پيروزي نويدبخش در سوريه
حميدرضا دهقاني‌پوده
مهم‌ترين مساله در بيرون راندن داعش از خاك سوريه اين است كه پيروزي چگونه به دست آمد. در اين خصوص بايد گفت كه اين پيروزي بر تروريسم بر مبناي يك همكاري و هم‌پيماني ميان دولت و ارتش سوريه و همچنين جمهوري اسلامي ايران، حزب‌الله و روسيه به دست آمد. جمهوري اسلامي ايران در طول سال‌هاي اخير و به ويژه در بحران سوريه و عراق يكي از مهم‌ترين طرف‌هايي بود كه به درخواست هر دو دولت در مبارزه با تروريسم همكاري كرد و توانست بر اين غده بدخيم كه در منطقه ايجاد شده بود فايق آيد. همچنين اين پيروزي در سايه همكاري نظامي بين ايران و روسيه در سوريه به دست آمد. از سوي ديگر پيروزي دولت و ارتش سوريه و همپيمانان آنها در سوريه و فتح آخرين سنگرهاي داعش در اين كشور مرحله نويني را در سوريه نويد مي‌دهد و اين موضوع بسيار خوشحال‌كننده است.
البته داعش به عنوان مجموعه‌اي كه ادعاي دولت و اسلامي‌گري مي‌كرد در سوريه نابود شد و در عراق از بين رفت ولي به نظر مي‌رسد با توجه به اينكه پيدايش داعش امري مربوط به داخل عراق و سوريه نبود و پيدايش آن بيرون از مرزهاي عراق و سوريه طراحي شده بود، بايد دولت و ارتش سوريه و همپيمانان آنها و همچنين دولت عراق و همپيمانان آنها از جمله حشد‌الشعبي دقت داشته باشند تا دوباره داعش باز توليد نشود. از سوي ديگر آنچه تحت عنوان دولت خود خوانده اسلامي پايه‌گذاري شد، امروز اين دولت با نابودي مواجه شده است، عناصر و نيروهايي كه در داخل و بيرون از مرزهاي عراق و سوريه جذب اين گروه شده بودند، ممكن است در كشور عراق و سوريه و حتي در كشورهاي همسايه و حتي دورتر و توسط دولت‌هاي حامي آنها باز توليد شوند و به نوعي براي دولت‌ها و ملت‌هاي منطقه ايجاد مزاحمت كنند. البته تكرار مدلي مشابه داعش سخت خواهد بود اما همچنان كه طالبان، القاعده يا ديگر گروه‌هايي كه در منطقه ايجاد كردند ممكن است پس از مدتي با شكست آنها نمونه‌هاي ديگري از اين تفكر را بازسازي كنند و در برابر جبهه مقاومت قرار دهند ولي در اين مرحله شاهد آن هستيم كه ارتش سوريه وهمپيمانان آن توانستند عليه اين جرثومه بسيار خطرناك كه برخي از رژيم‌هاي منطقه را نمايندگي مي‌كرد، پيروز شوند كه بسيار شيرين و دلچسب بود و نويد بخش آينده‌اي همراه با آرامش در منطقه را است.
لازم به ذكر است كه ايالات متحده امريكا و به ويژه آقاي ترامپ علاقه‌اي نداشت ارتش‌هاي سوريه و عراق و همپيمانان آنها در دو طرف مرز از يك طرف در شهر قائم و از طرفي ديگر شهر البوكمال بتوانند پيروز شوند و به يكديگر براي نابودي داعش در منطقه كمك كنند. ولي ارتش‌هاي عراق و سوريه و همپيمانان آنها، امريكايي‌ها را ناچار به به پذيرش اين واقعيت كرد. با نگاه به نقشه مي‌توان دريافت كه آنها تلاش داشتند به وسيله همپيمانان خودشان از نقطه شمالي فرات به سمت مرز سوريه با عراق حركت كنند و حتي در سمت عراق هم تلاش داشتند كه اين اقدام صورت نگيرد و اقدام مشتركي بين دو طرف مرز صورت نگيرد، ولي قدرت دو كشور سوريه و عراق و نيروهاي همپيمان به ويژه حشد الشعبي در عراق و در سوريه نيروهاي همپيمان دولت سوريه از جمله حزب‌الله و نيروهاي مستشاري ايران و روسيه جبهه واحدي را تشكيل دادند و مانع از آن شد كه امريكايي‌ها به خواست خودشان برسند و داعش در اين منطقه نيز از بين رفت.
