عمليات تركيه عليه كردها در خاك سوريه وارد سومين هفته شد
كمرنگ شدن
مرز دوست و دشمن
شهاب شهسواري
دو هفته بعد از آغاز عمليات تركيه در خاك سوريه عليه شبه‌نظاميان كرد، مرزهاي اتحاد و دشمني در شمال سوريه در حال محو شدن است. امريكا و تركيه به عنوان دو متحد قديمي و عضو سازمان پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) در دو سوي جبهه‌اي قرار گرفته‌اند كه در ميان آن كردهاي شمال سوريه قرار دارند، واشنگتن كردها را متحد خود در تشكيل يك نيروي نظامي جديد در خاك سوريه معرفي كرده است و تركيه اين نيروها را تروريست معرفي مي‌كند. همزمان تعداد كشته‌هاي ارتش تركيه در اين عمليات هم روند صعودي يافته است. به گزارش گاردين در پانزدهمين روز از عمليات موسوم به «شاخه زيتون» تعداد نيروهاي تركيه كه در اين عمليات جان باخته‌اند به 14 نفر رسيده است. روز شنبه حمله نيروهاي يگان‌هاي مدافع خلق (YPG) به يك تانك ارتش تركيه باعث كشته‌شدن دست كم 5 نظامي ترك شد كه باعث شد روز شنبه به تنهايي پرتلفات‌ترين روز از عمليات شاخه زيتون تا به امروز شود. رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه ادعا كرده است كه كل رقم تلفات نيروهاي تركيه و شبه‌نظاميان سوري متحدش در اين عمليات 25 نفر بود. در عين حال تاكنون 7 شهروند غيرنظامي تركيه در خاك اين كشور بر اثر حملات خمپاره‌اي از مرزهاي مشترك با سوريه جان باخته‌اند. تركيه در عين حال ادعا مي‌كند كه عمليات شاخه زيتون تاكنون در رسيدن به اهداف خود موفق بوده و بيش از 900 شبه‌نظامي يگان‌هاي مدافع خلق (YPG) بر اثر حملات تركيه جان باخته‌اند.
امريكا عليه امريكا
شبه‌نظامياني كه تركيه با عنوان ارتش آزاد در نبرد عليه يگان‌هاي مدافع خلق از آنها استفاده مي‌كند، گروهي تحت عنوان ارتش آزاد سوريه است كه به نوشته نيويورك تايمز شامل 20 هزار نيروي عمدتا عرب سوري و آموزش ديده توسط ايالات متحده امريكا هستند. نيويورك تايمز با اشاره به نقش آژانس مركزي اطلاعات امريكا (CIA) در آموزش و تاسيس ارتش آزاد، مي‌نويسد «با تغيير اتحادها و ائتلاف‌ها در خاك سوريه پس از شكست داعش، اكنون دو نيروي شبه‌نظامي كه توسط امريكا آموزش ديده و تجهيز شده‌اند، در حال نبرد با يكديگر هستند. » ارتش آزاد سوريه بعد از 7 سال جنگ با نيروهاي بشار اسد به‌شدت تضعيف شده است و امريكا اخيرا تصميم گرفت كه يك نيروي جديد شبه‌نظامي عمدتا متشكل از نيروهاي كرد در يگان‌هاي مدافع خلق و نيروهاي دموكراتيك سوريه، با استعداد 30 هزار نفر تشكيل دهد. نيويورك تايمز مي‌نويسد كه نيروهاي دموكراتيك سوريه، از سوي نيروهاي عرب مخالف بشار اسد و به خصوص ارتش آزاد، به عنوان دشمن تلقي مي‌شوند. دليل اين خصومت به اين باز مي‌گردد كه نيروهاي دموكراتيك سوريه و كردها در چند عمليات عليه مخالفان مسلح دولت از جمله محاصره حلب به نيروهاي ارتش سوريه كمك كرده‌اند.
تركيه و امريكا در برابر نيروهاي كرد، عملا روياروي يكديگر قرار گرفته‌اند، چرا كه تركيه معتقد است يگان‌هاي مدافع خلق، بخشي از حزب كارگران كردستان (PKK) هستند. به نوشته نيويورك تايمز، تركيه در طول هفت سال گذشته آنقدر بر مبارزه عليه دولت بشار اسد تمركز كرده‌بود كه حتي حاضر نشد در عمليات عليه داعش با امريكايي‌ها همكاري كند. مرزهاي تركيه كاملا باز بودند و شبه‌نظاميان خارجي به صورت مستمر براي پيوستن به داعش وارد خاك سوريه مي‌شدند. كردها در عوض خواهان مبارزه با داعش بودند و به همين دليل از سوي امريكا مورد توجه قرار گرفتند. اما مخالفت آنكارا با تجهيز و آموزش كردها توسط واشنگتن، به هيچ‌وجه تازه نيست، تركيه درست يك سال بعد از آغاز بحران سوريه از سال 2012 به امريكا در مورد همكاري با كردها هشدار داده‌بود. به نوشته نيويورك تايمز، دولت امريكا به‌شدت به همكاري كردها نياز دارد و اين سياست چه در دوران اوباما و چه در دوران ترامپ به صورت مستمر ادامه يافته است تا حدي كه واشنگتن به آنكارا براي جنگ عليه كردها در خاك خود آزادي كامل داده است تا در برابر در حمايت از كردها در خاك سوريه با مخالفت تركيه مواجه نشود. اما اين راهبرد بسيار در مورد موضع آنكارا خوشبينانه بود. به نوشته نيويورك تايمز، وقتي دو متحد نزديك امريكا در سوريه، يعني كردها و تركيه وارد رويارويي با يكديگر شده‌اند، تنها كسي كه از اين نبرد سود مي‌برد، دولت بشار اسد و هم‌پيمانان آن يعني ايران و روسيه هستند.
