22 بهمن؛ روز يادآوري آرمان‌هاي بزرگ انقلاب
غلامرضا ظريفيان
استاد دانشگاه
در جهان مدرن و پس از عصر رنسانس با چند انقلاب بزرگ در كشورهاي مختلف روبه‌رو بوده‌ايم؛ انقلاب 1688 انگلستان، استقلال امريكا در سال 1776 براي رهايي از سلطه بريتانيا و انقلاب تاثيرگذار فرانسه در 1789 كه تكيه‌گاه آن آزاديخواهي و حريت انساني بود. در قرن بيستم هم سه انقلاب بزرگ رخ داد كه انقلاب اسلامي ايران پس از انقلاب اكتبر 1917 روسيه و 1948 چين، به عنوان آخرين انقلاب بزرگ اين قرن، در سال 1979 برابر با 1357 هجري شمسي رخ داد. اين انقلاب كه آخرين انقلاب كلاسيك جهان بود يك تفاوت و تمايزي با چند انقلاب گذشته داشت. يكي از اين تمايزات اين بود كه اگر انقلاب‌هاي فرانسه و امريكا منادي آزادي بودند و انقلاب‌هاي روسيه و چين هم براساس تكيه بر عدالت شكل گرفتند، انقلاب اسلامي ايران بر پايه هر دوي اين شعارها بنا شد. اصلي‌ترين شعار آن آزادي بود كه در آن، توزيع عادلانه قدرت نهفته است و از ديگر شعارهاي بنيادين آن عدالت اجتماعي بود كه توزيع عادلانه ثروت در قالب آن معنا مي‌شد. اما تمايز مهم اين انقلاب با چند انقلاب قبل از خود، اين بود كه انقلاب اسلامي ايران بعد از تجربه تلخ رنسانس كه موجب شد بخش مهمي از كشورهاي جهان، دين را از عرصه اجتماع كنار بگذارند، شكل گرفت. در واقع انقلاب اسلامي در اواخر قرن بيستم اين نظريه را مطرح كرد كه مي‌شود با درك درست از دين و تكيه بر قرآن و سيرت نبوي و اهل بيت، قرائتي از دين و معنويت را ارايه كرد و از طريق خاستگاه دين به مطالبه آزادي و عدالت پرداخت. بينش انقلاب اسلامي ايران اين بود كه دين مي‌تواند در عرصه عيني‌تر جامعه حضور داشته باشد و منادي آزادي انسان و عدالت بوده و يك نظام اخلاقي را شكل بدهد.
در واقع انقلاب اسلامي ايران دستاوردهاي بشري را تاييد مي‌كرد و يك مدل جمهوريت كاملا مدرن، اصل تفكيك قوا، نقش انسان در تعيين سرنوشت خود و ايجاد فرصت‌هاي برابر براي همه اقشار و اقوام را مي‌پذيرفت. اين انقلاب با وجود اينكه در نقطه نهايي خود در سال 56 آغاز شد و در سال 57 به نتيجه رسيد، اما ريشه‌هاي آن صرفا در اين بازه كوتاه شكل نگرفت بلكه به تحولات بزرگي بر مي‌گشت كه از حدود صد و اندي سال قبل در جامعه ما رخ داده و وارد يك عرصه جديد معرفتي و مناسبت‌هاي عميق فرهنگي و اجتماعي شده بود. در اين عرصه انقلاب اسلامي در ادامه تلاش‌هايي شكل گرفت كه قائم مقام فراهاني، اميركبير، آخوند خراساني و علامه ناييني طراحي كرده بودند و آن را در تداوم چند نهضت بزرگ تنباكو، مشروطه و ضداستبدادي و ضداستعماري ملي شدن صنعت نفت، قيام 15 خرداد 42 و در اوج آن انقلاب اسلامي، شكل دادند.
در تحولات صد و اندي ساله جامعه ايران، بزرگان و نيروهايي در اين عرصه وارد شدند، تلاش كردند، آسيب ديدند و شهيد شدند تا ايران به يك منظومه مناسب معرفتي، معنويت ديني، عدالت و آزادي رسيده و در يك فرآيند سياسي پيروز شود. تمام اين اتفاقات ريشه در عمق تاريخ و فرهنگ ما داشته كه امام(ره) هم توانست به عنوان نماد بزرگ اين انقلاب از همه اين مفاهيم اصيل و اين تجارب صد و ده ساله گذشته و همه صحبت‌هاي متين و درست بشري استفاده كرده و در نهايت پيوندي بين همه آحاد برقرار كند و اين‌گونه شد كه انقلاب همه اقشار و طبقات مختلف جامعه را در درون خود جا داد.
طبيعي است كه جامعه ما براي تثبيت انقلاب فراز و نشيب‌هاي بسيار زيادي را تجربه كرده است. تجربياتي همچون 8 سال جنگ تحميلي كه جامعه ما براي دفاع از هويت ديني و هويت سرزميني خود 300 هزار شهيد را از ميان جوانان خوشفكر و متعهد خود تقديم كرد تا اين كشور و انقلاب سرپا بماند. هرچند ما بعد از اين 38 سال توانايي‌ها و رشدهايي را در عرصه‌هاي مختلف علمي و اجتماعي و فرهنگي داريم اما هنوز با آرمان‌هاي اصلي انقلاب فاصله داشته و نتوانسته‌ايم آن را در قالب يك شكل مطلوب ارايه كنيم. با اين وجود جامعه ما همچنان آن آموزه‌هاي اصلي و نشانه‌هاي اصلي هويت تاريخي و بحث عدالت و آزادي را به همراه خود دارد. اين سرمايه بزرگ را بايد گرامي داشت و توجه كرد كه اگر نقدي هم هست، شنيده شود تا آحاد ملت متوجه شوند كه ما از همه سرمايه‌هاي خود بر طبق آرمان‌هاي انقلابي استفاده مي‌كنيم. اگر در اينجا دچار خلأ، نقصان و ناكارآمدي هستيم اما قطعا تاثيري در اين آرمان‌ها برجاي نخواهد گذاشت. ما سرمايه عظيمي كه بيش از صد سال براي رسيدن به آن تلاش كرده‌ايم و زحمت كشيده‌ايم و هزينه‌هاي سنگين و بزرگ را متقبل شده‌ايم، پاس داشته و نارسايي‌هاي آن را كم مي‌كنيم. تجلي اين آرمان در برخي روزهاي نمادين مي‌تواند ظهور پيدا كرده و دوباره به ما يادآوري كند كه چه كساني و براي رسيدن به چه آرمان‌هاي بزرگي همه هستي خود را تقديم كردند.
22 بهمن روز يادآوري آرمان‌هاي بزرگ انقلاب است، روزي است كه با تاسي از سخنان حضرت امام(ره) بايد كاري كنيم كه اين انقلاب به دست نااهلان و نامحرمان و به دست كساني كه از جمهوريت و اسلاميت نظام و از يك معنويت بدون ريا، خرافه و بدون غل و غش فاصله مي‌گيرند، نيفتد. 22 بهمن روز بسيار مباركي است براي يادآوري اين ايام؛ پس حماسه بزرگ حضور مردم در اين روز مي‌تواند مانعي جدي در برابر بسياري از آسيب‌هايي كه ممكن است از سوي بي‌عقلان برآمده از سياست كنوني امريكا كه براي كشور ما رخ دهد، باشد.