سهم‌خواهي كانديداها
از حوزه فرهنگ
اما و اگرها و راي مطالبه‌محور اهل هنر به پرزيدنت روحاني
الهام نداف
دومين مناظره تبليغاتي شش نامزد رياست‌جمهوري در حالي برگزار شد كه مسائل فرهنگي عرصه‌اي براي سهم‌خواهي برخي كانديداها بود. اين اتفاق در حالي رخ داد كه نمايندگان دولت يازدهم مي‌توانستند بيش از ديگر نامزدها داعيه زنده كردن حوزه فرهنگ و هنر را در چهار سال اخير داشته باشند. حسن روحاني در حالي سكان دولت يازدهم را در دست گرفت كه خانه سينما بسته و تعداد قابل توجهي فيلم توقيفي پشت درهاي وزارت ارشاد مانده بود، از طرفي عرصه نمايش مدت‌ها از حضور هنرمندان صاحب نام خالي مانده و كمبود سالن‌ها رمقي براي كارگردانان در صف نگذاشته بود. در حوزه نشر، تشديد مميزي‌ها، اجازه انتشار برخي كتاب‌ها حتي در حوزه كودك و نوجوان را به ناشران نداد و برخي كتاب‌ها رنگ تجديد چاپ را به خود نديدند. آثاري چون «جاودانگي» و «به آهستگي» از ميلان كوندرا، «يك مرد» اثر اوريانا فالاچي ترجمه پيروز ملكي، «آن دنياي ديگر» به قلم آذر نفيسي در نقد و بررسي زندگي ناباكوف، «835 سطر» از ناظم حكمت ترجمه ايرج نوبخت، «شازده احتجاب» و «نيمه تاريك ماه» از هوشنگ گلشيري، «كوري» اثر ژوزه ساراماگو ترجمه مينو مشيري و «رستم‌التواريخ» اثر محمدهاشم آصف، تصحيح زنده‌ياد محمد مشيري و صدها عنوان ديگر به بهانه‌هاي واهي و كاملا سليقه‌اي به بازار نشر عرضه نشد. اما در حوزه موسيقي نيز بنا بر اعلام فرزاد طالبي، مديركل دفتر موسيقي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، هيچ آماري از لغو كنسرت در دولت نهم و دهم وجود ندارد چرا كه اساسا مجوزي براي برگزاري كنسرت صادر نمي‌شد!
ادعاي كذب درباره توسعه سالن‌هاي تئاتر در شهرداري
با ترسيم چنين وضعيتي در حوزه فرهنگ و هنر، محمدباقر قاليباف كه اين روزها براي سومين بار شانس خود را در انتخابات رياست‌جمهوري محك مي‌زند، در مناظره دوم تبليغاتي نامزدها از تلاش شهرداري براي رونق فرهنگ و هنر در جامعه آن هم در سال‌هاي اخير گفت. او در حالي از تلاش شهرداري براي باز شدن و از سر‌گيري فعاليت خانه سينما و نقش اين نهاد در استقلال خانه موسيقي و خانه تئاتر گفت كه متوليان اين نهادها را وادار به واكنش كرد. نخستين واكنش از سوي بهزاد فراهاني، مديرعامل خانه تئاتر بود. او در پاسخ به ادعاي قاليباف مبني بر توسعه سالن‌هاي تئاتر در شهرداري تهران طي دوران مسووليت وي، گفت: «در جواب آقاي قاليباف بايد بگويم زمين خانه تئاتر را آقاي روحاني در اختيار ما قرار داده‌اند؛ ادعاي ايشان كذب است و من نقش شهرداري را در اين ميان نمي‌دانم!» علاوه بر اين، روابط عمومي سازمان سينمايي نيز در بيانيه‌اي نسبت به سهم خواهي نامزد رياست‌جمهوري واكنش نشان داد و يادآور شد خانه سينما درست در همان دوراني پلمب شد كه محمدباقر قاليباف شهردار تهران بود: «شهردار محترم تهران ۱۲ سال است كه شهردار تهران بوده و حتما به خاطر دارند كه خانه سينما در دولت دهم و در زمان شهرداري ايشان بر تهران توسط دولت گذشته تعطيل و پلمب شد. هنرمندان سينما و مردم به خاطر دارند كه خانه سينما به خواست و اراده هنرمندان و همراهي دولت يازدهم با اين اراده ملي در آغاز كار دولت تدبير و اميد بازگشايي شد.»
