نبايد‌هاي نوسازي
حميد آذرمند
موضوعاتي مانند نوسازي ناوگان حمل و نقل جاده‌اي و درون‌شهري، توسعه حمل ونقل عمومي و رفع آلودگي هوا از مباحث مهم كشور است كه اخيرا مورد تاكيد رييس‌جمهور قرار گرفته كه بايد از آن استقبال كرد. در اين رابطه اشاره به چند نكته ضروري است. اگر نگاهي به آمارهاي اقتصادي يك دهه گذشته بيندازيم مشاهده مي‌شود كه طي 10 سال گذشته، تشكيل سرمايه دولتي در بخش حمل و نقل كاهش پيدا كرده است. از سوي ديگر عامل تحريم‌ها و همچنين انحصارات در واگذاري پروژه‌هاي حمل و نقل و عدم تمايل دولت‌هاي قبل به جذب مشاركت خارجي، وضعيت زيرساخت‌هاي حمل و نقل را دچار ركود شديد كرد. دولت يازدهم در ابتداي كار در حوزه حمل ونقل با شرايط دشواري مواجه بود كه مي‌توان به ضعف شديد زيرساخت‌هاي حمل و نقل و فرسودگي ناوگان ريلي، جاده‌اي و هوايي كشور و از سوي ديگر تنگناي مالي براي نوسازي و گسترش همزمان زيرساخت‌هاي حمل و نقل كشور اشاره كرد.
هرچند در دولت يازدهم برخي گام‌ها براي جبران ضعف زيرساخت‌ها برداشته شد ولي همچنان وضعيت زيرساخت‌ها و ناوگان حمل و نقل كشور نامساعد است. فرسودگي ناوگان ريلي و هوايي، پوشش ناكافي خط‌آهن و پوشش ناكافي شبكه بزرگراهي از جمله مشكلات است.
براي خروج از اين وضعيت و براي توسعه و نوسازي ناوگان حمل و نقل جاده‌اي و درون‌شهري، توسعه حمل ونقل عمومي و رفع آلودگي هوا، اقداماتي بايد در دستور كار قرار بگيرد:
اولا بايد در نظر گرفت كه توسعه زيرساخت‌هاي حمل و نقل ريلي و بزرگراهي با اتكا بر منابع بودجه عمومي دولت ميسر نيست و قطعا بايد از مشاركت بخش خصوصي و سرمايه‌گذاري خارجي بهره گرفت. البته پيش‌نياز جذب مشاركت خارجي در قالب قراردادهاي PPP، اصلاح قيمت‌هاي بازار انرژي، اجتناب دولت از سركوب قيمت خدمات حمل و نقل، بهبود ريسك اعتباري كشور، تحرك بيشتر وزارت راه و شهرسازي و رفع انحصارات موجود در واگذاري پروژه‌هاي حمل و نقل است. بايد اشاره كرد كه قيمت پايين بنزين، مزيتي براي حمل و نقل جاده‌اي غيرمتشكل ايجاد كرده و انگيزه سرمايه‌گذاري غيردولتي در حمل و نقل ريلي را كاهش داده است و لذا لازم است ابتدا سياست‌هاي بازار انرژي اصلاح شود.
ثانيا براي كاهش آلودگي هوا و كاهش مصرف سوخت و افزايش ايمني حمل و نقل بايد سياست‌هاي ايجاد بازار انحصاري براي خودروسازان داخلي مورد تجديدنظر قرار گيرد. با كاهش تعرفه واردات خودرو و رقابتي كردن بازار و همچنين با افزايش سطح استانداردهاي اجباري توليد و واردات خودرو مي‌توان گام‌هاي موثري در اين زمينه برداشت.
در زمينه حمل و نقل كلانشهرها، مشكلات بسيار پيچيده‌تر است. كلانشهرها با مشكلات بسيار پيچيده‌اي در زمينه شهرسازي و حمل و نقل شهري مواجه‌اند كه محصول كمكاري شوراي عالي شهرسازي در دولت‌هاي قبل و سياست‌هاي نادرست شهرداري‌ها در توسعه بي‌رويه كلانشهرها است. در اين زمينه اقداماتي مانند استفاده از ظرفيت بخش خصوصي و سرمايه‌گذاري خارجي در توسعه شبكه مترو، استفاده از مكانيزم‌هاي مالياتي متناسب با ميزان تردد و ميزان آلايندگي خودروهاي ترددكننده در شهرها، حمايت از واردات و توليد خودروهاي كم‌مصرف، سخت‌گيري در رعايت استانداردهاي آلودگي براي ناوگان عمومي و موتو‌سيكلت‌ها، مي‌تواند موثر باشد.