نمايش موشك‌پراكني ترامپ

سارا معصومي

از ناوهاي جنگي «يو اس اس راس و يو اس اس پورتر» مستقر بر درياي مديترانه تا پايگاه شعيرات در سوريه. 59 موشك تاماهاك به دستور شخص دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده بر فراز مديترانه به پرواز درآمدند و نخستين حمله امريكا به مواضع ارتش سوريه در طول شش سال گذشته از بحران در اين كشور را هدايت كردند. پايگاه شعيرات به عنوان مقصد موشك‌هاي تاماهاك انتخاب شد چرا كه دولت دونالد ترامپ مي‌گويد اين همان پايگاهي است كه حمله شيميايي اخير به ادلب سوريه از آن و به دستور بشار اسد، رييس‌جمهور اين كشور انجام شده است.
*خان شيخون، نقطه عطف جديدي در پرونده سوريه
در آسمان پرهياهوي سوريه كه جنگنده‌هاي بي‌شمار به اسم مبارزه با داعش به پرواز در مي‌آيند آنچه نگاه‌ها را صبح جمعه به سمت دمشق بازگرداند، نخستين اقدام مستقيم نظامي دولت تازه نفس دونالد ترامپ عليه دولت بشار اسد بود. گفته مي‌شود كه جرقه‌هاي اين حمله را حمله با گازهاي شيميايي به مردم ادلب زده است. دونالد ترامپ نيز كه روزهاي شلوغ ديپلماتيكي را مي‌گذراند با واكنش‌هاي اوليه به اين حمله شيميايي در سوريه در حقيقت اذهان عمومي را در حالت خوف و رجائي از احتمال شكل‌گيري نخستين حمله نظامي امريكا به سوريه قرار داده بود. دونالد ترامپ در نخستين واكنش‌ها به اين حمله شيميايي، بشار اسد، رييس‌جمهور سوريه را ديكتاتور خوانده و در سخنراني احساسي ادعا كرده بود كه بشار اسد در ادلب، با گاز اعصاب مردم بي‌گناه از جمله كودكان زيبا را بي‌رحمانه به قتل رسانده است. وي منتظر نتيجه تحقيقات نهادهاي مستقل در خصوص چند و چون حمله شيميايي به ادلب نيز نماند و ادعا كرده بود كه بر سر اينكه سوريه از تسليحات شيميايي ممنوعه استفاده كرده هيچ بحثي نيست. با اينهمه درست در ثانيه‌هايي كه رفت و آمد مقام‌هاي نظامي و امنيتي به محل استقرار دونالد ترامپ براي تعيين چند و چون واكنش امريكا ادامه داشت و برخي تحليلگران ادعا مي‌كردند كه ترامپ به سرعت واكنش نظامي نشان نخواهد داد، پنتاگون در حال اطلاع‌رساني به روس‌ها براي حمله قريب‌الوقوعي بود كه قرار بود به نشانه اعتراض واشنگتن به آنچه اقدام‌هاي شيميايي بشار اسد عليه مردمانش مي‌خواند، صورت بگيرد. يك سوي شطرنج سياسي - نظامي -  امنيتي در سوريه، روسيه است و البته جنس رابطه دولت جديد امريكا با مسكو نيز هنوز مشخص نيست. برخي اين رابطه را مشتاقي و مهجوري از سوي امريكا مي‌دانند و برخي ديگر آن را رابطه‌اي كه اندك اندك دو طرف بايد خود را براي از ميان برداشتن موانع مقابل آن مهيا كنند. با وجود اتحاد نظامي مسكو با دمشق، مقام‌هاي متفاوت امنيتي در دولت دونالد ترامپ ادعا مي‌كنند كه روسيه از حمله قريب‌الوقوع جنگنده‌هاي امريكايي به خاك سوريه آگاهي داشته است و امريكايي‌ها تلاش كردند با اين اطلاع‌رساني مانع از وارد شدن خسارت به هواپيماها يا پرسنل‌ روس در سوريه شوند.  