همچنين در خصوص آينده سوريه پس از داعش بايد گفت كه به جز نيروهاي قانوني كه بر مبناي خواست دولت اين كشور وارد سوريه شدند و به صورت مشروع در اين كشور حضور دارند كه شامل نيروهاي مستشاري ايران، روسيه و همچنين نيروهاي حزب‌الله مي‌شود، ساير نيروهايي كه از طرف دولت‌هاي فرامنطقه‌اي حمايت مي‌شوند بايد خاك سوريه را ترك كنند. چه آنهايي كه در جنوب حضور دارند و چه نيروهايي كه در شمال و شرق اين كشور حضور دارند همگي بايد سوريه را ترك كنند و وجود و حضور آنها نامشروع است و تجاوز تلقي مي‌شود. اكنون هرگونه ادعايي براي سركوب تروريست‌ها پذيرفتني نيست چرا كه دولت سوريه توانسته آنها را از خاك اين كشور به طور كامل خارج كند. البته مردم به همراه ارتش و دولت سوريه در اين پيروزي سهيم بودند و در سركوب تروريسم و داعش نقش داشتند. قسمت داعش تروريسم فعلا سركوب شده و از بين رفته است. بخش‌هايي از مناطقي كه در اختيار جبهه‌النصره هست كماكان باقي است كه ارتش سوريه به دنبال نابودي آنها است. قطعنامه‌هاي بين‌المللي نيز نه‌تنها بر نابودي اين گروه‌ها تاكيد دارد بلكه مجوز مي‌دهد كه با داعش و جبهه‌النصره به عنوان گروه تروريستي مبارزه شود. بنابراين از جهت دولت خارجي آنها هيچ گونه مشروعيتي در ادامه حضور و وجود خودشان در اين منطقه ندارند. آنها حتي از ابتدا نيز مشروعيت نداشتند چرا كه با درخواست رسمي دولت سوريه وارد اين كشور نشدند از اين به بعد هم مشروعيت ندارند. زيرا بخش‌هايي كه آنها حاضر بودند داعش حضور داشت و اكنون داعش نيز وجود خارجي ندارد.
اما لازم به ذكر است كه آينده سوريه مثل همه كشورها متعلق به مردم آنها است و مردم بايد در اين خصوص بدون هرگونه فشار خارجي تصميم‌گيري كنند. همچنين در خصوص كردهاي سوريه نيز بايد گفت كه آنها اكنون در شمال و شمال شرق سوريه حضور دارند و بخش‌هايي است كه در حقيقت ارتش نيز در برخي از اين مناطق حضور دارد و تفاهم‌هايي ميان دو طرف وجود دارد. اما قسمت‌هايي كه نيروهاي خارجي به ويژه امريكايي‌ها بدون هيچگونه هماهنگي در آن حضور دارند بايد هرچه سريع‌تر منطقه را ترك كنند. پيش‌بيني‌ها حاكي از آن است كه دولت سوريه با آنها نيز برخورد خواهد كرد و آنها نيز ناچار هستند بالاخره يك روزي آنجا را ترك كنند. مبارزه با تروريسم از بعد النصره ادامه خواهد يافت و سرانجام اين است كه مردم، معارضين و دولت بايد در يك فضاي آرام براي ترسيم آينده سوريه گفت‌وگو كنند.
