هشدار نسبت به مصرف غيرمجاز يك داروي خواب‌آور

بنفشه سام‌گيس|رييس گروه مطالعات اعتياد پزشكي قانوني، از گزارش‌هايي درباره شيوع مصرف «زولپيدوم» در ورزشكاران، پزشكان، دانشجويان و دانش‌آموزان خبر داده است. تسنيم گزارش داد كه محمد قديرزاده با هشدار درباره سوءمصرف اين داروي خواب آور، گفته است: «مدتي است با تعداد زيادي ازبيماراني مواجهيم كه بدون مصرف زولپيدوم قادر به ادامه زندگي روزمره نيستند. زولپيدوم، ديگر آن داروي بي‌عارضه سابق نيست. بلكه عوارضي مثل اختلال حافظه، رفتارهاي عجيب و لجام گسيخته، اختلال خواب، اختلال شناختي، اعتياد و مواردي از مرگ به دنبال مصرف اين دارو گزارش شده و با وجود آنكه سازمان غذا و داروي امريكا در سال 2013 ميلادي، زولپيدوم را در رديف داروهاي پرخطر قرار داده، همچنان در كشور به عنوان همان تازه‌وارد بي‌خطر به حساب مي‌آيد در حالي كه برخلاف باور ابتدايي، اين دارو سبب وابستگي و اعتياد مي‌شود و لازم است مانند ساير انواع اعتياد مورد توجه قرار گيرد.»به دنبال هشدار قديرزاده، فريد براتي‌سده؛ معاون درمان و پيشگيري از اعتياد سازمان بهزيستي كشور، در گفت‌وگو با «اعتماد» از نتايج تحقيقي در تهران خبر داد كه براساس نتايج اين تحقيق، 1/ 2 درصد از جمعيت 19 تا 54 ساله پايتخت، حداقل يك بار در عمر، سوءمصرف داروي زولپيدوم داشته‌اند. اين تحقيق، بخشي از تحقيق كشوري «سامانه رصد آسيب‌هاي اجتماعي و عوامل تعيين‌كننده آن» است كه در جمعيت هزار نفري ساكن در 22 منطقه تهران و توسط دانشگاه علوم بهزيستي و توانبخشي در حال انجام است و براتي سده در توضيح جزييات نتايج به دست آمده مي‌گويد: «نتايج تحقيق ما نشان داد كه سوءمصرف زولپيدوم، از ساير داروهاي خانواده خواب‌آورها و آرامبخش‌ها و حتي داروي اعتيادآوري همچون ترامادول بالاتر بوده چنانكه نرخ شيوع مصرف كوكايين و كراك در اين تحقيق در جمعيت مورد مطالعه، يك درصد، ريتالين 1/7درصد، مجموع الپرازولام، ديازپام، زاناكس، كلرديازپوكسايد و كلونازپام 3/4 درصد گزارش شد در حالي كه شيوع مصرف زولپيدوم، 2/1 درصد بود كه اين عدد بسيار نگران‌كننده است.»اگر نتايج اين تحقيق، حتي در مراحل اوليه، قابل تعميم به جمعيت 19 تا 54 ساله تهران باشد، يعني از مجموع 5 ميليون و 219 هزار و 287 مرد و زن 19 تا 54 ساله ساكن تهران، بيش از 109 هزار نفر، حداقل براي يك بار، سوءمصرف زولپيدوم داشته‌اند آن هم در حالي كه براتي سده تاكيد دارد مصرف‌كنندگان زولپيدوم، الزاما معتادان حرفه‌اي نبوده بلكه اين دارو، اغلب توسط گروه سني جوان و نوجوان مورد سوءمصرف قرار گرفته و نگراني متوليان رصد آخرين وضعيت مصرف مواد اعتيادآور و از جمله براتي سده از بابت نرخ شيوع زولپيدوم از اين بابت است كه در اين تحقيق، يك بار مصرف گل و مشتقات شاهدانه در جمعيت مورد مطالعه ساكن تهران، 5 درصد اما سوءمصرف داروهاي اعتيادآور 33 درصد گزارش شده است. زولپيدم داروي خواب‌آوري است كه خاصيت آرامبخشي داشته و براي درمان‌هاي كوتاه‌مدت تجويز مي‌شود. متابوليسم اين دارو، از طريق كليه‌ها و مدفوع است. در توضيح عوارض سوءمصرف اين دارو گفته مي‌شود: «استفاده از زولپيدم در برخي افراد سبب ايجاد تحمل مي‌شود. استفاده طولاني‌مدت بدون تجويز پزشك، احتمال وابستگي و سوءمصرف را افزايش مي‌دهد. تنگ شدن مردمك، دپرسيون تنفسي، كما و مرگ از جمله عوارض سوءمصرف اين داروست و در صورت استفاده هم‌زمان با الكل، مواد مخدر يا قرص‌هاي اعصاب و داروهاي ضد افسردگي، احتمال تشديد عوارض وجود دارد.»