خان شيخون در استان ادلب نگاه‌ها را به سمت بحران در سوريه كه اندك اندك وارد فازهاي جديدتري مي‌شد، جلب كرد. برخي منابع خبري مي‌گويند كه نزديك به 100 نفر از جمله زنان و كودكان در اين حمله شيميايي جان خود را از دست داده‌اند. تصوير اجساد كودكان رها شده در خيابان‌هاي خان شيخون در حالي كه كف سفيد رنگي از دهان‌هاي‌شان بيرون مي‌آيد، به برگي بدل شد كه مي‌تواند معادلات سياسي در سوريه را تغيير دهد. ترامپ پس از اين حمله در حالي كه وزير امورخارجه دولت وي 48 ساعت قبل از آن مبارزه با داعش و نه بركناري بشار اسد را اصلي‌ترين اولويت دولت خود خوانده بود، گفت كه بايد اتفاقي با توجه به اين حمله شيميايي صورت بگيرد. وي در سخنان خود پس از حمله به پايگاه نظامي سوريه، اتهام‌ها در خصوص روسيه و ايران را هم تكرار و ادعا كرد كه دولت بشار اسد مرتكب يك جنايت فاحش شده است. رييس‌جمهور جمهوريخواه امريكا همچنين ادعا كرد كه با اين حمله شيميايي نظر او نسبت به بحران سوريه و شخص بشار اسد تغيير كرده است. در حالي كه داستان‌هاي ضد و نقيضي درباره چگونگي وقوع حمله شيميايي به خان شيخون شنيده مي‌شود اما سوالي كه در بسياري از رسانه‌ها كمتر به آن پرداخته مي‌شود يا جوابي براي آن وجود ندارد اين است كه تسليحات شيميايي كه گفته مي‌شود از سوي دولت بشار اسد مورد استفاده قرار گرفته از كجا آمده است؟ وزارت امور خارجه روسيه در اين باره امريكايي‌ها را فراموشكار دانسته و مي‌گويد كه كاخ سفيد اين حقيقت را از ياد برده كه تمام تسليحات شيميايي در سال 2014 با كمك واشنگتن از سوريه خارج شده بود. مسكو تاكيد دارد كه بايد تحقيقاتي جامع درباره استفاده از تسليحات شيميايي در سوريه انجام شود. جدول زماني اتفاق‌ها در سوريه حاكي از اين است كه دولت سوريه در سال 2014 زرادخانه تسليحات شيميايي خود را به نمايندگان سازمان ملل و سازمان منع تسليحات شيميايي تحويل داد و اتفاقا در آن توافق روس‌ها و امريكايي‌ها همكاري بي‌سابقه خوبي با هم داشتند. درحالي كه مايك پنس، معاون رييس‌جمهور امريكا مي‌گويد كه دمشق و مسكو در خصوص نابودي زرادخانه‌هاي شيميايي سوريه نهايت همكاري با نهادهاي بين‌المللي را نداشته‌اند. روسيه تاكيد دارد كه معاون رييس‌جمهوري امريكا هيچ شواهدي ندارد كه نشان دهد توافق 2013 درباره نابودي تسليحات شيميايي سوريه شكست خورده است. در دقيقه‌هايي كه خاك سوريه ميزبان جنگنده‌هاي امريكايي بود رييس‌جمهور امريكا در اقامتگاه تفريحي خود در منطقه پالم بيج فلوريدا ميزبان رييس‌جمهور چين بود. پس از پايان ماموريت نظامي نيروهاي امريكايي برفراز پايگاه هوايي الشعيرات بود كه دونالد ترامپ به ميان خبرنگاران آمد تا درخصوص اين تصميم خود توضيحاتي را ارايه كند. وي اين حمله را در راستاي منافع حياتي امنيت امريكا خواند و افزود: اين حمله براي جلوگيري از اشاعه استفاده از تسليحات شيميايي انجام شده است. جامعه جهاني سال‌ها براي تغيير رفتار «بشار اسد» رييس‌جمهور سوريه تلاش كرده ولي اين تلاش‌ها به صورت غمباري شكست خورد. رييس‌جمهور امريكا ادعاها درباره بشار اسد را تكرار كرد و افزود كه در نتيجه اقدامات اسد، بحران پناهجويان ايجاد و منطقه بي‌ثبات شد كه اين موجب تهديد امريكا و متحدانش است. وي در پايان سخنانش جامعه جهاني را مخاطب قرار داد و گفت: از همه ملل متمدن مي‌خواهم كه براي پايان دادن به كشتار و خونريزي در سوريه به امريكا بپيوندند.