در حال حاضر بخش‌هايي كه تروريست‌ها در آن حضور دارند همواره مبارزه با آنها ادامه داشته است. اكنون نيز ممكن است اين مبارزه با گسترش حاكميت دولت و ارتش سوريه مبارزه‌هاي دولت سوريه به صورت چند وجهي در مناطق مختلف ادامه پيدا كند و اكنون برنامه‌ريزي ارتش و همپيمانان دولت سوريه است كه محور اصلي مبارزه آينده در اين كشور را ترسيم كنند. ولي در طول اين سال‌ها همواره مبارزه با تروريسم ادامه داشته و ادامه خواهد داشت تا آخرين سنگرهايي كه در اختيار تروريست‌ها هست باز‌پس گرفته شود.
اما نكته مهم اين است كه چارچوب همكاري ميان ايران و روسيه در سوريه بر مبناي خواست دولت سوريه و مردم و ارتش اين كشور بايد در ادامه راه براي نابودي آخرين هسته‌هاي تروريسم ادامه پيدا كند. از سوي ديگر ايران و روسيه بايد در راستاي كمك به سوريه براي بازيابي و بازسازي خود كمك كنند و همكاري‌ها نيز با اين كشور براي شكل‌دهي به ساختار آينده كه تنها توسط مردم سوريه شكل مي‌گيرد ادامه پيدا كند. بديهي است بدون اين همكاري نه در گذشته امكان دستيابي به اين پيروزي‌ها بود و نه در آينده استمرار آن قابل تحقق خواهد بود.
بنابراين ايران و روسيه بايد به درخواست دولت سوريه اين همكاري را ادامه دهند. همچنين اصولي كه بر مبناي آن اين كشور تا حدودي از تروريسم رهايي پيدا كرد بايد اين اصول در آينده نيز مورد توجه قرار گيرد. از جمله آن نداشتن راه‌حل نظامي، حفظ تماميت و يكپارچگي ارضي سوريه و حاكميت ملي اين كشور، عدم مداخله خارجي، استمرار مبارزه با تروريسم و تعيين سرنوشت توسط مردم سوريه و راه‌حل سياسي از طريق گفت‌وگوي سوري- سوري ميسر است.
همچنين بايد تاكيد كرد، نقشي كه روند آستانه بر مبناي همكاري سه كشور تركيه، روسيه و ايران براي ايجاد آتش‌بس در كل سوريه و همچنين مناطق كاهش تنش داشت بايد حفظ شود. همكاري بين سه كشور براي استمرار آتش‌بس و كاستن تنش‌ها و همچنين كمك به دولت و ملت سوريه براي بازگشت آوارگان و همچنين دسترسي‌هاي بشر دوستانه در همكاري با دولت اين كشور ادامه پيدا كند.
اكنون مرحله جديدي كه با اين پيروزي شروع مي‌شود، نقش جمهوري اسلامي ايران به عنوان يك عامل ثبات‌ساز در منطقه است و رژيم‌هايي كه در گذشته با اقدامات خود بي‌ثباتي را در عراق و سوريه رقم زدند و جنگي ناعادلانه را به مردم يمن تحميل كردند و به دنبال بي‌ثباتي و ناآرامي در لبنان هستند، بايد بدانند روندي كه در گذشته به نتيجه نرسيد و امروز پايان مرحله‌اي از مراحل توسل به تروريسم و ابزار نظامي و مداخله براي بي‌ثباتي كشورها و دولت‌ها بود گذشته و همچنين كه در گذشته به نتيجه نرسيد در آينده نيز به نتيجه نخواهد رسيد. بديهي است كه حقوق همه اقشار جامعه و تنوع دروني ملت‌ها بايد در هرگونه راه‌حلي توسط خود آن ملت‌ها مورد توجه قرار گيرد.
كارشناس ارشد مسائل خاورميانه