ايران از اروپا طلبكار است
مهدي ذاكريان
روابط ايران و اتحاديه اروپا از دو زاويه مي‌تواند مورد بررسي قرار گيرد. از يك زاويه مسائل هسته‌اي است كه از زمان رياست‌جمهوري آقاي خاتمي اتحاديه اروپا تاكيد داشته تا ديدگاه‌هاي خود را در اين زمينه با ايران به اشتراك بگذارد. در همين راستا مذاكراتي ميان ايران و كشورهاي آلمان، فرانسه و انگليس آغاز شد كه در قالب قطعنامه‌هاي شوراي امنيت مورد حمايت قرار گرفت. حتي نمايندگان اتحاديه اروپا از دوره آقاي سولانا تا خانم موگريني هماهنگ‌كننده اين مذاكرات بودند. از همين رو طرف اصلي مساله هسته‌اي ايران با جهان، اتحاديه اروپا بود و نمايندگي از سازمان ملل به اتحاديه واگذار شد. در واقع هماهنگ‌كننده اين مذاكرات اتحاديه اروپا محسوب مي‌شد. اما مي‌توان گفت كه در دوره آقاي روحاني ميوه خوبي از اين مذاكرات چيده شد كه آن ميوه برجام بود. اين موضوع افق‌هاي جديدي را در رابطه با اتحاديه اروپا ايجاد كرد. روابط سياسي، اقتصادي، فرهنگي و حقوقي ميان اتحاديه اروپا و ايران اوج گرفت. رفت و آمدها و گفت‌وگوهاي گسترده‌اي در اين زمينه‌ها صورت گرفت. از اين زاويه مي‌توان سفر آقاي لودريان، وزيرامورخارجه فرانسه به تهران را نيز مورد تحليل قرار داد. بعد دوم به مسائل اقتصادي باز مي‌گردد. در اين زمينه هم ايران براي اتحاديه اروپا و هم اروپا براي ايران مهم است. ايران منبع توليد انرژي است و يك بازار بزرگ اقتصادي در دنيا با جمعيت قابل توجه در خاورميانه است. ايران همكار و هم سرمايه پذيرخوبي در منطقه است كه مي‌تواند جذابيت‌هاي زيادي در زمينه تكميل فناوري‌هاي صنعتي براي كشورهايي كه قدرت‌هاي اقتصادي دنيا و عضو اتحاديه اروپا محسوب مي‌شوند داشته باشد. در راس اين كشورها آلمان، فرانسه، ايتاليا و اسپانيا قرار دارند. اينها دو جنبه اصلي بود كه ايران و اروپا را در سطح خوبي از همكاري قرار مي‌دهد و حضور آقاي لودريان را مي‌تواند توجيه كند. اما يكسري زيرمجموعه‌هايي در چارچوب مسائل اصلي قرار دارند كه روي موضوعات اصلي تاثيرگذار هستند و به آنها كمك مي‌كنند. موضوعاتي كه شامل مسائل سياسي، امنيتي و حقوق بشري مي‌شود. ايران و اتحاديه اروپا از گذشته در خصوص اين موضوعات گفت‌وگوها و مذاكراتي داشتند. در حوزه سياسي و امنيتي، ثبات در منطقه و امنيت در اروپا و مقابله با تروريسم از جمله موضوعاتي بوده است كه ايران و اروپا ديدگاه‌هاي نزديكي با يكديگر داشتند. در موضوع عراق ديدگاه‌هاي طرفين نزديك بود و دو طرف معتقد بودند كه حمله به عراق مي‌تواند پيامدهاي منفي براي خاورميانه داشته باشد كه سبب رشد افراطي گري، قوم گرايي و مسائل اينگونه شود. اين تحليل و ديدگاه دو طرف درست درآمد. همچنين در بحث ثبات منطقه‌اي، اروپايي‌ها به‌طور ويژه معتقدند كه ايران يك وزنه مهم در خليج فارس و خاورميانه است و بايد مورد احترام قرار گيرد. اتحاديه اروپا هيچگاه از حذف نقش ايران در منطقه حمايت نكرده‌اند و علاقه‌مند به حضور ايران در مسائلي مانند لبنان و خليج فارس هستند. البته در برخي موارد با ايران اختلاف جدي داشتند كه اين موضوع ادامه دارد. يكي از اين اختلافات در خصوص رژيم اسراييل است. كه دو ديدگاه متفاوت در اين زمينه وجود دارد. ايران خواهان برگزاري رفراندوم در سراسر سرزمين‌هاي فلسطيني است تا آنچه مردم مي‌گويند به اجرا گذاشته شود، ولي ديدگاه اروپايي‌ها كه با ديدگاه امريكايي‌ها نيز مغاير است، معتقد به سياست دو كشوري هستند كه اتفاقا نوع عملكرد اسراييل و امريكا نشان مي‌دهد كه ديدگاه اروپايي‌ها تاكنون به نتيجه نرسيده است. شاهد اين