*فرمان شليك در سايه تناقض
تطويل بحران در سوريه مولود تناقض‌هاي بسيار در گفتار و رفتار سياستمداراني شده است كه يا در شش سال گذشته در داخل گود بوده‌اند يا به تازگي با پرونده‌اي قطور و چندلايه به نام سوريه دست به گريبان شده‌اند. دونالد ترامپ از ژانويه 2017 سكان قدرت در كاخ سفيد را به دست گرفته است و از همان ابتدا نيز سياست‌هاي وي در حوزه روابط بين‌الملل چندان مشخص و آشكار نبود. ترامپ چه در روزهايي كه هنوز پا به ميدان رقابت‌هاي سياسي براي رسيدن به كاخ سفيد نگذاشته بود و چه در روزهاي كمپين انتخاباتي‌اش همواره مخالف دخالت نظامي امريكا در سوريه بود. هرچند كه هفتمين روز از ماه آوريل سال 2017 به تاريخي براي نخستين عمليات نظامي مستقيم دولت امريكا عليه بشار اسد بدل شد اما حافظه تاريخي رسانه‌هاي بين‌المللي از نگاه‌هاي ترامپ در گذشته به اين پرونده تهي نشده است. در سال 2013 ميلادي درست در روزهايي كه عده‌اي باراك اوباما، رييس‌جمهور وقت امريكا را براي حمله به سوريه تحت فشار قرار داده بودند، دونالد ترامپ خطاب به باراك اوباما گفت: به سوريه حمله نكن.
ترامپ تكيه داده بر مسند قدرت در كاخ سفيد با مردي كه در سال 2013 به رييس‌جمهور وقت امريكا توصيه‌هاي سياسي و امنيتي مي‌كرد، متفاوت است. درحالي كه باراك اوباما، استفاده از تسليحات شيميايي در سوريه را خط قرمز خود اعلام كرده بود اما عملا اقدام به حمله نظامي به دولت بشار اسد نكرد تا در سال 2017 ميلادي، جانشين وي با تكرار حمله شيميايي ديگري اين‌بار در ادلب ادعا كند كه اكنون او به عنوان رييس‌جمهور امريكا مسووليت مواجهه با اين بحران را دارد. رياست‌جمهوري ترامپ و اظهاراتي كه وي درباره ضرورت برخورد با داعش در مرحله نخست و همكاري با بازيگران منطقه‌اي و دولت مركزي بشار براي مبارزه با اين گروه تروريستي بر زبان آورد عملا مورد استقبال دمشق و مسكو قرار گرفته بود و حتي مقام‌هاي ايراني نيز اعلام كرده بودند كه از مبارزه امريكا با داعش استقبال مي‌كنند. جمله معروف ترامپ مبني بر اينكه بشار اسد شايد آدم بدي باشد اما او در حال كشتن تروريست‌ها است، در دل مخالفان داخلي و خارجي ترامپ دلهره انداخت اما تا حدودي بشار اسد را به تفاوت سياست‌هاي دولت مركزي امريكا دلگرم كرده بود. ترامپ در سپتامبر سال 2013 در توييت خود از اوباما خواسته بود كه در برابر فشارها براي حمله به سوريه دوام بياورد و تاكيد كرده بود كه حمله امريكا به سوريه «وحشتناك» و «بسيار پرهزينه» است و اين هزينه‌اي است كه از نظر ترامپ بسيار بيشتر از هزينه‌هاي صرفا مالي خواهد بود. وي در چهارمين روز از سپتامبر 2013 نيز تاكيد كرده بود كه دولت امريكا بايد از سوريه دور بماند. توييت وي در تاريخ 5 سپتامبر همان سال نيز اين جملات را نشان مي‌دهد: «دوباره به اين رهبر خيلي احمق امريكا مي‌گويم كه به سوريه حمله نكن. اگر اين كار را بكني، اتفاقات بد بسيار زيادي حادث خواهد شد و از آن جنگ، هيچ چيز عايد امريكا نخواهد شد.»
*حمله‌اي پرابهام
حمله امريكا به سوريه شايد پس از اتفاق‌هاي خان‌شيخون براي عده‌اي قابل پيش بيني بود و حتي بسياري از منابع اطلاعاتي روسي و امريكايي نيز مي‌گويند كه پنتاگون از مدت‌ها پيش اهداف احتمالي خود براي هدف‌گيري در خاك سوريه را مشخص كرده بود اما به صراحت مي‌توان گفت كه دانسته‌ها و ندانسته‌ها از اين حمله، چند و چون، تبعات و دستاوردهاي آن با هم برابري دارد. نيويورك تايمز در گزارشي ميان آنچه درباره سوريه مي‌دانيم و آنچه كه نمي‌دانيم خط تمييزهايي قايل شده است.
آنچه مي‌دانيم:
   59 موشك تاماهاك از ناوهاي امريكا در شرق مديترانه به پايگاهي اصابت كرده‌اند كه مقام‌هاي امريكايي مي‌گويند از آنجا به خان شيخون حمله شيميايي شده است.
  شخص دونالد ترامپ پس از دو روز بحث با مقام‌ها و مشاوران امنيت ملي خود فرمان اين حمله را صادر كرد.
