صدراعظم آلمان فصل جديدي از رابطه با امريكا را كليد زد
بي‌تعارف با ترامپ
گروه جهان
اروپا از دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده و جانشين باراك اوباما نااميد شده است. نخستين سفر فرامرزي رييس‌جمهور امريكا و نخستين حضور در جمع اعضاي ناتو همان‌گونه كه پيش‌بيني مي‌شد به آشنايي بيشتر اروپايي‌ها با متحد جديد نشسته در كاخ سفيد منتهي شد و البته ماحصل اين آشنايي اصلا اميدوار‌كننده نبود. آنگلا مركل، صدراعظم آلمان كه در حال حاضر به موجه‌ترين چهره سياسي در غرب بدل شده است نخستين فرد از جمع اروپايي‌ها بود كه به ناهمگوني ميان ترامپ با متحدان اروپايي امريكا اعتراف كرد. پس از بازگشت ترامپ از تور خاورميانه و اروپا بود كه صدراعظم آلمان لب به سخن گشود و گفت: اروپا ديگر نمي‌تواند بر روي ديگران حساب باز كند. هرچند كه صدراعظم آلمان اشاره‌اي به امريكا در اين جمله‌بندي خود نكرد اما ضمير مخاطب خود را در اين صحنه پيدا كرده و ناگفته پيداست كه منظور صدراعظم آلمان رييس‌جمهور امريكا است. مركل در سخناني گفت كه اروپا بايد سرنوشت خود را در دستانش بگيرد. واشنگتن‌پست اين سخنان خانم مركل را به آغاز فصلي جديد در رابطه اروپا- امريكا تعبير كرد. اين نتيجه‌گيري را مي‌توان سخت‌ترين ماحصل از سفر ترامپ به اروپا دانست. سفري كه بيش از آنكه به درمان منتهي شود به تشديد تنش‌ها منتهي شد. تنور اختلاف ميان واشنگتن و نزديك‌ترين دوستان و متحدان سنتي امريكا گرم شده است. هيزم اين تنش‌ها هم اختلاف بر سر مسائل تجاري، دفاعي و تغييرات اقليمي است. مركل كه پيش از اين و پس از ديدار با ترامپ اعلام كرده بود كه وضعيت پرونده توافقنامه تغييرات آب و هوا در سايه مذاكره با رييس‌جمهور امريكا چندان مساعد و مناسب پيش نرفته است در مونيخ پا را از گلايه‌هاي معمول فراتر نهاد و به صراحت اعلام كرد كه دوره اتكاي قاره سبز به ديگران تا حد بسياري به پايان رسيده است. وي در ادامه سخنانش براي آنكه منظور خود را بهتر هم به طرف مقابل بفهماند تاكيد كرد كه به اين نتيجه در چند روز اخير رسيده است. اين سخنان در روزهايي از زبان مركل به گوش مي‌رسد كه بريتانيا خود را براي جدايي از اتحاديه اروپا آماده مي‌كند و همزمان اتحاديه اروپا از جانب واشنگتن هم شاهد مخالفت‌هاي بسيار جدي است. مركل در ادامه سخنان خود تاكيد كرد كه حركت اروپا در مسير اتكا به خود بايد همزمان با حفظ دوستي با ايالات متحده و همچنين بريتانيا باشد. واشنگتن‌پست در اين باره مي‌نويسد: اين اظهارنظر از سوي آنگلا مركل كه معمولا به اتخاذ سياست‌هاي محتاطانه شهرت دارد، بسيار بعيد بود و البته كه مي‌تواند گره در پيوندهاي فراآتلانتيكي باشد كه تا حدودي تامين‌كننده امنيت اروپا در سال‌هاي پس از جنگ جهاني دوم هم بوده است. هرچند كه رابطه ميان واشنگتن و اروپا از سال 1945 تاكنون با فراز و فرودهايي روبه رو بوده اما تا پيش از روي كار آمدن ترامپ چنين رويكردي در اروپايي‌ها ديده نمي‌شد كه به دنبال فاصله گرفتن از واشنگتن باشند و خود را براي رويارويي با جهان به تنهايي و در سايه استقلال قاره‌اي مهيا كنند. سخنان انگلا مركل با يك دقيقه تشويق و تحسين حاضران در جلسه همراه شد. مركل خود را براي انتخابات ماه سپتامبر آماده مي‌كند و به نظر مي‌رسد اين اظهارات وي مي‌تواند به نوعي به نفع او در زمين بازي تمام شود. هرچند كه برخي تحليلگران مي‌گويند سخنان مركل بيشتر جنبه تبليغات انتخاباتي داشته با اين‌همه اين سخنان نشان‌دهنده اين است كه تا چه اندازه و چگونه رابطه ميان واشنگتن و اروپا برهم ريخته است كه كوبيدن ترامپ مي‌تواند به سبد آراي منتقد وي در انتخابات عمومي در