امر نيز تصميم ترامپ مبني بر اعلام بيت‌المقدس به عنوان پايتخت رژيم اسراييل است. همچنين ادامه شهرك‌سازي‌ها در سرزمين‌هاي اشغالي از جمله مواردي است كه اتحاديه اروپا را به ايران نزديك كرده است و سبب شده تا برخي كشورهاي اتحاديه اروپا به مانند ايران دولت مستقل فلسطيني را به رسميت بشناسند. نكته ديگر در خصوص مسائل حقوق بشري است. در گذشته 4 دور مذاكرات حقوق بشري با اروپا برگزار شده و در دوره جديد نيز اين مذاكرات آغاز شده است. تا اينجا دو طرف ديدگاه‌هاي خود را مطرح كرده‌اند. در مجموع اگر بخواهيم از همه اين موضوعات يك جمع‌بندي ارايه دهيم، يك فضاي مثبت و خوبي ميان دو طرف وجود داشته و ميوه آن با برجام به ثمر رسيد و تا اندازه‌اي هم ايران توانست از آن استفاده كند. اروپايي‌ها از گفت‌وگو با ايران همواره و به‌طور كامل حمايت مي‌كنند. اتحاديه اروپا در برابر رژيم ترامپ نيز همواره بر تعهد بين‌المللي در خصوص برجام تاكيد داشته است. در اين بين اما چالش‌هايي نيز وجود دارد چرا كه ايران به‌طور كامل از منافع برجام بهره‌مند نشده و از آنجايي كه برخي شركت‌هاي اروپايي به دليل تنبيه احتمالي رژيم ترامپ به سمت ايران نيايند، از جمله مباحثي است كه مي‌تواند ايران را به اروپايي‌ها بي‌اعتماد كند. از همين رو وزير خارجه فرانسه نيز بايد در اين خصوص پاسخگو باشد. ايران نه تنها بدهكار نيست بلكه طلبكار هم هست و بايد نه تنها فرانسه بلكه اتحاديه اروپا تمام تلاش خود را به كار ببندد تا اين مسائل را حل كند. همان‌گونه كه ايران نگراني‌هايي دارد و از اين ديد به برجام نگاه مي‌كند، اروپا نيز نگراني‌هايي نسبت به رفتارهاي ايران دارد كه يكي از آنها آزمايش‌ها و توليد انبوه موشك از سمت ايران و فعاليت‌هاي نظامي و مسائل حقوقي بشري است كه آنها در اين زمينه سوالاتي دارند. اين به معني آن نيست كه بخواهند به ما دستور يا مذاكره‌اي در اين زمينه انجام بدهند. خير، فقط طرح سوال و ابهام و موضوع است كه اين اتفاق در محاورات ديپلماتيك امري معمول، عادي و در همه جاي دنيا روندي طبيعي است. پاسخ ايران هم روشن است؛ جمهوري اسلامي در فرصت‌هاي اينچنيني مانند حضور وزيرخارجه فرانسه در تهران، رويكرد امنيتي و دفاعي ايران را براي آنها و جهان روشن كند و نشان دهد كه چه موضوعاتي در منطقه ايران را تهديد مي‌كند. علنا رژيم اسراييل و رژيم ترامپ اعلام كردند كه از تغيير رژيم و از مخالفين ايران حمايت مي‌كنند كه اين نقض منشور سازمان ملل مبني بر عدم مداخله در امور داخلي ديگر كشورها است. در حالي كه مواضع ايران در قبال اسراييل نيز كاملا قانوني است و معتقد است كه سرزمين‌هاي فلسطينيان را اشغال كرده و قطعنامه‌هاي شوراي امنيت نيز بر اين موضوع تاكيد كرده است. ولي ايران در مقايسه با اسراييل و در طول ساليان گذشته چه آسيبي به ديگر كشورها رسانده يا چه جنگي را آغاز كرده است؟ 200 سال است كه ايران به هيچ كشور همسايه‌اي تعرض نداشته و كانون حسن همجواري با وجود شماري از همسايگان بد در اطراف خودش بوده است. بنابراين اكنون فرصتي براي فرانسه به ميان آمده تا سخنان ايران را بهتر بفهمد. بتواند مواضع دفاعي ايران را درك كرده و براي ساير كشورهاي عضو اتحاديه اروپا و نيز جامعه جهاني تبيين و روشن كند. به علاوه، فرانسه بايد از اين فرصت بهره برده و به همراه آلمان در تاسيس سفارت اتحاديه اروپا در ايران و تاسيس سفارت ايران در بروكسل (اتحاديه اروپا) و استراسبورگ (شوراي اروپا) تسهيلات لازم را فراهم آورد. چنين نمايندگي طبعا وظيفه اجرا و پيگيري تعهدات فيمابين را به عهده خواهند داشت.