  ترامپ پيش از اين حمله، اقدام‌هاي بشار اسد را بسيار وحشيانه خوانده و اعلام كرده بود كه تصميم وي مانع از انتشار استفاده از تسليحات شيميايي مي‌شود.
  مقام‌هاي دولت ترامپ اين حمله موشكي را به پيامي از سوي كاخ سفيد به امريكا تشبيه كردند و گفتند كه پيام اين حمله اين است كه دولت امريكا ديگر چشم‌هاي خود را بر حقايق نمي‌بندد.
  ارتش روسيه كه در سوريه فعال است پيش از اين حمله از آن باخبر شده بود اما مقام‌هاي امريكايي مي‌گويند كه شخصا به ولاديمير پوتين خبر نداده بودند. با اين‌همه ركس تيلرسون، وزير امور خارجه امريكا در يك جمع خبري از روسيه به دليل آنچه اهمال مسكو در انهدام تمام تسليحات شيميايي خواند، انتقاد كرد.
  يك مقام امنيتي امريكا اعلام كرده كه اين حمله تنها يك حمله رفت و بدون برگشت بوده و اين بدان معناست كه قرار نيست حملات بيشتري پس از آن صورت بگيرد.
 ركس تيلرسون، وزير امور خارجه امريكا اعلام كرده كه اين حمله به معناي تغيير سياست كلان امريكا درقبال سوريه نيست.
  ارتش سوريه اعلام كرده كه شش نفر در اين حمله جان خود را از دست داده‌اند و خسارت‌هاي مالي بسياري هم به پايگاه وارد شده است. ديدبان حقوق بشر سوريه نيز مي‌گويد كه حداقل 4 سرباز سوري جان خود را از دست داده‌اند. گزارش‌ها حاكي از اين است كه در نتيجه اين حمله پايگاه هوايي العشيرات كاملا تخريب شده است.
آنچه نمي‌دانيم:
  هنوز هيچ كس نمي‌داند كه اين حملات چه تاثيري بر توانايي‌هاي هوايي ارتش سوريه گذاشته‌اند. مشاور امنيت ملي رييس‌جمهور امريكا ادعا مي‌كند كه توان حمله هوايي دولت بشار اسد با توجه به آنچه امريكايي‌ها حمله شيميايي جنگنده‌هاي سوري به خان شيخون مي‌خوانند، در سطح بالا و قابل قبولي است.
  آمار مشخص و قطعي در مورد تبعات مالي و انساني اين حملات وجود ندارد. هنوز مشخص نيست كه آيا قربانيان همه سوري بوده‌اند يا روس‌ها و ايراني‌ها نيز در ميان قربانيان بوده‌اند. مقام‌هاي امريكايي مي‌گويند كه تمام تلاش خود را كرده‌اند تا ميزان تلفات از كشورهاي ثالث در اين حمله را به صفر برسانند.
  مقام‌هاي امريكايي هنوز درباره واكنش متحدان بشار اسد يعني روسيه و ايران به اين حمله اظهارنظري نكرده‌اند.
  هنوز مشخص نيست كه آيا استفاده دونالد ترامپ از قدرت نظامي در اين مقطع از دولتش را بايد به اين تعبير كرد كه او سياستي خشن و متكي بر استفاده از زور را در عرصه بين‌المللي در پيش خواهد گرفت؟ اين همان سياستي است كه او در دوره كانديداتوري‌اش به‌شدت نقد كرده بود.
  تبعات سياسي اين حمله هنوز مشخص نيست. روساي جمهور معمولا بلافاصله پس از استفاده از زور در عرصه بين‌المللي با افزايش نرخ محبوبيت خود روبه رو مي‌شوند. اما مساله اينجا است كه ترامپ بدون دريافت مجوز از كنگره دست به اين حمله هرچند محدود زده است و شايد افكار عمومي در بلندمدت مخالفت خود را با استفاده وي از قوه نظامي امريكا اعلام كنند.
  وزارت دفاع روسيه مي‌گويد از 59 موشكي كه از روي ناوهاي امريكايي به سوي پايگاه هوايي الشعيرات سوريه شليك شده، تنها 23 فروند به هدف اصابت كرده‌اند و مشخص نيست سرنوشت 36 موشك ديگر چه بوده است.