اروپا كمك كند. همزمان كار كردن و پذيرش ترامپ هم مي‌تواند نتيجه معكوس داشته باشد و به باخت نامزد‌ها در انتخابات‌هاي متعدد در اروپا منتهي شود. روز پنجشنبه ترامپ سخنان بسيار تند و تيزي در نشست‌هاي پشت درهاي بسته در مورد رابطه تجاري برلين با واشنگتن بر زبان راند. چندساعت پس از اين اظهارنظر هم وي در نشست با سران ناتو آنها را به دليل عدم پرداخت مالي كافي مورد نكوهش قرار داد و البته در مورد تضمين بي‌قيد و شرط تامين امنيت اروپايي‌ها توسط امريكا نيز سكوت اختيار كرد. سپس در نشست ديگري در روزهاي جمعه و شنبه از پذيرش كمك به تقويت توافقنامه پاريس مربوط به تغييرات اقليمي هم سرباز زد و اعلام كرد كه تصميم نهايي خود در اين مورد را اين هفته اعلام خواهد كرد. اين اظهارات ترامپ شبيه سخناني است كه وي اندكي پس از تحليف ترامپ در ماه ژانويه به زبان رانده بود. با اين‌همه اين سخنان وي در مورد رييس‌جمهور يك كشور ديگر هرچند با طعنه و كنايه هم همراه باشد، معناي ديگري دارد و البته اين در حالي است كه ترامپ هم فرصت‌هاي بسياري براي احياي رابطه با اروپا داشته است. يك كارشناس مسائل اروپا و امريكا در اين خصوص به واشنگتن‌پست مي‌گويد: ايده كار بر اساس ارزش‌هاي مشترك ميان اروپا و امريكا در دولت ترامپ كاهش و كمرنگ شده است. پس از مراسم تحليف ترامپ، همه در اروپا اميدوار بودند كه ترامپ ميانه‌روتر از زماني باشد كه در رقابت‌هاي انتخاباتي هر اظهارنظري را بر زبان مي‌آورد. با اين‌همه درست نقطه مقابل اين اتفاق رخ داد و به نظر مي‌رسد كه ترامپ هنوز هم تصور مي‌كند در كمپين انتخاباتي است.
درحالي كه ترامپ به محض رسيدن به واشنگتن، نخستين سفر فرامرزي خود را بسيار پر دستاورد به خصوص براي اقتصاد امريكا خوانده بود اما بسياري از رهبران كشورهاي اروپايي پس از ديدار با ترامپ، اتاق را با نگراني مضاعف شده ترك كردند. مشخص نيست كه تبعات تنش ميان اروپا و امريكا تا كجا كشيده خواهد شد. امريكا همچنان مهم‌ترين و بزرگ‌ترين اقتصاد جهاني است و ارتش اين كشور نيز در همه اين سال‌ها تضميني براي امنيت در اروپا بوده است. مصرف‌كنندگان امريكايي نيز بازار بسيار مناسبي براي محصولات اروپايي بوده‌اند كه يكي از مهم‌ترين آنها BMWهاي توليد آلمان است كه صادرات آن به امريكا مورد انتقاد ترامپ نيز قرار گرفته است. مساله ديگر اين است كه همه اروپا هم در برابر ترامپ رويكرد واحدي ندارند. نخست‌وزير مجارستان به عنوان نمونه مديحه سرايي ترامپ را مي‌كند. ترزا مي، نخست‌وزير بريتانيا نيز به دنبال توسعه رابطه لندن با واشنگتن است چرا كه بريتانيا با خروج از اتحاديه اروپا به اين رابطه نياز دارد. با اين‌همه مي‌توان گفت كه سخنان مركل نشان‌دهنده تغيير در سياست خارجي كلي اتحاديه اروپا است و همين مساله مي‌تواند به تضعيف جايگاه جهاني امريكا در بلندمدت منتهي شود. رهبران كشورهاي اروپايي اخيرا اعلام كرده‌اند كه به دنبال تعميق همكاري‌هاي نظامي ميان خود و به شكل مستقل از امريكا هستند. آنها به سمت شركاي شرقي نيز براي تعميق رابطه اقتصادي چرخيده‌اند و البته كه تمام اين چرخش‌ها مي‌تواند در بلندمدت تبعات بسياري داشته باشد. يك تحليلگر مسائل اروپا در اين خصوص مي‌گويد: رفتار ترامپ در اروپا زخم‌هايي را به جا گذاشت كه مي‌تواند در درازمدت به خود امريكا صدمه بزند. ترامپ مهم‌ترين چرخش‌هاي فراآتلانتيكي از زمان جنگ عراق و شايد هم از زمان جنگ جهاني دوم را پيش مي‌برد. اين مساله امريكا را در وضعيت نابسامان و آسيب‌پذيري قرار مي‌دهد. اگر توافق هسته‌اي ايران به طور نمونه از هم فروبپاشد، اروپايي‌ها در بحران به وجود آمده كنار امريكا قرار نخواهند گرفت.