سازمان ملل: تلفات غيرنظامي در ادلب افزايش يافته است
عمليات نگران‌كننده
ميثم سليماني
زماني كه ارتش سوريه در سال 2016 از نبرد سرنوشت‌ساز حلب پيروز خارج شد، عمليات‌هاي خود به سمت شمال غرب سوريه را متوقف كرد و معارضان سوري در ادلب گرد هم آمدند. پس از عمليات حلب ارتش سوريه به سمت شرق رفت و تمركز خود را بر شكست داعش قرار داد. اما با از بين رفتن داعش در شرق سوريه، حالا دوباره تمركز به سمت مناطقي رفته است كه ارتش بر آن كنترل ندارد و اصلي‌ترين منطقه نيز ادلب در شمال غرب سوريه است كه درآن گروه‌هاي مختلفي از معارضان و تروريست‌ها حضور دارند. از حدود يك‌ماه گذشته جنگنده‌هاي روسي حملات هوايي خود در منطقه ادلب را آغاز كردند و ارتش سوريه نيز پيشروي‌هاي خود را از سمت جنوب استان ادلب آغاز كرده و روستاهايي در اين منطقه را به كنترل خود درآورده است. در اين بين سازمان ملل متحد در آخرين گزارش خود نگراني از افزايش جنگ و تخريب در استان ادلب را اعلام كرد. استان ادلب را عملا مي‌توان بزرگ‌ترين منطقه‌اي دانست كه اكنون در اختيار معارضان قرار دارد. البته اين واقعيت است كه در اين منطقه اكنون جداسازي ميان تروريست‌ها و معارضان مخالف دولت بسيار سخت شده و خواه‌ناخواه در اين منطقه ده‌ها هزار غيرنظامي حضور دارند كه همگي آنها با شروع جنگ در معرض خطر قرار دارند.
از سوي ديگر نيروهاي امداد و نجات سازمان ملل متحد خواستار ارسال كمك‌هاي فوري بشردوستانه به غوطه شرقي در حومه دمشق شده‌اند كه گفته مي‌شود حدود 400هزار غيرنظامي به مدت طولاني است كه بدون دسترسي به كمك‌هاي ضروري در آن زندگي مي‌كنند.
جان اگلند، مشاور ارشد سازمان ملل متحد در مورد امور انسان‌دوستانه در سوريه رسما اعلام كرد كه حمله به ادلب كه از ابتداي ماه دسامبر آغاز شده است موجب شده تا بيش از 100 هزار غير نظامي از ترس جان خود به سمت مرزهاي تركيه فرار كنند. طبق برآورد سازمان ملل متحد حدود 5/2ميليون نفر در ادلب زندگي مي‌كنند. لازم به ذكر است كه بيش از يك ميليون نفر از ساكنان ادلب افرادي هستند كه از ديگر استان‌هاي سوريه به اين منطقه آمده‌اند يا خانواده شورشياني هستند كه با توافق‌هاي قبلي انجام شده با ارتش سوريه به خصوص بعد از عمليات حلب به سمت ادلب كوچ كرده‌اند. به گزارش نيويورك‌تايمز، جان اگلند گزارش برخي از محققان حقوق بشر مبني بر اينكه نيروهاي دولتي و متحدان آنها غيرنظاميان و بيمارستان‌ها در ادلب را هدف قرار داده‌اند تاييد نكرد اما تاكيد كرد كه هنوز هيچ اقدامي از سوي آنها براي جلوگيري از تلفات غيرنظامي صورت نگرفته است. با اين وجود هم دولت سوريه و هم روسيه عنوان مي‌كنند كه نيروهاي‌شان تنها به نظاميان حمله مي‌كنند. طبق گزارش‌هاي بين‌المللي دو مركز پزشكي با هزاران بيمار و خدمه پزشكي در ادلب و غوطه شرقي در طول هشت روز گذشته 9 بار هدف حمله قرار گرفته است. جان اگلند همچنين عنوان كرد كه در طول سال 2017 بيش از 100حمله به بيمارستان‌ها و درمانگاه‌ها توسط سازمان‌هاي بين‌المللي به ثبت رسيده است.
از سوي ديگر گزارش‌هاي نگران‌كننده‌اي از غوطه شرقي منتشر مي‌شود. گزارشگران سازمان ملل مي‌گويند جمعيت در اين منطقه ساليان متمادي است كه از سوءتغذيه حاد رنج مي‌برند. زيد رعدالحسين يكي از مقام‌هاي عالي حقوق بشر سازمان ملل متحد روز چهارشنبه گفت در حملاتي كه از آغاز سال ميلادي به غوطه شرقي آغاز شده است حدود 85 غيرنظامي كشته و 183 نفر زخمي شدند. وي افزود هواپيماهاي نظامي دو تاسيسات پزشكي را مورد حمله قرار دادند كه يكي از خدمه آن كشته شده است.
