افشاگري در غياب انتقال آزادانه اطلاعات
غلامرضا ظريفيان
پديده افشاگري يك مسوول عليه مسوول ديگر در ادبيات سياسي متعارف امروز تبديل به پديده‌اي مرسوم شده است. اين پديده در جوامع مختلف و در عرصه‌هاي سياسي مختلف بروز و ظهور دارد. چنان كه ديديم كه حتي در هنگامه انتخابات در امريكا هم افشاگري‌هايي انجام شد. در ايران هم غالبا در بزنگاه‌هاي مختلف اين پديده رخ مي‌دهد. براي فهم اين مساله بايد به آسيب‌شناسي در امر سياسي پرداخت. اگر ما با مناسبات سياسي عميق‌تر روبه رو شويم، مي‌توانيم علل و ريشه‌هاي اين موضوع را بيابيم. اين بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه وقتي در نظام‌هاي سياسي سامانه انتقال اخبار و اطلاعات و نظارت عمومي، متعارف و جا افتاده نيست و زمينه‌هاي حقوقي انتقال آزاد اخبار در رسانه‌ها به عنوان ركن مهم دموكراسي و سازمان‌هاي مردم نهاد به عنوان ركن جامعه مدني برقرار نيست، اين پديده بيشتر بروز و ظهور مي‌كند. اگر سازمان‌هاي مردم نهاد و رسانه‌ها و احزاب و تشكل‌هاي صنفي و سياسي، نظارت عمومي بر سپهر سياست را به اشكال مختلف انجام دهند، شاهد چنين پديده‌هايي نخواهيم بود. نظام سياسي مهم‌ترين نهادي است كه بايد اين زمينه را فراهم كند تا اين نوع نظارت‌ها تقويت شود و اعتماد عمومي افزايش يابد. هرچه اين نوع مولفه‌ها نهادينه شود و رسانه‌ها و سازمان‌هاي مردم نهاد امر نظارت عمومي را بيشتر پيگيري كنند، پديده افشاگري در جامعه كاهش پيدا مي‌كند. افشاگري يك مسوول عليه مسوول ديگر حكومتي زماني رخ مي‌دهد كه امكان انتقال اطلاعات از مسير طبيعي و درست وجود نداشته باشد. همچنين دليل ديگر اين اتفاق مي‌تواند اين باشد كه جرياناتي براي فرار به جلو بخواهند رقباي‌شان را از صحنه رقابت خارج كنند يا از اين حربه براي اينكه مسير توجه افكار عمومي را از خود به كسان ديگري معطوف كنند، دست به چنين كاري مي‌زنند. طبيعتا راه كاهش اين معضل در عرصه سياست كشور اين است كه جامعه مدني، احزاب، سازمان‌هاي مردم نهاد و رسانه‌ها فضاي آزادي براي فعاليت داشته باشند و دست‌شان براي انتقال اطلاعات و اخبار باز باشد. همچنين رسانه رسمي حاكميتي يعني صداو سيما بايد وظيفه انتقال اخبار و اطلاعات را به درستي انجام دهد تا راه براي افشاگران بسته شود و كمتر بتوانند از فضاي آشفته سياسي سوء استفاده و خود را تبرئه كنند. در غير اين صورت طبيعي خواهد بود كه از كانال‌هاي غير مرسوم افراد يا باندهايي دست به افشاگري بزنند تا شرايط خود را بهبود بخشند و به مقاصد شخصي خود دست پيدا كنند. بسياري از اين نوع رفتارها از سوي باندها و جريان‌ها در زمان انتخابات براي خارج كردن رقيب از صحنه است. همچنين بعضا اتهاماتي متوجه افراد مي‌شود كه نوعي اقدام فرار به جلو است. اين روزها نيز در موقعيت‌هاي مختلف افرادي دست به افشاگري مي‌زنند. معمولا هم اين اتفاق از سوي جريان و افرادي مشخص صورت مي‌گيرد كه انگيزه آن روشن است. اين جريان به دليل اينكه از مسووليتش سوء استفاده كرده است و مورد سوال قرار گرفته يا در آينده مورد سوال واقع خواهد شد، دست به نوعي افشاگري زده است تا خود را از مخمصه نجات دهد. اين افراد در كارنامه خود تخلف از قانون را دارند و تلاش مي‌كنند تا خود را از آن تبرئه كنند. به هر حال افزايش فضاي افشاگري نشان از آسيب‌هاي جدي در سازوكارهاي حقوقي و مدني جامعه دارد. تازماني كه نهادهاي مدني در جايگاه خود قرار نگيرند با پديده افشاگري رو به رو خواهيم بود. بايد توجه داشت كه اين نوع افشاگري‌ها كمكي به افزايش آگاهي جامعه نمي‌كند بلكه به بي‌اعتمادي جامعه نسبت به دولت و نهاد‌ها و ساختارهاي مختلف حاكميتي منجر مي‌شود.
فعال سياسي اصلاح‌طلب