گرايش به سوءمصرف داروهاي مخدر
در حال افزايش است
مهرماه امسال، پرويز افشار؛ معاون كاهش تقاضاي ستاد مبارزه با مواد مخدر از رشد 340 درصدي كشفيات قرص و آمپول و داروهاي با كاربردهاي دوگانه طي ماه‌هاي فروردين تا پايان شهريور 1396 و نسبت به مدت مشابه سال قبل خبر داد. با استناد به نتايج تحقيق سازمان بهزيستي و همچنين هشدار معاون كاهش تقاضاي ستاد مبارزه با مواد مخدر درباره آمار بالاي كشفيات قرص‌ها و آمپول‌هاي داراي كاربرد دوگانه، مي‌توان اين فرضيه را نزديك به يقين ديد كه در جمعيت عمومي كشور، گرايش‌هاي ناآگاهانه نسبت به مصرف داروهاي آرامبخش اعتيادآور براي تسكين اختلالات اعصاب و روان يا سرخوشي‌هاي موقت رو به افزايش است. مهم آن است كه مصرف اين داروهاي از گروه مخدرها، هنوز در خانواده‌هاي ايراني قبحي ندارد و به همين سبب، ايجاد نگرش منفي نسبت به عوارض مصرف خودسرانه اين داروها كه به دليل تركيبات مخدر، به عنوان داروهاي تحت كنترل شناخته شده و بدون نسخه پزشك قابل تهيه نيستند، بسيار دشوار است. براتي سده هم ضمن تاييد اين فرضيه مي‌گويد: «اعتياد به قرص، به سبب تبعات و آثار بر خلقيات افراد، بسيار دشوارتر از اعتياد به ساير مواد مخدر يا محرك است و پيش‌بيني ما اين است كه قرص و مواد محرك خفيف‌تر از امفتامين‌ها، بازار رو به تزايد در كشور ما خواهد داشت.»
سازمان غذا و دارو: نتايج تحقيقات را حتما بررسي مي‌كنيم
سازمان غذا و دارو، هنوز گزارشي از بالا بودن سوءمصرف زولپيدوم دريافت نكرده اما پس از آنكه نتايج تحقيق سازمان بهزيستي را با سعدالله پرويزي، رييس اداره مواد و داروهاي تحت كنترل وامور داروخانه‌ها و توزيع اين سازمان در ميان مي‌گذاريم، مي‌گويد كه گزارش‌ها را بررسي خواهد كرد و درصورت دريافت شواهدي از اين بابت، دستور به اعمال كنترل‌هاي هر چه سختگيرانه‌تر براي توزيع اين داروهاي آرامبخش اعتيادآور خواهد داد.
«زولپيدوم از رده داروهاي تحت كنترل است و هيات بين‌المللي كنترل مواد مخدر INCB هرساله و به دنبال اعلام ما از ميزان نياز سالانه كشور، به ما خبر مي‌دهد كه سهميه مجاز واردات و توليدمان چه رقمي بايد باشد. توزيع اين دارو مانند ساير داروهاي مخدر، بدون نسخه پزشك ممنوع بوده و اگر داروخانه‌اي غير از تاكيدات بخشنامه‌هاي ما رفتار كند، مرتكب تخلف شده است. بنا بر گزارش‌هاي دريافتي 4 سال اخير، من تغيير محسوسي از مصرف زولپيدوم نديدم اما حتما براي بررسي مجدد و دقيق‌تر اقدام مي‌كنيم و در صورت وجود شواهد، نظارت‌هاي سختگيرانه‌تري براي توزيع اين دارو اعمال خواهيم كرد.»