با اين وجود رعدالحسين عنوان كرد كه معارضان سوري در غوطه شرقي از روز اول ژانويه حملات راكتي به اطراف دمشق را آغاز كردند و غير نظاميان را هدف قرار دادند. با اين حال بسياري نگران آن هستند كه با گسترش درگيري در غوطه شرقي و به خصوص ادلب شرايط حقوق بشري بدي در آنجا شكل بگيرد. مارك لوكوك، هماهنگ‌كننده كمك‌هاي اضطراري سازمان ملل متحد كه از دمشق بازديد كرده پيشنهاد داد غيرنظامياني كه نياز به كمك دارند از مناطق تحت محاصره خارج و مورد درمان فوري قرار گيرند.
گفتني است در ابتداي سال نوي ميلادي يك توافق موقت بين دولت و شورشيان در غوطه شرقي صورت گرفت كه در آن حدود 30 بيماري كه نياز شديد به درمان داشتند بين روزهاي كريسمس و سال نو به خارج از منطقه منتقل شدند و در بيمارستان مورد مداوا قرار گرفتند. اما دولت سوريه از ماه سپتامبر به درخواست تخليه غيرنظامياني كه در غوطه شرقي نيازمند مراقبت‌هاي پزشكي هستند پاسخ روشني نداده است. منابع سازمان ملل عنوان مي‌كنند كه بيش از 500 نفر نياز به خروج فوري از اين منطقه دارند. با اين وجود مارك لوكوك پس از دو روز مذاكره در دمشق اميدوار است كه بتواند به زودي در اين زمينه به يك پيشرفت جدي دست پيدا كند تا مردمي كه نياز به كمك‌هاي بشردوستانه دارند از شرايط كنوني رهايي پيدا كنند اما اين موضوع به بحث‌هاي بيشتري نياز دارد.
گفتني است روسيه در ماه‌هاي اخير بارها اعلام كرده است كه فعاليت‌هاي نظامي در جنگ هفت ساله را متوقف مي‌كند. اما حملات هوايي روسيه به ادلب كماكان ادامه دارد. به خصوص از زماني كه يك حمله محدود به پايگاه هوايي حميمم انجام شد روسيه موج حملات خود را نيز به مناطق تحت اختيار شورشيان مسلح افزايش داده است. در طرف مقابل نيز شورشيان تلاش مي‌كنند به مراكزي كه نظاميان روسي حضور دارند، حمله كنند. وزارت دفاع روسيه به تازگي اعلام كرده است كه اخيرا 13 هواپيماي بدون سرنشين را قبل از رسيدن به اهداف‌شان كه توسط شورشيان در ادلب راه‌اندازي شده بود، هدف قرار دادند. مقامات وزارت دفاع روسيه در روز جمعه نيز اعلام كردند مواد منفجره‌اي كه توسط هواپيماهاي بدون سرنشين حمل مي‌شود در اوكراين ساخته شده است. اما مقامات اوكرايني در اين خصوص هيچگونه اظهارنظري را مطرح نكردند. گفتني است بالا گرفتن جنگ در ادلب در حالي است كه تا پايان ماه جاري ميلادي بناست كنگره سوريه در شهر سوچي روسيه برگزار شود.
گزارش‌هاي رسانه‌اي حاكي از آن است كه تركيه برخي گروه‌هاي شورشي را در برابر اسد پشتيباني مي‌كند اما با متحدانش روسيه و ايران نيز در اين زمينه همكاري مي‌كند. با اين وجود در طول هفته گذشته تلاش كرده است حملات به سمت ادلب را متوقف كند اما اين كار تاكنون صورت نگرفته است.
با اين وجود اين يك واقعيت است كه ارتش و دولت سوريه قصد دارند مناطقي كه تحت اختيار شورشيان قرار دارد را مجدد تحت تصرف خود در بياورد. مناطقي كه به طور روشن مشخص نيست چه گروه‌هايي در آن حضور دارد. نه مي‌توان آنها را معارضان و مخالفان دولتي سوريه دانست و نه به طور دقيق مي‌توان تروريستي بودن يا نبودن آنها را تشخيص داد. چرا كه گروه‌هاي مختلفي اكنون در شمال غرب سوريه و منطقه ادلب حضور دارند. بسياري معتقدند كه اين منطقه در اصل تحت كنترل جبهه النصره قرار دارد كه نام خود را تغيير داده است تا بتواند خود را در روند سياسي سوريه جاي دهد و حتي بسياري از نيروهاي معتدل و معارضان را در اين مناطق از بين برده‌اند تا خود كنترل اوضاع را در دست بگيرند. همين اتفاق نيز در درعا به نحوي ديگر در حال رخ دادن است. اما در حقيقت بخشي از القاعده اكنون به‌شدت قدرتمند در شمال غرب سوريه حضور دارند و نمي‌توان آن را به آساني از معارضان جدا كرد از همين رو نبرد در ادلب شايد سخت‌تر از هر نقطه‌اي ديگر در سوريه باشد.