دهمين ديدار روحاني با پوتين
ابراهيم رحيم‌پور
دومين نشست سران كشورهاي جمهوري اسلامي ايران، فدراسيون روسيه و جمهوري آذربايجان در روز جاري چهارشنبه و با حضور روساي جمهور سه كشور در تهران برگزار مي‌شود. اين نشست تعريفي بيش از يك جلسه عادي دارد چراكه صرف‌نظر از ابعاد دوجانبه و همكاري‌هاي منطقه‌اي كشورمان، اين پيام را به امريكايي‌ها مي‌دهد كه كشورهاي منطقه با وجود سخنان و مواضع مقامات كاخ سفيد، به دنبال گسترش روابط و همكاري‌هاي خود با يكديگر هستند. از سوي ديگر نشست سه‌جانبه تهران علامت روشني به همسايگان جنوبي كشورمان است كه راه مذاكره و گفت‌وگو را با همسايه قدرتمند شمالي خود انتخاب نكرده‌اند و تصور مي‌كنند كه اگر با كدخدا كار كنند امورشان مي‌گذرد. تاريخ اثبات خواهد كرد كه كدخدا به كسي رحم نكرده و ضرورت دارد كه كشورهاي منطقه تنش‌هاي موجود را با گفت‌وگو با يكديگر مديريت كرده و با ابتكارات سازنده اقتصادي و سياسي به مسير توسعه يكديگر كمك كنند.
در سال 1394 آقاي الهام علي‌اف در سفر به تهران و در ديدار با آقاي روحاني پيشنهاد نشست سه‌جانبه با روسيه در موضوع ترانزيت را مطرح ساخت كه نخستين اجلاس آن در سال گذشته در باكو برگزار شد. بعد از نخستين اجلاس اين باور ايجاد شد كه اين گونه همكاري‌هاي مشترك مي‌تواند به تقويت صلح و ثبات در منطقه كمك كرده و با تامين منافع شركا، توسعه مناسبات راهبردي در حوزه خزر و منطقه قفقاز را دنبال كند. به طور كلي مناسبات حسنه سه كشور كه ريشه در خصلت همسايگي دارد فرصت‌هاي بي‌نظيري براي همكاري نزديك جهت دستيابي به اهداف مشترك و رويارويي با چالش‌هاي آتي را فراهم ساخته و بالطبع انتظارعمومي نسبت به نشست اخير در تهران را بالا برده و اميد است دولتمردان سه كشور همسايه براي همكاري‌ها و هماهنگي‌هاي چندجانبه گسترده‌تر براي آينده، تمركز بر منافع مشترك اقتصادي سه كشور را پي‌ريزي كنند.
انجام همكاري‌هاي مشترك بين سه كشور در حوزه‌هاي حمل و نقل و ترانزيت، انرژي، تجارت، گردشگري، همكاري‌هاي بانكي، همكاري‌هاي مرزي و نيز هماهنگي و همكاري‌هاي اطلاعاتي براي مقابله با تهديدات و چالش‌هاي نوظهور عليه ثبات و امنيت منطقه‌اي و ابراز آمادگي براي تعامل نزديك‌تر در مبارزه عليه تروريسم، افراط‌گرايي، جرايم سازمان يافته فراملي و قاچاق مواد مخدر جهت حفاظت از امنيت و ثبات در منطقه كه قبلا زمينه آن فراهم شده، مي‌تواند در اين اجلاس به نتايج ملموس منتهي شود. در عين حال بازار بزرگ اقتصادي ايران و دسترسي به آب‌هاي آزاد بين‌المللي در درياي عمان و خليج فارس، از مزيت‌هايي است كه بستر مناسبي را براي تبديل شدن ايران به كانون اصلي حمل و نقل منطقه‌اي و ترانزيت بين منطقه قفقاز و خليج فارس فراهم ساخته است.
از سوي ديگر در عين اينكه اجلاس سه‌جانبه سران روسيه، جمهوري اسلامي ايران و جمهوري آذربايجان، فرصتي تاريخي براي پيشبرد طرح‌هاي كلان منطقه‌اي و تقويت همگرايي‌هاي چندجانبه است، نبايد از مذاكرات دوجانبه روساي سه كشور با يكديگر نيز سخن نگفت. ترديدي نيست كه مناسبات دوجانبه تهران و مسكو وارد مرحله جديدي شده و در سفر پوتين به تهران، مي‌توان درباره روابط پايدار و بلندمدت دوجانبه گفت‌وگو كرد. لازم به ذكر است كه در دوره رياست‌جمهوري آقاي روحاني، ايشان تاكنون سه بار به روسيه سفر كرده و آقاي پوتين نيز با احتساب اين سفر دو بار به تهران آمده‌اند و ديدار آتي در تهران در حقيقت دهمين ملاقات سران دو كشور طي 4 سال گذشته است كه اين تعداد ديدار و رايزني بيانگر توجه دو كشور به گسترش روابط دوجانبه است. بديهي است ملاقات‌هاي رييس‌جمهور روسيه در تهران با مقام معظم رهبري و رياست‌جمهوري طيف وسيعي از موضوعات كلان و مورد علاقه طرفين از جمله همكاري‌هاي بين‌المللي و منطقه‌اي دو كشور همسايه به ويژه در خاورميانه و حوزه خزر، مقوله مبارزه با تروريسم و افراط‌گرايي و نيز همكاري‌ها و روابط اقتصادي دوجانبه در حوزه‌هاي انرژي، سرمايه‌گذاري، حمل و نقل و ترانزيت، صنعت، بازرگاني و گردشگري و علوم و فناوري را دربرمي‌گيرد. ايران و روسيه در چند سال گذشته در جنگ با تروريسم تجربه‌هاي زيادي اندوخته‌اند و هدف نهايي هر دو كشور استقرار «صلح و ثبات در منطقه» است. به نظر مي‌رسد در اين سفر توسعه روابط اقتصادي و موضوع سوريه و مبارزه با تروريسم و در عين حال حمايت از اجراي كامل برجام، از محورهاي اصلي مذاكرات دو طرف باشد.
در ارتباط با روابط تهران و باكو نيز خوشبختانه در سال‌هاي اخير اراده روساي جمهور دو كشور، بر توسعه روابط در تمام عرصه‌هاي سياسي، امنيتي، اقتصادي، تجاري و حتي علمي و آموزشي استوار است و همكاري ايران و جمهوري آذربايجان در عرصه منطقه‌اي به خصوص تلاش براي استقرار صلح و مبارزه با آسيب‌هاي امنيتي نظير تروريسم نيز وارد مرحله نويني شده است. ديدار علي اف از تهران در حقيقت دهمين ملاقات وي با آقاي روحاني طي 4 سال اخير است. تاكيد تهران و باكو بر اهميت گسترش همكاري‌هاي سه كشور در حوزه‌هاي تكميل راه‌آهن رشت – آستارا كه اعتبار 500 ميليون دلاري آن از سوي دولت باكو تامين مي‌شود، انرژي، ارتباطات، مبارزه با تروريسم، همكاري در زمينه‌هاي فرهنگي و گفت‌وگوي اديان، گردشگري و كشاورزي برخي حوزه‌هاي مهم همكاري دو كشور است.
در مجموع اجلاس سه‌جانبه سران ايران، روسيه و آذربايجان، فرصت مهم و گام بلندي است كه مي‌تواند تقويت مناسبات دوجانبه و سه‌جانبه را در پي داشته و نمادي از همگرايي منطقه‌اي و موفقيت ديپلماسي برد- برد را به نمايش گذارد.
* معاون آسيا و اقيانوسيه وزير امور خارجه