در اين بيانيه همچنين تاكيد شد با باز شدن خانه سينما بخش قابل توجهي از فعاليت‌ها و امور سينمايي به دست اندركاران اين نهاد صنفي سپرده شد. نمونه اين فعاليت‌ها برگزاري جشنواره جهاني فيلم فجر است كه دبيري آن دو سال متوالي به سيدرضا ميركريمي، كارگردان سينماي ايران سپرده شد. علاوه بر اينها سازمان سينمايي خاطرنشان كرد تعداد سينماهاي فعال كشور 306 سالن در دولت دهم بود كه امروز تعداد آن به 426 سالن افزايش پيدا كرده است. با اين حساب آمار مخاطبان سينما نيز رشد قابل توجهي پيدا كرد و از 7 ميليون نفر در سال 92 به 25 ميليون نفر در سال 95 رسيد و در نتيجه درآمد كمتر از 30 ميليارد تومان فعالان حوزه سينما به بيش از 170 ميليارد تومان افزايش پيدا كرد.
از طرف ديگر حميدرضا نوربخش، مديرعامل خانه موسيقي هم توضيحاتي درباره صحبت‌هاي قاليباف ارايه كرد. او با اشاره به كمك شهرداري به خانه‌هاي هنر تاكيد كرد شهرداري تهران با كمك سه ميليارد تومان ساختمان شماره 2 خانه موسيقي را در اختيار اين نهاد صنفي قرار داده است اما از آنجايي كه اين نهاد مدني رديف بودجه‌اي براي فعاليت‌هاي خود ندارد، طبيعي است كه از محل كمك‌هاي فرهنگي دولت و ديگر نهادهايي مثل شهرداري و شوراي شهر اداره شود: «همچنان كه اغلب شهرداري‌هاي دنيا از فعاليت‌هاي فرهنگي و هنري شهروندان و نهادهاي صنفي حمايت مي‌كنند. » علاوه بر اينها سيدرضا صالحي اميري، وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي نيز لازم دانست در بيانيه‌اي مستقل تمام مروري بر آمار و ارقام و ثمره فعاليت فرهنگي و هنري دولت يازدهم داشته باشد. او در بخشي از بيانيه خود به بازگشايي خانه سينما با پيگيري دولت يازدهم و شخص رييس‌جمهور، آشتي مردم با سينما بر اساس فروش آثار سينمايي و افزايش اجراي صحنه‌اي موسيقي در چهار سال اخير اشاره كرد. صالحي اميري در پايان صحبت‌هاي خود تاكيد كرد توسعه فضاهاي فرهنگي و هنري از وظايف و تكاليف قانوني شهرداري‌هاست و نبايد اطلاعات نادرست به افكار عمومي منتقل شود.
