روحاني از پس
همه منتقدان برمي‌آيد؟
علي شكوهي
قبلا نوشتم كه برخي اصلاح‌طلبان معتقدند نيازي به معرفي نامزد پوششي در كنار روحاني نيست و ايشان به تنهايي از پس همه منتقدان برمي‌آيد و مي‌تواند پاسخ قانع‌كننده به همه انتقادها و اشكالات اصولگرايان بدهد. بد نيست كمي اندر جوانب اين مساله تامل كنيم تا معلوم شود كه منظور دوستان از اين سخن چيست و جناب دكتر روحاني چگونه مي‌خواهد از پس همه منتقدان برآيد؟
اول- نخستين دليل مخالفان حضور يك نامزد پوششي اين است كه «احتمال ردصلاحيت دكتر روحاني به‌كلي منتفي است چون انجام آن فاجعه به بار مي‌آورد و بنابراين بزرگان كشور جلوي چنين اتفاقي را مي‌گيرند». اين بحث از جهاتي درست است و نبايد تصور كرد كه شوراي نگهبان به تنهايي قادر است در اين باره تصميم بگيرد و نظرات بزرگان نظام از جمله رهبري را در اين زمينه نشنيده بگيرد. معلوم است كه ردصلاحيت رييس‌جمهوري مستقر در كشور ما سابقه نداشته و پيامدهاي آن بسيار زياد است. دست‌كم انگيزه مردم براي مشاركت را كاملا از ميان مي‌برد و خيل عظيم طرفداران دولت و حاميان اصلاح‌طلب را به صف مخالفان و منتقدان نظام مي‌افزايد و بحران‌هاي ناخواسته‌اي را براي همه كشور موجب مي‌شود. در عين حال نبايد اين احتمال را كاملا منتفي دانست و براي آن تداركي نديد. شوراي نگهبان در گذشته با ردصلاحيت آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني نشان داد كه قادر به اتخاذ تصميمات پرهزينه براي كشور هم خواهد بود و كافي است به دلايلي به اين نتيجه برسد كه ردصلاحيت دكتر روحاني هم ضرورت دارد. ما هم قبول داريم كه اين احتمال زياد نيست ولي حتي با تصور ذهني و تنها با فرض مساله بايد به آن توجه نشان داد و نامزدي را در نظر گرفت تا در صورت وقوع اين رخداد تلخ، كسي باقي بماند كه اصلاح‌طلبان و طرفداران روحاني به او راي بدهند. يادمان باشد در دوره گذشته بعد از ثبت‌نام آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني، جناب حسن روحاني قصد كنار كشيدن از انتخابات را داشت اما به توصيه آن مرحوم در صحنه ماند و قرار بود حتي با تاييد صلاحيت آيت‌الله هاشمي هم در جريان رقابت بماند و پس از حمايت تبليغاتي از ايشان، در نهايت اعلام كناره‌گيري كند. اين تدبير به معناي اين است كه بايد بدترين رخدادهاي احتمالي را هم در نظام تصميم‌گيري خودمان مدنظر قرار بدهيم تا در صورت وقوع، كاملا غافلگير نشويم. در اين دوره هم در نظر گرفتن اين احتمال، شرط عقل و نشانه آينده‌نگري است.
دوم- دليل ديگري كه مخالفان حضور يك نامزد پوششي مطرح مي‌كنند اين است كه «انتقادهاي مخالفان دولت ناوارد و غيرموجه است و بنابراين آقاي روحاني يك تنه و به راحتي مي‌تواند از پس اين انتقادهاي رقباي اصولگراي خود برآيد.» اين سخن نيز از منظري درست است اما نافي حضور يك نامزد همفكر ديگر در صحنه انتخابات نيست. اصولگراياني كه كمي انصاف دارند اعتراف مي‌كنند كه عملكرد دولت روحاني در حوزه سياست خارجي و سياست داخلي و اقتصاد از دولت قبل بهتر بوده است اما بخشي از اصولگرايان در كار بهانه‌گيري هستند و در اين امر ترديدي نيست. هدف آنان كسب قدرت به هر شكل و صورتي است و حاضرند با تغيير آمار و برجسته كردن نقاط ضعف دولت روحاني و با تكيه بر شعارهاي عامه‌پسند براي نامزد مورد حمايت خود راي درست كنند. بنابراين سستي منطق و استدلال اين طيف از اصولگرايان تنها براي كساني مورد توجه قرار خواهد گرفت كه اهل منطق و استدلال و آمار و ارقام هستند و توان مقايسه عملكرد دولت‌ها را دارند. مردم عادي كه گراني و بيكاري و ركود و فقر و ناداري را تجربه مي‌كنند كاري به ريشه اين مسائل ندارند و جلب توجه آنان با نشان دادن مقصر بدلي كار سختي نيست و همين امر موجب اميدواري اين جريان از اصولگرايان شده است تا در صحنه تبليغات انتخاباتي به سبد راي دكتر روحاني لطمه وارد كنند. آقاي روحاني مي‌تواند با منطق براي غالب نخبگان جامعه اثبات كند كه دولت او در مجموع موفق بوده است اما قانع كردن كساني كه در معرض تبليغات قرار دارند كار دشواري است.
سوم- يك‌تنه به جنگ رسانه‌اي و تبليغاتي چند نفر رفتن و پيروز شدن يعني چه؟ پيروزي در انتخابات يعني راي آوردن و نه استدلال بهتر داشتن. به همين دليل اگر كسي منطقي‌ترين پاسخ‌ها را به انتقادات ديگران بدهد اما منجر به راي مردم نشود، انتخابات را مي‌بازد. دقيقا به همين دليل بايد در فرصت كم باقيمانده تا انتخابات به فكر اقناع افكار عمومي بود و فرصت انتخابات و تبليغات تلويزيوني بهترين امكان براي رسيدن به اين هدف است. اين فرصت در اختيار هر نامزد به صورت برابر قرار مي‌گيرد و اين به معناي آن است كه اگر اصولگرايان با 5 نامزد وارد رقابت با آقاي روحاني شوند دست‌كم پنج برابر او فرصت از طريق راديو و تلويزيون خواهند داشت. نامزدهاي اصلاح‌طلب و مدافع دولت اگر در صحنه رقابت حضور پيدا كنند به آنان نيز اين امكان داده مي‌شود و آنها هم مي‌توانند در دفاع از دولت روحاني از فرصت ايجاد شده بهره ببرند. طبعا اين امر در هنگام برگزاري مناظره بيشتر براي روحاني مفيد است زيرا فرصت اظهارنظر چند برابر براي اصولگرايان بدون تاثير منفي نيست و براي جبران آن راهي جز اين وجود ندارد كه اصلاح‌طلبان هم فرصت كافي در اختيار داشته باشند تا هم به اتهامات مخالفان دولت جواب بدهند، هم مطالبات اصلاح‌طلبانه را مطرح كنند و هم كارنامه اصولگرايان در دولت قبل را با شفافيت كامل براي مردم ورق بزنند تا معلوم شود كه كشور با چه وضعيتي به دولت روحاني رسيد و كدامين محدوديت‌ها اجازه كار بيشتر را به او نداده است.