درباره كتاب «يك پياده‌روي طولاني تا آب»
يك پيام از آقاي سلوا دوت
محمدرضا مرزوقي
يك پياده‌روي طولاني كتابي است كه لينداسو پارك نويسنده‌اش درباره آن نوشته است: «اين كتاب بر اساس داستان واقعي زندگي من نوشته شده. اميدوارم اين كتاب باعث شود مردم بيشتري از پسر‌هاي گمشده و وضعيت كشور سودان مطلع شوند. من در روستاي كوچكي به اسم «لون آريك» در شهر «تونج» در جنوب سودان متولد شدم. همان طور كه در كتاب هم نوشته شده، سال‌هاي زيادي قبل از آمدن به امريكا، در اردوگاه‌هاي پناهجويان در اتيوپي و كنيا زندگي كردم....»
ماجراي كتاب «يك پياده‌روي طولاني تا آب» پلات بسيار ساده‌اي دارد. آنقدر ساده كه مي‌توان كتاب را يك اثر مستند ناميد تا داستاني يا مستند داستاني مثلا و نه يك اثر داستاني صرف با ويژگي‌هاي دراماتيك و اوج و فرودهاي لازم براي تبديل شدن به يك اثر ادبي. رواني يك سفر پرماجرا و دردناك با پاياني روشن و شاد. كتاب درباره جنگ‌هاي داخلي سودان است. البته دوران دوم اين جنگ‌ها كه در نيمه دهه هشتاد ميلادي شروع شد و تا سال‌ها ادامه داشت. جنگي كه دودمان مردم سودان را بر باد داد و انسان‌هاي بسياري را به كام مرگ فرستاد. به طوري كه مي‌گويند بعد از جنگ جهاني دوم بيشترين آمار كشتار مردمي را در طول تاريخ جهان داشته است. داستان درباره پسر بچه‌اي به نام سلوا است كه در يكي از قبايل سودان زندگي مي‌كند. سلوا كه به‌تازگي درس خواندن را آغاز كرده، اميدهاي زيادي براي آينده زندگي‌اش دارد. هرچند متوجه است كه درس خواندنش كمي با اشكال مواجه است. چون به جاي زبان بومي خودشان بايد با زبان عربي درس بخوانند. يك روز كه سر كلاس درس هستند ناگهان حمله مي‌شود و معلم به آنها مي‌گويد كلاس را ترك كنند و خودشان را در بيشه‌ها پنهان كنند. چون نه روستا امن است و نه در صحرا جان‌شان در امان است. سفر سلوا دوت از اينجا آغاز مي‌شود. سفري كه سال‌ها طول مي‌كشد و او را از خانواده و روستا و كشورش دور مي‌سازد. سلوا ماجراهاي تلخ و گزنده‌اي را از نزديك تجربه مي‌كند. آدم‌هايي كه كشتار مي‌شوند يا در اثر تشنگي جان مي‌دهند يا در رودخانه غرق مي‌شوند يا خوراك تمساح‌ها و شيرها مي‌شوند تا سرانجام به اردوگاهي مي‌رسند. سال‌ها در اردوگاه مي‌مانند و سلوا تبديل به يكي از ليدرهاي اردوگاه مي‌شود و به بي‌پناهان ديگر كه از جنگ آواره شده‌اند كمك مي‌كند. اما همچنان به ياد خانواده‌اش است و مي‌خواهد آنها را پيدا كند. تا اينكه سرنوشت او را به كشور امريكا مي‌رساند و به فرزندي خانواده‌اي در نيويورك در مي‌آيد. همزمان با روايت داستان آوارگي سلوا، داستان دختركي به نام «ني‌آ» نيز روايت مي‌شود كه قبيله‌اش در جنوب سودان ساكن هستند و از نداشتن آب آشاميدني در رنج و عذابند. ني‌آ هر روز مجبور است براي نوشيدن آب مناسب براي آشاميدن مسافت زيادي را طي كند. تفاوت دو روايت داستاني در فاصله زماني آنهاست. ني‌آ در سال ۲۰۰۸ زندگي مي‌كند. او به‌تازگي متوجه شده به تازگي سر و كله چند محقق در اطراف روستاي‌شان در جنوب سودان پيدا شده كه مي‌خواهند براي روستا چاه بكنند و آب آشاميدني به مردم روستا برسانند. داستان سلوا و ني‌آ با هم پيش مي‌رود تا سرانجام در نقطه‌اي به هم پيوند مي‌خورند.
همان طور كه در ابتدا گفتم كتاب پلات بسيار ساده‌اي دارد. چيزي كه به داستان و روايت آن رنگ و لعاب و جذابيت مي‌دهد و آن را براي مخاطب خوش‌خوانش مي‌كند، حوادث و اتفاقات كم نظير و گاهي بي‌نظيري است كه در طول سفر سلوا برايش اتفاق مي‌افتد. البته خود داستان با وجود داشتن گزندگي و تلخي حوادث بسيار خواندني و گيرا جلو مي‌رود. مي‌توان گفت حوادث كتاب از اين پتانسيل بهره‌مند بوده كه مي‌توانست به‌صورت داستاني جذاب با كمي تكنيك‌هاي داستاني روايت شود. در اين‌صورت براي مخاطب كمي سختگيرتر نيز مي‌توانست حايز اهميت بيشتري باشد. با وجود اين مي‌توان گفت كتابي كه جزو پرفروش‌هاي نشريه نيويورك تايمز شناخته شده، حتما با استقبال بي‌نظيري از سمت مخاطبان خود در امريكا مواجه شده است. گو كه اين دسته كتاب‌ها در امريكا و شايد بتوان گفت در جهان امروز غالبا با استقبال مواجه مي‌شوند.
البته نمي‌توان از اين واقعيت چشم‌پوشي كرد كه سادگي و عاري از هرگونه ترفند و تكنيك خاص نوشتاري و روايي بودنِ كتاب، آن را براي مخاطبي كه چندان اهل چالش با نوشته و تكنيك‌هاي نوشتن نيست مورد پسند كرده است. همچنين مي‌توان به اين مهم نيز اشاره كرد كه كتاب با روايت سرراست و ژورناليستي كه دارد، تصوير روشن، دقيق و بي‌واسطه‌اي از جنگ مي‌دهد كه هيچ قضاوتي به مخاطب حقنه نمي‌كند. طبعا مخاطبي كه طرفدار ايدئولوژي خاصي نيست و از قضاوت در نوشتار گريزان است مي‌تواند با روايت و شكل روايت كتاب ارتباط خوبي برقرار كند. كتاب «يك پياده‌روي طولاني تا آب» كه توسط نشر پرتقال منتشر شده، تاكنون موفق به دريافت جوايز بين‌المللي مهمي شده است. اين كتاب را لينداسو پارك بر اساس خاطرات «سلوا دوت» نوشته كه جزو كودكان گمشده جنگ سودان بوده است. كتاب را پونه افتخاري نيا ترجمه كرده و نشر پرتقال با شمارگان هزار نسخه به بازار كتاب عرضه كرده است.