نقش پررنگ خانه سينما
در دولت يازدهم
با اين تفاسير مروري بر برنامه فرهنگي دولت حسن روحاني در ابتداي سال 92 و وعده‌هاي او خالي از لطف نيست. دولت يازدهم محورهاي كلي براي اجراي برنامه‌هاي فرهنگي داشت كه بخش عمده‌اي از اين برنامه‌ها را در حوزه‌هاي مختلف اجرا كرد. دوري گزيدن از دولتي كردن فرهنگ، بازگرداندن فرهنگ به اصحاب اصلي يعني اهالي فرهنگ، انجمن‌هاي حرفه‌اي و نظام‌هاي صنفي، آزادي به رسانه‌ها و مطبوعات، حل مسائل فرهنگي از طريق فرهنگ و امنيتي نكردن اين مسائل، ايجاد كرسي‌هاي آزادانديشي، واگذاري اداره امور سينمايي به تشكل‌هاي صنفي و برداشتن چتر امنيتي از حوزه موسيقي و سينما بخش قابل توجهي از اين برنامه‌هاست. حجت‌الله ايوبي سال 92 در حالي رياست سازمان سينمايي را بر عهده گرفت كه از بودجه مصوب 94 ميليارد و 800 ميليوني اين سازمان؛ هشتاد ميليارد تومان (84 درصد) محقق شد و در سال بعد نيز از 100 ميليارد تومان 83 ميليارد يعني 84 درصد آن رنگ واقعيت به خود گرفت. در سال 94 نيز اين رقم 106 ميليارد تومان مصوب شده كه در شش ماهه ابتدايي سال 40 ميليارد آن (38 درصد) پرداخت شده است. تعداد مخاطبان شش ميليون و هشتصد هزار نفري سال 92 به 13 ميليون نفر در سال 93 رسيد. رشد 85 درصدي مخاطب طي يك سال فروش سينما نيز در اين سال 60 ميليارد تومان اعلام شد. در اين حوزه خانه سينما به عنوان يكي از فعال‌ترين نهادهاي صنفي نقش پررنگي ايفا كرد. بدنه اصلي شوراي پروانه ساخت و شوراي صنفي نمايش از سينماگران باتجربه و خوش نام تشكيل شد و دولت نقش نظارتي به جاي مداخله در صدور پروانه نمايش آثار، نقش نظارتي به خود گرفت. همچنين با تاسيس گروه هنر و تجربه كه شوراي سياستگذاري آن متشكل از سينماگران جوان و منتقدان خوشنام و با تجربه است، دولت يازدهم چاره‌اي براي نمايش دادن فيلم‌هاي جامانده از اكران پيدا كرد. فيلم‌هايي كه عمده آنها در دولت نهم و دهم به دليل اعمال مميزي‌هاي سليقه‌اي فرصت نمايش و عرضه پيدا نكردند. ارج گذاشتن به هنرمندان و حمايت از آثار سينمايي هم رويه مديران فرهنگي دولت يازدهم بود. اين اتفاق در حالي افتاد كه از سال 92 تا 95 برگزاركنندگان جشنواره فيلم فجر واهمه‌اي براي تحريم اين جشنواره به واسطه هنرمندان نداشتند. آنهايي كه از داوري و قضاوت آثار اين جشنواره سينمايي سر باز مي‌زنند، با دولت همسو شدند و در عين حال روح فرصت بروز و ظهور استعداد به سينماگران جوان داده شد. روحيه نشاط در ميان هنرمندان در حالي اوج گرفت كه در دولت نهم و دهم كمتر هنرمندي در مراسم سينمايي دولت حاضر مي‌شد و افتتاحيه‌ها و اختتاميه‌هاي جشنواره‌هايي چون فيلم كوتاه تهران، سينماحقيقت، فيلم فجر و... با حضور تعداد محدودي از هنرمندان برگزار مي‌شد. با اين همه در حوزه سينما گاهي فشارها مانع از اعمال بي‌چون و چراي قانون شد و جايي كه كميسيون فرهنگي مجلس به حوزه سينما ورود مي‌كرد، امكان حكمراني قانوني تا اندازه زيادي محدود شد. اتفاقي كه گريبان برخي فيلمسازان از جمله كيانوش عياري، رضا درميشيان و محسن اميريوسفي را براي اكران نشدن فيلم‌هاي‌شان گرفته است.
