هنر ناديده گرفتن
داود هرميداس باوند
نكاتي كه وزير خارجه بحرين طي روزهاي گذشته بيان كرده، در راستاي خط مشي‌اي است كه اين كشور حاشيه خليج فارس همسو با عربستان سعودي گرفته است. بزرگ‌ترين خواسته و هدف بحرين حفظ حمايت عربستان سعودي از حكومت پادشاهي آل خليفه در اين جزيره است. سر رشته اصلي خط سياسي كه عربستان سعودي در پيش گرفته است، موضوع ادعاي دخالت جمهوري اسلامي ايران در كشورهاي عربي، از جمله عراق، سوريه، لبنان و همين كشور بحرين است. اين موضع به رهبري عربستان، از سوي امارات متحده عربي و بحرين، دنبال مي‌شود و آنها نيز تلاش مي‌كنند در هر گامي كه رياض بر مي‌دارد، پا جاي پاي عربستان بگذارند. جبهه‌اي كه از سوي اين كشورهاي جنوب خليج فارس تشكيل شده است، حتي پيش از اين هم از امريكا مي‌خواستند كه وارد عمليات نظامي عليه ايران شود و حتي در دوره رياست‌جمهوري پيشين امريكا هم اين خواسته را مطرح كرده بودند. برآورده نشدن اين خواسته از سوي امريكا باعث شد كه عربستان و متحدانش ناخرسندي زيادي نسبت به موضع امريكا داشته باشند، اما اخيرا با حمايت‌هاي بي‌قيد و شرطي كه رييس‌جمهور كنوني امريكا، دونالد ترامپ از موضع عربستان كرده است، مقداري جسارت و گستاخي آنها افزايش پيدا كرده است. طي ماه‌هاي گذشته هم برخي كشورهاي اروپايي نظراتي در مورد دخالت ايران در كشورهاي منطقه يا ادعاي «رفتار بي‌ثبات‌كننده ايران در خاورميانه» اظهارنظر كرده‌اند؛ اين باعث شده كه كشورهاي متحد عربستان تصور كنند كه فضا براي اظهارنظرهاي اينچنيني مهياتر شده است و به خودشان اجازه مي‌دهند كه بي‌پرواتر موضع انتقادي و خصومت‌آميز عليه ايران اتخاذ كنند. مادامي كه مساله سوريه حل نشود، اين اختلاف‌ها ميان ايران و جنوب خليج فارس ادامه خواهد يافت. اين اختلاف‌نظرها به صورت في‌البداهه ايجاد نشده و با بحران‌هاي جاري در خاورميانه از جمله مساله عراق و سوريه، پيوند دارد. از سوي ايران به هر تقدير بايد تلاش كرد تا مسائل به صورت مسالمت‌آميز حل بشود و نبايد به سوي تشديد تشنج و موضع‌گيري غيردوستانه حركت كرد. عربستان بعد از كودتاي نافرجام علي عبدالله صالح در يمن، بيش از پيش گرفتار مسائل يمن شده و به نوعي مي‌توان گفت كه در يك باتلاق گرفتار است. سازمان ملل و برخي كشورهاي غربي به صورت مستمر به عربستان فشار مي‌آورند كه براي جلوگيري از وقوع فاجعه انساني در يمن، محاصره اين كشور و محدوديت رساندن كمك‌هاي بشردوستانه را به اين كشور برطرف كند. با توجه به اين گرفتاري عربستان، به نظر مي‌رسد كه دورنمايي كوتاه‌مدت براي حل اختلاف‌نظرها ميان ايران و جبهه ...
تحت رهبري عربستان سعودي وجود ندارد و ظاهرا بايد تا جايي كه امكان دارد اين اختلاف را مديريت كرد و از تشديد اين برخوردهاي لفظي خودداري كرد، چرا كه به نفع هيچ يك از طرفين نيست. اين نوع موضع‌گيري‌ها ادامه خواهد داشت، هر چند حل احتمالي مساله سوريه تا حدود زيادي فضا را تغيير خواهد داد. اين به موفقيت مذاكراتي بستگي دارد كه بين طرفين درگيري در سوريه جريان دارد و اينكه تا چه اندازه گروه‌هاي معارض و به خصوص دولت امريكا به عنوان مخالف دولت مركزي سوريه، حاضر به كوتاه آمدن خواهند شد. موضع‌گيري‌هايي كه اخيرا از سوي بحرين بيان مي‌شود و قبلا هم وزير مشاور در امور خارجه امارات متحده عربي هم مشابه آن را بيان كرده‌بود، از سوي دولت‌هايي مطرح مي‌شود كه قبلا پديده‌هايي نبودند كه در خور توجه باشند يا به خودشان اجازه بدهند موضع‌گيري‌هاي اينچنيني بكنند. از آنجا كه امروز اين دو كشور همسو و همداستان با سعودي‌ها شده‌اند، سعي مي‌كنند در هر گام پاي شان را روي جاي پاي باقي مانده در مسير عربستان سعودي بگذارند و همان موضع‌گيري‌هاي تندي را كه رياض بيان مي‌كند، گاهي با اضافه كردن ادويه بيشتر و با نزاكت كمتر بيان كنند. جمهوري اسلامي ايران، خيلي نبايد براي اين اظهارات اعتبار و اهميت قائل شود چرا كه درخور گفت‌وگو و مقابله به مثل نيستند و به صلاح ايران هم نيست كه وارد بگو مگو با چنين كشورهايي شود. به نظر من بايد چنين اظهارنظرهايي را ناديده گرفت. تمام خواست آنها اين است كه ديالوگ غيردوستانه‌اي ايجاد بكنند، اما خرد سياسي اقتضا مي‌كند كه چنين موضع‌گيري‌هايي از سوي چنين كشورهايي ناديده گرفته‌شود و بهايي براي جسارت‌ها و گستاخي‌هاي آنها قائل نشد.
استاد روابط بين‌الملل