گزارش خبرنگار اعزامي «اعتماد» از شرايط كنوني درياچه اروميه
حجم درياچه اروميه در دولت يازدهم 5 برابر شده
«دريا پر از آب شده، ميشه توش قايق روند.» اينها را با لهجه تركي مي‌گويد، غروري هم در كلامش ديده مي‌شود. خوشحال است اما به روي خودش نمي‌آورد. تعجبمان باعث نمي‌شود توضيح بدهد كه دريا همان درياچه است؛ درياچه اروميه. تبريزي‌ها، اهالي اروميه، آذرشهري‌ها، مردم سلماس، مراغه و عجب‌شير و ديگر شهرهاي كوچك و بزرگ اطراف درياچه، سرسختانه پيگير احياي درياچه اروميه بودند و در همه سال‌هاي خشك شدن و دست و پنجه نرم كردن درياچه با مرگ، بارها و بارها كنار درياچه زنجيره‌هاي انساني تشكيل دادند تا صداي اعتراض‌شان را به گوش مسوولان برسانند. زنجيره‌ها غيرقانوني اعلام مي‌شد، افراد شركت‌كننده در تجمع‌هاي اعتراضي دستگير مي‌شدند و حرف زدن درباره اروميه و بدبختي‌هايش امنيتي حساب مي‌شد.
وعده احياي اروميه، وعده بزرگي بود كه حسن روحاني، پيش از انتخابات سال 92 وقتي در جمع مردم اروميه حاضر شده‌بود، به مردم داد، وعده‌اي كه بر اساس سخنان چند كارشناس قديمي و پيشكسوت اين حوزه، غيرممكن مي‌نمود و امكانش از محالات بود. روند در پيش گرفته در دولت نهم و دهم با نگاه فانتزي به مساله محيط زيست، نشان داد نابودي زيستگاه‌ها كه در ظاهر مساله‌اي با اولويت چندم به حساب آمد، وقتي پاي مخاطرات سلامت و زندگي مردم را به ميان آورد، ديگر مساله‌اي فانتزي محسوب نمي‌شود. ستاد احيا تشكيل شد، كارشناسان خبره دعوت به كار شدند، با اولويت دادن به مساله درياچه، بودجه و اعتبار تخصيص داده شد، وزارتخانه‌ها پاي كار آمدند تا اروميه امروز از مرز احتضار به 50 درصد آبگيري رسيد. بر اساس مطالعات ستاد احيا، در صورتي كه روند درياچه بر اساس آنچه تا سال 93 پيش رفته بود، مي‌رفت وضعيت درياچه در سال 96 به نابودي بخش جنوبي درياچه و عدم امكان احياي آن براي هميشه، ايجاد پهنه‌اي بياباني به وسعت 2300 كيلومتر مربع، بروز توفان‌هايي همراه با ريزگرد نمكي در 7 استان واقع در شمال غرب كشور، كاهش 120 سانت ديگر از تراز درياچه طي سه سال اخير منتج مي‌شد.
كاهش تراز سال 92 تا 96: صفر سانتي‌متر
با مقايسه وضعيت درياچه در ارديبهشت سال‌هاي 96 و 92 مي‌توان گفت در دوره 4 ساله 84 تا 88، كاهش تراز درياچه 180 سانتي‌متر، از سال 88 تا 92، 130 سانتي‌متر و سال 92 تا 96، صفر سانتي‌متر كاهش تراز بوده است. خط‌مشي كلي برنامه‌هاي ستاد احياي درياچه اروميه در سال 1396، كاهش 24 درصدي مصرف آب در بخش كشاورزي بدون ايجاد كاهش در عملكرد در واحد سطح محصولات كشاورزي نسبت به سال پايه 93-1392 است. در اين ميان مي‌توان به اقداماتي كه در اين سال‌ها انجام شده اشاره كرد، اقداماتي چون شناسايي 82000 هكتار سطح كانون‌هاي فوق بحراني توليد ريزگرد در حاشيه درياچه اروميه در سال 1393، 17900 هكتار سطح مهارشده از كانون‌هاي بحراني توليد ريزگرد از طريق اجراي عمليات بيولوژيكي و 28000 هكتار سطح مهارشده از كانون‌هاي بحراني توليد ريزگرد از طريق زير پيكره آبي رفتن درياچه در سال 1395. لايروبي رودخانه‌هاي منتهي به درياچه، تامين حقابه درياچه از همين رودخانه‌ها و سدها، برنامه براي انتقال آب از رودهاي مرزي به اروميه، اصلاح ميان‌گذر كه تنگه ميان نيمه شمالي و جنوبي درياچه و حركات دوراني آب را در ميانه راه گرفته، اصلاح الگوي كشاورزي و روش‌هاي آبياري با آموزش روستاييان و كشاورزان منطقه كه منجر به كاهش مصرف آب و برداشت از منابع آب در منطقه شد، همه اقداماتي است كه در دست انجام است و منجر به اين شد كه كشتي به گل نشسته‌اي كه زماني كارش بار زدن خودروها و رانندگانش بود تا آنها را از تبريز به اروميه برساند، آب ببيند گرچه ديگر كار نمي‌كند و تزييني شده. درياچه از 500 ميليون مترمكعب آب به بيش از دو ميليارد و 600 مترمكعب آب رسيده است. گرچه هنوز نيمه جنوبي درياچه پرآب نشده و نمك است كه چشم را مي‌زند، اما وارد شدن 5 برابري آب به درياچه مساله‌اي نبود كه كسي تحقق يافتن آن را در عرض 3 سال متصور باشد. مديركل حفاظت محيط زيست آذربايجان غربي با حضور در درياچه، به چشم‌انداز احياي درياچه اشاره كرد و اعلام كرد: با وجود كمبود اعتبارات، كار پيش رفت تا اينكه به تثبيت درياچه رسيديم. تمام تلاش‌هاي‌مان مثمر ثمر واقع شده، اما هنوز راه زيادي در پيش داريم كه بايد دنبال كنيم و بتوانيم اين درياچه را به تراز اكولوژيكي 1274 برسانيم. براي اين كار نياز به اعتبار و تخصيص داريم، اميدواريم در سال 96 ستاد احيا اين تخصيص را به ما بدهد و بتوانيم پروژه‌ها را ادامه دهيم. پرويز آراسته در خصوص اصلاح ميان‌گذر گفت: روند پسروي آب درياچه و تخريب اكوسيستم درياچه اروميه به واسطه ميان‌گذر هميشه مطرح بوده و سازمان محيط زيست، مطالبه اصلاح ميان‌گذر را داشت. همگام با عزم دولت براي احياي درياچه اين پروژه هم در دستور كار قرار گرفت. با مشاوري كه هم بر محيط زيست مسلط باشد و هم عمران آب و مسائل هيدروديناميكي را بشناسد، اين پروژه را مطالعه كرديم به اين نتيجه رسيدند كه گزينه‌هاي اصلاحي بايد سمت غرب درياچه اجرا شود، اما زماني گزينه‌هاي اصلاحي تاثير خواهند داشت كه تراز آبي از 1273 بالاتر باشد.