كدام سوي نبرد تروريست است؟
در شرايطي كه عمليات تركيه وارد دومين هفته خود شد، نيروهاي كرد در عفرين، واكنش تندي نسبت به انتشار يك ويدئو از سوي شبه‌نظاميان وابسته به تركيه در عمليات شاخه زيتون نشان دادند. در اين ويدئو گروهي از نظاميان ارتش آزاد، جسد يك زن شبه نظامي عضو يگان‌هاي مدافع خلق را مثله مي‌كنند. كردها مدعي هستند كه ارتش آزاد در واقع نيرويي متشكل از گروه‌هاي افراطي وابسته به سازمان‌هاي تروريستي از جمله جبهه‌‌النصره و جبهه تحريرالشام هستند، در برابر تركيه هم يگان‌هاي مدافع خلق را به وابستگي به حزب كارگران كردستان متهم مي‌كند كه از سوي تركيه و امريكا، گروه تروريستي شناخته مي‌شوند. همزمان با اجراي عمليات در خاك سوريه، رسانه‌هاي تركيه در پشتيباني از تصميم دولت اردوغان، به تشديد احساسات ميهن‌پرستانه در كشور مي‌پردازند. به گزارش واشنگتن پست، مجري‌هاي شبكه‌هاي سرگرمي در تركيه با نشان دادن حساب‌هاي كاربري اينستاگرام ستاره‌هاي سينما و موسيقي تركيه، از آنها مي‌خواهند كه مطلبي در مورد دعا براي پيروزي نيروهاي تركيه در برابر نيروهاي كرد منتشر كنند. نظرسنجي‌ها در تركيه نشان مي‌دهد كه بخش عمده‌اي از جمعيت با عمليات تركيه موافق هستند و بر اساس يك نظر سنجي از سوي موسسه پژوهشي MAK تركيه، بيش از 82 درصد پاسخ‌دهندگان از عمليات ارتش حمايت كرده‌اند.
زمينه‌هاي بازگشت داعش
در ميان همه جنجال‌هاي عمليات تركيه در شمال سوريه، روزنامه فايننشيال تايمز در گزارشي از احتمال قدرت گرفتن مجدد داعش در خاك سوريه نوشته است. بر اساس اين گزارش داعش از رويارويي دشمنانش در خاك سوريه بهره‌برداري خواهد كرد و در حال جمع كردن قواي خود براي تسلط بر بخش‌هايي از خاك سوريه است. به نوشته فايننشيال تايمز، داعش از ماه‌ها پيش از سقوط پايتخت خودخوانده‌اش در رقه، در حال جابه‌جايي نيروها و تشكيل شبكه‌اي سراسري از نيروهاي بازمانده اين گروه در خاك سوريه بود، حال با آغاز تنش‌ها ميان نيروهاي تحت حمايت امريكا با تركيه و افزايش درگيري‌هاي ارتش سوريه با پشتيباني روسيه در شمال غربي سوريه، شبكه داعش دوباره در حال فعال شدن است. به گزارش ايسنا، يكي از شيوخ قبيله‌اي از مناطق شرقي سوريه به خبرنگار فايننشيال تايمز مي‌گويد: «آنها براي كنترل شهرها تلاشي نمي‌كنند. آنچه آنها انجام مي‌دهند باز كردن راه‌هاست. آنها نياز دارند تا گروه‌هاي باقيمانده را در سراسر سوريه متصل كنند؛ از مرز جنوبي تا ابو‌كمال در شرق. شبكه‌هاي احيا شده همچون اهرمي از طرف داعش براي اجراي حملاتي در سراسر سوريه عمل مي‌كنند. چنين تحولي خطرات بيشتري را متوجه حفظ ثبات در كشوري مي‌كند كه درگيري‌هاي داخلي آن منجر شده تا ميليون‌ها تن به كشورهاي همسايه فرار كنند و موجي از آوارگان به سمت اروپا روانه شوند.»