*تشديد تنش با روسيه
موشك‌هاي كروز به پايگاه العشيرات در سوريه برخورد كردند اما نخستين تبعات آن را بايد در تخريب هرچه بيشتر و تنش تازه در رابطه مسكو – واشنگتن دانست. تنها چندساعت پس از آنكه دونالد ترامپ اعلام كرد كه شخصا دستور اين حمله را صادر كرده است، سخنگوي رييس‌جمهور روسيه اعلام كرد كه اين حمله به‌شدت به رابطه ميان مسكو – واشنگتن صدمه زد. ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه نيز اين اقدام امريكا را حركتي عليه يك كشور مستقل خواند. سخنگوي وي نيز تاكيد كرد كه اين حركت امريكا براي دور كردن توجهات از تلفات شهروندان غيرنظامي در عراق توسط امريكايي‌ها است. رويترز در گزارشي در اين خصوص مي‌نويسد: حركت نظامي روز جمعه صبح امريكا در سوريه شديدترين حركتي بوده است كه در جريان جنگ شش ساله در سوريه رخ داد. اين حركت عملا ترامپ را با بزرگ‌ترين چالش دولتش از 20 ژانويه كه مراسم تحليف وي برگزار شد روبه رو كرد. اكنون بسياري از تحليلگران مي‌گويند كه اين حمله احتمال رويارويي ميان امريكا با روسيه و ايران را افزايش داده است. تنش ميان روسيه و امريكا بر سر حمله شيميايي به خان شيخون حتي پيش از حمله موشك‌هاي امريكايي به پايگاه هوايي العشيرات هم آغاز شده بود و در نشست شوراي امنيت درباره اين حادثه كه البته بدون راي‌گيري و نتيجه خاصي پايان يافت نيز نمايندگان دو طرف به‌شدت با هم برخورد كردند. در حالي كه اين نشست چندساعت پيش از حمله امريكايي‌ها به خاك سوريه صورت گرفت، در حاشيه آن ولاديمير سافرونكوف، معاون امور سياسي نماينده روسيه در سازمان ملل، نسبت به عواقب منفي هرگونه اقدام نظامي امريكا عليه دولت قانوني سوريه هشدار داده و تجربه‌هاي ناموفق واشنگتن در ليبي و عراق را به امريكايي‌ها يادآور شده بود. موضع روسيه اما پس از حمله موشكي امريكا بسيار تند و تيزتر از حد انتظار بود و كرملين اين اقدام را نقض قوانين بين‌المللي خواند. در بيانيه كرملين با اشاره به اينكه حمله موشكي امريكا برخلاف قوانين بين‌المللي است آمده: اين اقدام آسيب بالايي به روابط روسيه و امريكا وارد مي‌كند و مانع از شكل‌گيري يك ائتلاف منسجم جهاني عليه تروريسم مي‌شود. ارتش سوريه سلاح شيميايي ندارد و اساسا اين حمله بر اساس يك «بهانه ساختگي» صورت گرفته است. درحالي كه شوراي امنيت ملي روسيه اين حركت واشنگتن را تروريستي خوانده است، «ركس تيلرسون»، وزير خارجه امريكا در واكنش به بيانيه كاخ كرملين اعلام كرد براي انجام حمله هوايي به سوريه نيازي به موافقت روسيه ندارند. روسيه كه از سپتامبر 2015، عمليات نظامي مستقيم در سوريه را هدايت كرده پس از اين حمله امريكا تاكيد كرد كه هيچ سرباز روسي در اين حملات آسيب نديده اما پايگاه هوايي الشعيرات خسارت بسيار سنگيني ديده است و تمام هواپيماهاي داخل پايگاه از كار افتاده‌اند. درحالي كه سرگئي لاوروف ساعاتي پيش از اين حمله با همتاي امريكايي خود تلفني صحبت كرده بود اما پس از وقوع اين حمله، وي در سخناني تند و تيز اعلام كرد كه هرگونه همكاري نظامي ميان امريكا و روسيه در سوريه متوقف شده است. لاوروف ضمن تجاوزكارانه خواندن اين حمله، افزود: اقدام نيروهاي امريكايي، مسكو را به ياد تجاوز به عراق در سال 2003 انداخت كه بدون اجازه شوراي امنيت صورت گرفت. واشنگتن پيش از آنكه نتيجه تحقيقات در خصوص حمله شيميايي به خان شيخون روشن شود، دست به تجاوز نظامي به سوريه زده است. در حال حاضر تمام همكاري‌ها بين امريكا و روسيه در سوريه متوقف مي‌شود. حمله شيميايي خان شيخون و به تبع آن نخستين حمله مستقيم امريكا به خاك سوريه در حالي صورت گرفت كه با وجود تمام فراز و فرودها در آتش‌بس اين كشور، سوريه در حال تجربه طولاني‌ترين توقف آتش‌پراكني در سطح كلان ميان دولت و مخالفان بود. آتش‌بسي كه نتيجه شكل‌گيري مثلث همكاري ميان ايران، روسيه و تركيه بود و به تبع آن مذاكرات نظامي و سياسي در سطوح متفاوت در آستانه و ژنو ميان بازيگران اصلي، دولت سوريه و جريان معارضه شكل گرفته بود. هرچند امريكا در مذاكرات آستانه عملا از گود خارج شده بود اما به نظر مي‌رسد كه حمله هوايي اين كشور به سوريه بتواند بر روند رايزني‌هاي سياسي در ژنو و آستانه تاثيرگذار باشد. وزير امور خارجه روسيه مي‌گويد كه اين اقدام امريكايي‌ها تنها مي‌تواند تلاش‌هاي سياسي صورت گرفته در آستانه و ژنو براي تسهيل راهكار سياسي را تخريب كند.
