عبور از فقر اطلاعات
وحيد معتمدنژاد
فعال فرهنگي
اخيرا وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي در سخناني جامعه را در حال عبور از فقر اطلاعات دانسته و معتقد است از اين منظر جامعه غرق در اطلاعات است.
اينچنين سخن گفتن از «اطلاعات» آن هم از سوي متولي فرهنگ در دولت‌هاي پس از انقلاب كمتر باب بوده و بيشتر به «شعارورزي» شباهت داشته است و اين اظهارنظر مبتني بر نقش بي‌بديل شبكه‌هاي اجتماعي در روشنگري اجتماعي است كه دولت‌ها را در پذيرش اين گونه فضاهاي مجازي مصمم مي‌كند.
اينكه در حال حاضر و شرايط خاص اجتماعي و سياسي تا چه حد اين نوع سخن گفتن مي‌تواند با خط مشي سياسي حاكم بر جامعه منطبق باشد بسته به اراده سياسي و اجرايي دست‌اندركاران حوزه فرهنگ در اخذ، پيرايش و نمود شفاف و بي‌پيرايه اطلاعاتي است كه هر لحظه در جامعه درج و بر اساس آن تغيير و تحول در مسير پيشرفت و توسعه به دست مي‌آيد.
چنانچه در دو دسته «دانشي» و «نگرشي» به اطلاعات بپردازيم حاصل هر كدام از آنها نتيجه‌اي است كه رخداد‌هاي گوناگوني در سطح جامعه به وقوع مي‌پيوندد، دانشي از آن جهت كه يافته‌ها بر دنياي پيراموني ما تاثير گذاشته و هيچ راه گريزي از آن نيست و تكامل بهترين تعبير از خروجي آن است و اين معمولا بدون هيچ گونه مقاومت از سوي عامل انساني در موضوع تكامل بوده و راه طبيعي خود را مي‌پيمايد، اكثر توليدات، اختراعات و پديده‌هاي علمي از همين طريق به جامعه وارد و موجب كشف و بروز استعداد‌هاي بشري و طبيعي مي‌شوند و چه بسا كه از اين رهگذر راه برون‌رفتي متصور نيست و همگان مجبور به پذيرش آن هستند. در آن سوي اين اطلاعات، شكل نگرشي آن است كه در دايره سلايق و انديشه‌ها به عرصه اجتماعي وارد شده و از آن به تعريف و تعبيري خاص پرداخته مي‌شود و از اين زاويه است كه بسياري از منابع خبري غيررسمي در جامعه به اطلاع‌رساني، نقد و تفسير اين گونه اطلاعات مي‌پردازند و نقطه عطف در نگارش و پيرايش خبر به عنوان اصلي‌ترين عنصر در ارايه اطلاعات به حساب مي‌آيند.
اطلاعات نگرشي مهم‌ترين بخش از زيرساخت‌هاي شبكه‌هاي اجتماعي در حال حاضر است كه اغلب دولت‌ها با آن زاويه سياسي و انتقادي داشته و معمولا به صورت چالشي بين فرد و دولت نمود پيدا مي‌كند بدين‌گونه كه هرچه اطلاعات به روز‌تر و شفاف‌تر در اختيار جامعه قرار گيرد ترس و محاباي سياسي در بدنه دولت‌ها افزون‌تر مي‌شود و معمولا در جوامع توسعه‌يافته و پيشرفته اين حالت كمتر اتفاق مي‌افتد.
اين امردر جامعه ما اما به شكل ديگري در جريان است و تابع شرايط خاص زماني از خود چهره متفاوتي نشان مي‌دهد يا به عبارتي توليد و نشر اطلاعات در جامعه‌اي كه ما به سر مي‌بريم غالبا بر پايه سوداي سياست با اجتماعي است كه در آن اضلاع برنده مشخص بوده و تا زماني اطلاعات، ارزش و اعتبار موسمي دارد كه همسو با اراده و خواست سياسي دولت و عوامل اجرايي آن باشد و در فصل‌ها و فواصل بعدي كه اطلاعات در تقويم سياست از روز، هفته و سال معين و مشخصي بهره نمي‌جويد، براي امتيازدهي و نفع اجتماعي خالي است. اين نوع از اطلاعات به محض ورود به جامعه و منابع خبري يا با شكل واقعي و بدون واسطه نقش ايفا كرده و با اطمينان خاطر در اذهان مي‌نشيند يا به صورت غيرمستقيم و با واسطه كه همان تعريف شايعه از آن عنوان مي‌شود با تعبير و تفسير گوناگون جامعه را به چالش كشيده و در ادامه راه يا مسكوت مانده يا به حقيقت مي‌پيوندد.
اين اشكال مختلفي است كه در كشور ما اطلاعات رد و بدل شده و دولت نقش مستقيمي در ظهور آن نداشته و بيشتر به نظارت و كنترل آن مي‌پردازد. حال چنانچه با اين پيش‌فرض وزير محترم فرهنگ و ارشاد اسلامي به دنبال رونمايي از فرآيند گسترش اطلاعات در جامعه ايران است بايد در تحليل سخن، اندكي با نوع دوم اطلاعات همخوان بوده تا از نوشتار و قرائتي جديد در ادبيات مرسوم جهاني پلي به سوي اطلاعات ناخوانا در فضاي كنوني ايران زده و اين ارتباط جديد را سرمنشا و آغازگر فصل نويني از تعريف اطلاعات وصف كند در غير اين صورت افتادن به دام ادبياتي است كه از آن فتح بابي در خصوص نشر حقايق از اطلاعات آزاد گشوده نخواهد شد.