رونق تئاتر در شهرستان‌ها
در حوزه تئاتر نيز دولت يازدهم به وعده خود براي گسترش هنر در شهرستان‌هاي ديگر عمل كرد. به راه افتادن انجمن هنرهاي نمايشي استان‌ها، از جمله اين دستاوردهاست. همچنين در اين دوره دولت از گروه‌هاي نمايشي بيش از دو دولت قبل حمايت كرده است. يكي از اسناد اين حمايت معترض نبودن گروه‌هاي تئاتر به عملكرد مالي دولت است. اين در حالي است كه در دولت دهم كارگردان‌ها و گروه‌هاي تئاتري از چشم‌پوشي دولت انتقاد كردند. همچنين در چهار سال گذشته جلوي اجراي نمايش‌هاي مجوز‌دار گرفته نشد. اتفاقي كه در دولت دهم به اندازه زيادي شاهد آن بوديم. ايجاد سالن‌هاي خصوصي و واگذاري بخش قابل توجهي از اين سالن‌ها به بخش خصوصي و همچنين احياي سالن تئاتر مولوي به عنوان يكي از قديمي‌ترين و ماندگارترين سالن‌هاي تئاتر دانشجويي از جمله اتفاقات مثبت دولت يازدهم در اين عرصه بود. در حوزه موسيقي اگرچه وزراي فرهنگ و ارشاد اسلامي با سنگ‌اندازي‌هاي فراواني روبه‌رو بودند اما با اين همه همت خود را به كار بردند تا اين حوزه از فشار گروه‌هاي غيرقانوني در امان بماند. با وجود لغو كنسرت در برخي شهرها كه به صورت خودمختار و بدون هماهنگي با وزارت ارشاد اتفاق افتاد، تعداد اجراهاي موسيقي از 362 اجرا در سال 88 به 1721 اجرا در سال 94 افزايش پيدا كرد. از طرف ديگر تعداد جشنواره‌هاي موسيقي از 9 جشنواره در سال 88 به 11 جشنواره در سال 95 رسيد و همچنين تعداد آلبوم‌هاي موسيقي از 294 آلبوم در سال 88 به 485 البوم در سال 95 افزايش داشت. در حوزه تجسمي نيز مهم‌ترين دستاورد دولت يازدهم واگذاري بخش عمده‌اي از اين حوزه به بخش خصوصي است. اهميت به حراج تهران و برگزاري پر شور آن در سال‌هاي اخير و همچنين ايجاد رونق گالري‌ها در مناطق مختلف تهران، رضايت نسبي هنرمندان تجسمي را فراهم كرده است.
تا اينجا از وعده‌هاي فرهنگي دولت يازدهم، بيش از هر چيز واگذاري هنر به اهالي آن و خصوصي‌سازي محقق شده است. به نظر مي‌رسد با وجود باقي ماندن بخشي از مطالبات هنرمندان در حوزه‌هاي مختلف، آنها از اجراي همين محورها هم راضي‌اند. به همين خاطر دو هزار نفر از هنرمندان حوزه‌هاي مختلف از جمله ليلي گلستان، ليلي رشيدي، فرشته صدرعرفايي، سهيل محمودي، حسين پاكدل، مصطفي رحماندوست، مازيار ميري، بلقيس سليماني و... در بيانيه‌اي با حمايت از حسن روحاني به تداوم اميد در كشور مي‌انديشند: ««... {ما} به ايران مي‌انديشيم،
به ايراني كه در چشم جهانيان جايگاهي داشته باشد كه شايسته آن است،
به ايراني كه شهروندان شريفش از آرامش، امنيت، احترام، اميد به زندگي و رفاهي برخوردار باشند كه شايسته آنند.
به ايراني پاك از دروغ، نيرنگ و عوام‌فريبي، به ايراني كه در آن نويسندگان، هنرمندان و اهالي قلم بدون هراس از محدوديت‌هاي غيرقانوني، به آفرينش، خلق و نشر ادبيات و هنر خويش بنشينند و اميد داشته باشند آنچنان كه شايسته است، قدر بينند و بر صدر نشينند و مطمئن باشند كار اهل فرهنگ به خودشان سپرده مي‌شود.
ما با تكيه به تمامي اين باورها در انتخابات رياست‌جمهوري به دكتر حسن روحاني راي مي‌دهيم كه با تمام محدوديت‌ها، فشارهاو موانعي كه وجود دارد، براي تحقق اين باورها، گام برداشته‌اند و اميد آن داريم كه در دوره جديد رياست‌جمهوري خويش، بيش از پيش به وعده‌هاي خود و مطالبات به حق اهالي فرهنگ و هنر پاي بفشارند و در دفاع تمام قد از قانون و حقوق مردم در همه سطوح آن از پاي ننشينند. صداي فرهنگ در دولت جديد طنين بيندازد، مطالبات اهالي فرهنگ بيش از پيش شنيده شود و دست معارضان و خشونت‌طلباني كه سد راه رشد و اعتلاي فرهنگ و هنر هستند، از دامن سرزمين ما كوتاه شود.»