* 5 تهديد اوليه براي ترامپ
سي‌ان‌ان در تحليلي درباره تبعات حمله نظامي امريكا به سوريه مي‌نويسد: تنها چند ساعت از اين حمله نظامي گذشته است اما عملا اين حمله پاي چهل و پنجمين رييس‌جمهور امريكا را به يكي از پرچالش‌ترين و پرريسك‌ترين پرونده‌هاي بين‌المللي باز كرده است. در حال حاضر 5 خطر بالقوه وجود دارد كه دولت امريكا بايد مراقب آن باشد:
1- واكنش بيش از اندازه تند: اين حمله شايد از حمايت بازيگران اصلي غربي، تركيه و متحدان سنتي امريكا در منطقه برخوردار شده باشد اما مديريت اشتياق و اتحاد توامان در شش سال گذشته از عمر بحران در سوريه بسيار به ندرت اتفاق افتاده است. يكي از اصلي‌ترين خطرها خوش‌بيني زياد يا واكنش زياد نشان دادن است. ممكن است در مقطع فعلي امريكا، بريتانيا، فرانسه و تركيه كه هركدام از آنها نيز در حال حاضر با مشكلات داخلي عديده‌اي دست‌وپنجه نرم مي‌كنند تصور كنند كه لحظه‌اي رخ داده كه يكي از غامض‌ترين پرونده‌هاي بين‌المللي قابل حل‌وفصل است. بايد دانست كه با 59 موشك امريكايي چنين اتفاقي رخ نداده و با اتفاق نمي‌توان از تغييرات جدي و پيچيده در معادلات سوريه با اين حمله سخن گفت.
2- واكنش بشار اسد: رييس‌جمهور سوريه همواره به كوچك‌ترين حركت‌ها هم واكنش نشان داده است. شايد اين واكنش در حملات مستقيم به ارتش امريكا در منطقه نباشد اما مي‌تواند منافع امريكا در منطقه و نه الزاما داخل سوريه را هدف قرار دهد. بشار اسد در حال تجربه پنجمين سال انزواي بين‌المللي خود است و در چنين شرايطي تشديد فشارها مي‌تواند منجر به تصميم‌گيري‌هاي فوري رييس‌جمهور سوريه شود.
3- روسيه بيكار نمي‌نشيند: اصلي‌ترين دليل دخالت نظامي سوريه در روسيه نوعي نشان دادن قدرت خود در صحنه بين‌المللي پس از بحران اوكراين بود. حمله امريكا به پايگاهي كه روس‌ها نيز مهمات و تجهيزات نظامي داشته‌اند ضربه‌اي به مسكو است كه اين كشور درصدد تلافي آن برخواهد آمد. شايد پوتين با اقدام نظامي و در سوريه اين حركت امريكايي‌ها را تلافي نكند اما رييس‌جمهور روسيه استاد روكردن برگه‌هاي آس مقابل چشمان مخالفان خود است. نمونه‌هاي آن را هم در ليبي و اوكراين شاهد بوديم.
4- رضايت سوريه از واكنش محدود: اگر فرض دولت ترامپ مبني بر دست داشتن دولت سوريه در حمله شيميايي به ادلب را صحيح فرض كنيم بايد اعتراف كنيم كه حمله محدود به خاك سوريه و آنهم يك پايگاه نظامي، واكنش چندان تندي از سوي امريكايي‌ها به نظر نمي‌آيد. شايد در دولت سوريه عده‌اي از خود اين سوال را بكنند كه آيا همه تصميم ترامپ همين بود؟
5- ادامه تنش در سوريه: اين مساله اصلي‌ترين و دردناك‌ترين تبعات اين حمله مي‌تواند باشدو. جنگ‌ها معمولا زماني تمام مي‌شوند كه طرفين خسته شوند يا تجهيزات و توان مالي آنها تقليل رود. جنگ سوريه به جنگ نيابتي بدل شده است و معمولا اين ديگران هستند كه در صحنه سوريه با هم مي‌جنگند. همواره نيز يك گروه خارجي و غيرسوري وجود دارد كه انرژي كافي براي ورود به جنگ و بالا بردن دست يك طرف در مقابل ديگري را دارد. يك طرف ايران، روسيه و حزب‌الله لبنان را دارد و طرف ديگر هم امريكا، كشورهاي اروپايي، تركيه و برخي كشورهاي حاشيه خليج فارس و همچنين القاعده را. از سوي ديگر داعش را هم نبايد فراموش كرد. در صورتي كه حملات نظامي امريكا ادامه پيدا كند، دست مخالفان اسد پرتر خواهد شد اما همزمان بحران نيز طولاني‌تر و عميق‌تر مي‌شود.
