ويژگي‌هاي يك شهردار
محمد فاضلي
استاد دانشگاه
يكي از موضوعات مهم در مديريت شهري اين است كه شهردار نبايد داراي ويژگي‌هاي صرفا سياسي باشد. سازمان اسكان بشر وابسته به سازمان ملل متحد از سال 1995 آموزش‌هايي براي رهبران شهري ارايه مي‌كند و در آن به رهبران شهري قابليت‌هاي ضروري و كليدي را ياد مي‌دهد. در يكي از گزارش‌هاي اصلي اين آموزش‌ها 10 قابليت كليدي به عنوان ويژگي‌هاي رهبران شهري به ويژه شهردار بيان شده است. گمان مي‌كنم اكثريت شهرداران ما در زمينه اين قابليت‌ها با مشكلات جدي روبه رو هستند. من در اينجا اين قابليت‌هاي كليدي را مختصرا توضيح مي‌دهم و گمان مي‌كنم از اينكه كشور ما در حال ايجاد تحول اساسي براي مديريت شهري است ضرورت دارد كه رهبران شهري آموزش لازم براي فراگيري اين قابليت‌ها را انجام دهند.
برقراري ارتباط: يك رهبر شهري به ويژه شهردار بايد تكنيك‌ها و مهارت‌هاي لازم براي ارتباط نوشتاري و شفاهي را بداند كه با مردم و مديران حوزه خود چگونه سخن بگويد يا اينكه در رسانه‌ها از چه زباني استفاده كند. مهارت‌هاي لازم براي ارتباط از طريق اينترنت و رسانه‌ها را متناسب با مسووليتش به عنوان رهبر شهري بياموزد. سواد رسانه‌اي براي يك رهبر شهري يعني توانايي او براي تجزيه و تحليل رسانه‌ها و سخن گفتن متناسب در رسانه‌ها.
تسهيل‌گري: يك مدير شهري بايد اين توانايي را داشته باشد كه تضادهاي بين فرد و بين گروهي را به طور مناسبي حل كند. جلسات گوناگون را با نوعي توانايي خاص براي هماهنگ كردن و ايجاد ارتباط و زبان مشترك براي اعضاي جلسه متناسب با برنامه‌هاي شهري به دست آورد. او بايد از فرآيندهاي گروهي مطلع باشد و بتواند عدم توافق‌ها را از طريق اجماع‌سازي و ميانجي‌گري به دست آورد نه اينكه عامل بر هم زدن اجماع باشد يا شخصيتي هوچي‌گر داشته باشد. او همچنين بايد بداند كه چگونه تيم‌سازي كند و مهارت‌هاي گوناگون تسهيل‌گري براي همكاري جمعي را به خوبي بشناسد.
استفاده از قدرت: يك رهبر شهري به ويژه شهردار بايد بداند كه شيوه استفاده از منابع موقعيتي و شخصي خودش را چگونه براي انجام بهتر امور بچيند. او بايد مراقب باشد كه هرخطايي كه
در استفاده يا سوءاستفاده از قدرت انجام دهد مشكلات جبران‌ناپذيري براي اداره شهر به وجود مي‌آورد. از اين رو بايد مراقب باشد كه شخصيت او براي شهر و مديرانش شخصيتي آزار‌دهنده تندخو و به دور از دانسته‌هاي يك مقام سياسي نباشد. مقام سياسي رهبر شهري ايجاب مي‌كند كه به طور منظم شيوه كاربردهاي استفاده از قدرت را رصد كند و ببيند آيا او در سخن گفتن، تصميمات و انتخاباتش چه ميزان جانب انصاف و اصول مديريت را مراعات كرده است. در جهان امروز و در حوزه مديريت شهري سوءاستفاده از قدرت و اقتدار هميشه وجود دارد؛ اين وظيفه رهبر شهري است كه بداند با قدرت چگونه عمل كند. تصميم‌گيري: منظور از مهارت تصميم‌گيري عبارت است از اينكه رهبر شهري بداند درباره شيوه عملكردها و اتخاذ راهبردها و برنامه‌ها چه گزينه‌هايي را در اختيار دارد و اينكه تصميم‌گيري در حوزه شهري كار مشكلي است. گاهي ممكن است اقدام نكردن، شكلي از تصميم‌گيري مناسب باشد؛ گفتن يك سخن يا حتي با صداي بلند سخن گفتن نوعي اقدام باشد. مدير و رهبر شهري كه نمي‌داند براي مثال اگر لحن سخنانش بالا يا پايين باشد يا نمي‌داند كه حتي شيوه لباس پوشيدن او بخشي از تصميماتش به حساب مي‌آيد يااينكه به عنوان مدير يا رهبر شهري كجا بايد سكوت كند و در چه جايي بايد با متانت سخن بگويد، در واقع معناي اقدام كردن در موقعيت را نمي‌شناسد. سياستگذاري: يك مدير و رهبر شهري بايد درك روشني از نيازها و ضرورت‌هاي شهر داشته باشد و بداند كه خط مشي‌ها و سياست‌هايي كه اتخاذ مي‌كند به كدام يك از اولويت‌ها و نيازهاي شهروندان در عرصه اجتماع پاسخ مي‌دهد. يك مدير و رهبر شهري بايد بداند كه اهداف بلندمدت، ميان مدت و كوتاه‌مدت چيستند. او بايد بداند كه توسعه طرح‌هاي مختلف عمراني در فضاي شهر لزوما به معناي سياستگذاري نيست. برشمردن مجموعه‌اي از طرح‌هاي عمراني نوعي سياستگذاري در مديريت شهري محسوب نمي‌شود. سياستگذاري مستلزم فهم عميق و دقيقي از معناي شهر، تاريخ معاصر، نيازهاي شهروندان، وضعيت جهاني، منابع، محدوديت‌ها و بسياري از نكات ريز و درشت ديگر است. يك مدير شهري بايد بداند كه براي سياستگذاري كردن بايد كارشناسان و دانش شهري فرارشته‌اي را به خدمت بگيرند. توانمندسازي: مدير و رهبر شهري بايد به طور پيوسته براي تربيت و توانمندسازي نيروها، كارشناسان و كاركنان حوزه خود اقدام و برنامه‌ريزي كند. او بايد بداند كه راه درست مديريت شهري اين است كه از افرادي كه شايستگي دارند و از دانش لازم براي مديريت شهري برخوردارند استفاده كند و براي آموزش و تربيت آنها سرمايه‌گذاري شود. اين به معناي اين نيست كه دوستان و آشنايان خود را دور خود بچيند و با توجيهات گوناگون آنها را مديران لايق شهري بداند. قابليت مذاكره: مدير و رهبر شهري بايد توانايي تعامل بين گروه‌ها و اصناف و ذي نفعان در جامعه شهري را داشته باشد. او بايد بتواند از طريق اقدام اجمالي مشترك شهر را مديريت كند. قابليت مذاكره به معناي مجموعه‌اي از توانش‌هاي عاطفي، شناختي، رفتاري و ارتباطي است كه مدير و رهبر شهري به آنها مجهز است و مي‌تواند نيروها و مقامات محلي و گروه‌هاي ذي نفع را براي پيشبرد توسعه شهري يكپارچه، متحد سازد. اين مذاكره مي‌تواند به منظور گسترش منابع مالي شهر يا نظارت بر عملكرد بخش‌ها و نهادهاي گوناگون درگير شهر يا به منظور نهادسازي صورت گيرد.