه به موارد گفته شده نيل به امنيت‌غذايي با روش توليد محصولات تراريخته ممكن خواهد بود.