*فرصت‌ها و چالش‌هاي يك حمله
اصلي‌ترين پرسشي كه در تحليل‌هاي چند ساعت گذشته از حمله امريكا به پايگاهي نظامي در سوريه به چشم مي‌خورد اين است كه نتيجه اين حمله چيست؟ مرحله بعدي چه خواهد بود؟ ديويد سنگر از خبرنگاران مشهور نيويورك تايمز در نوشتاري كوتاه در اين خصوص نوشته است: دونالد ترامپ با صدور دستور حمله نظامي به خاك سوريه تنها 77 روز پس از راهيابي به كاخ سفيد، يك فرصت جديد به دست آورده است اما به سختي مي‌توان گفت كه اين فرصت به او ضمانتي براي سر و سامان بخشيدن به بحراني داده كه وي در داخل امريكا با آن روبه‌رو است. اين حمله مي‌تواند بر ديدار احتمالي هفته آتي ميان ركس تيلرسون و ولاديمير پوتين در روسيه نيز تاثيرگذار باشد. اين نخستين ديدار ميان يك مقام دولت امريكا و رييس‌جمهور روسيه خواهد بود. تا پيش از اينكه اين حمله به سوريه صورت بگيرد قرار بود اصلي‌ترين پرونده‌هاي روز ميز حمله سايبري روسيه به امريكا و دخالت‌هاي اين كشور در انتخابات رياست‌جمهوري اخير ايالات متحده باشد. اما اتفاقاتي كه در سوريه رخ داد به دولت ترامپ اين فرصت را داد كه در پيامي به پوتين پيش پاي وي دو مسير را قرار دهد: يا بشار اسد را مديريت كند يا دولت امريكا بر محدوده عمليات نظامي خود در سوريه مي‌افزايد. آنتوني بلينكن معاون وزير امور خارجه در دوره باراك اوباما در اين خصوص مي‌گويد: عمليات شيميايي كه در منطقه متعلق به مخالفان سوري صورت گرفت دست دولت ترامپ را بازتر و البته قوي‌تر كرد. بلينكن ساعاتي پيش از حمله نظامي امريكا به سوريه در اين خصوص گفته بود: ما بايد وارد عمل شويم. اين مساله فراتر از سوريه است. اسد در حال حركت كردن برخلاف مسيرنرمالي است كه ما از زمان جنگ جهاني اول دنبال مي‌كرديم. باراك اوباما هنگامي كه در سال 2013 نخستين حمله شيميايي در سوريه صورت گرفت و آن را به دولت بشار اسد منتسب كردند، از حمله نظامي به سوريه سرباز زد و به كمك روسيه اقدام به خلع سلاح شيميايي دولت مركزي دمشق كرد. با اينهمه دونالد ترامپ اين‌بار گام اوباما را تكرار نكرد و متفاوت وارد عمل شد. اما اين اقدام ترامپ نيز با ريسك‌هايي روبه رو است. نخستين ريسك آن در شكست معامله با ولاديمير پوتين است. شايد ولاديمير پوتين، ترامپ را به رقيب وي يعني هيلاري كلينتون در رقابت‌هاي انتخاباتي كاخ سفيد ترجيح دهد اما او هيچگاه وارد معامله‌اي نخواهد شد كه منجر به كاهش نفوذ روسيه در سوريه شود. سوريه، اصلي‌ترين و پررنگ‌ترين ردپاي روسيه در منطقه خاورميانه است. سوريه خانه تجهيزات نظامي روسيه در خارج از مرزهاي اين كشور است. دومين ريسك اين است كه حمله به سوريه به توپ به دروازه خود بدل شود. اصلي‌ترين اولويت ترامپ در سوريه تا پيش از اين شكست دادن داعش عنوان شده بود و در شرايطي كه اين حمله به مقدمه‌اي براي نابودي دولت سوريه بدل شود، اين كشور به بهشتي براي تروريست‌ها و گروه‌هاي تندرو بدل خواهد شد و اين همان وضعيت دقيقي است كه ترامپ به دنبال امتناع از شكل‌گيري آن در سوريه بود. هنوز مشخص نيست كه برنامه داعش براي سوريه چيست اما همانطور كه ديويد پترائوس از ژنرال‌هاي كهنه كار ارتش امريكا درباره عراق گفته بود يكي از درس‌هاي گذشته در منطقه اين است كه خلأ قدرت در منطقه مي‌تواند به فرصتي براي انفجار گروه‌هاي تروريستي بدل شود. سومين خطر اين است كه دولت ترامپ هيچ برنامه‌اي براي برقراري صلح در سوريه ندارد. تمامي مذاكرات و رايزني‌هايي كه در شش سال گذشته توسط دولت امريكا براي تعريف راهكاري سياسي براي بحران در سوريه ارايه شده بود شكست خورد. تمام راه‌هايي كه جان كري، وزير امور خارجه سابق امريكا براي حل و فصل بحران رفت به بن بست خورده و اكنون نيز به نظر نمي‌رسد كه تيلرسون تصميمي براي آغاز تلاش‌هاي نو داشته باشد. از سوي ديگر ترامپ در تعريف بودجه جديد امريكا از رقمي كه به آوارگان سوري بازمانده از شش سال بحران اختصاص مي‌يافت نيز كاسته است. به نظر مي‌رسد كه مناقشه‌اي كه ترامپ را وادار به عمليات نظامي در كشور ثاني در دوره رياست‌جمهوري‌اش كرد آن چيزي نبود كه وي به دنبالش بود يا انتظارش را مي‌كشيد. ترامپ در جريان رقابت‌هاي انتخاباتي‌اش مساله دخالت‌هاي نظامي در ديگر كشورها را رد كرده بود و در مصاحبه سال گذشته با نيويورك‌تايمز نيز تاكيد كرد كه نمي‌تواند شرايطي را تعريف كند كه در صورت تحقق آن دولت وي گزينه نظامي را انتخاب خواهد كرد. با اين‌همه ترامپ نيز مانند ديگر روساي جمهور امريكا نتوانست نخستين ماجراجويي نظامي خود را انتخاب كند. اكنون اصلي‌ترين سوال اين است كه آيا اين اقدام وي مي‌تواند در آينده‌اي نه چندان دور به دخالتي وسيع‌تر و فراتر از يك نمايش توسل به زور بدل شود؟
گام بعدي چيست آقاي ترامپ؟
ان بي‌سي نيز در تحليلي درخصوص نيت ترامپ از عمليات نظامي مستقيم در سوريه نوشت: سوال‌هاي بسياري وجود دارد كه اصلي‌ترين آنها اين است كه آيا اقدام نظامي ترامپ آغاز برداشته شدن بشار اسد از قدرت است ؟ در سخنان ترامپ و تيلرسون كه روز گذشته پس از حمله نظامي به سوريه صورت گرفت اين مساله قوت بسيار داشت. اگر ترامپ به دنبال پايان دادن كار بشار در سوريه است گام بعدي كه برخواهد داشت چيست؟  اصلي‌ترين پيام ترامپ به جهان با اين حمله چيست؟ اين اقدام نظامي رييس‌جمهور امريكا نمايشي از شيوه مديريت بحران‌هاي بين‌المللي در دولت وي است. آيا پيام اين حمله تنها و تنها روسيه است؟ آيا اين تلاشي براي نشان دادن تعهد ما به متحدان‌مان است كه اگر آنها سهم خود را در مسائل بين‌المللي پرداخت كنند ما نيز چنين كاري خواهيم كرد؟ آيا اين پيامي براي دشمنان و مخالفان امريكا در سطح بين‌المللي است كه نشان دهد امريكاي ترامپ تا چه اندازه با امريكاي باراك اوباما متفاوت است ؟ توجه داشته باشيم كه فرمان ترامپ براي حمله به سوريه در حالي صورت گرفت كه وي با رييس‌جمهور چين در حال رايزني بود. آيا مي‌توان اين حمله نظامي را به پيامي براي كره شمالي نيز تعميم داد؟ سوال ديگر اين است كه رييس‌جمهور جديد امريكا چگونه مي‌خواهد اين تصميم را در بازار داخلي بفروشد؟ مدتي پيش بود كه دونالد ترامپ به صراحت هر گونه گزينه نظامي مستقيم در سوريه را رد كرد و تاكيد كرد كه هر حركت نظامي در سوريه مي‌تواند جنگ جهاني سوم را به راه بيندازد.