هاشمي به روايت هاشمي (39)
اگر از خوانندگان ثابت روزنامه باشيد مي دانيد كه به صورت دنباله‌دار، خاطرات آيت‌الله هاشمي را در اين ستون چاپ كرده ايم و چاپ و انتشار قسمت‌هاي بعدي‌اش ادامه دارد. آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني در شماره قبلي به مسائلي درباره اتفاقات پانزده خرداد و ارتباط آن با دستگيري امام مي‌پردازد كه درشماره امروز اتفاقات پس از قيام 15 خرداد را آيت‌الله تشريح مي‌كند كه در ادامه مي‌خوانيد.
آيا روحانيوني كه در سال 42 نقش داشتند با روحانيون سال57 تفاوت داشتند؟
گفتم كه رشد كرده بوديم و تجربه مبارزه پيدا كرده بوديم. روحانيتي كه ما پانزده خرداد داشتيم با روحانيتي كه سال 57 داشتيم خيلي تفاوت داشت. طلبه‌ها رفته بودند زندان، تبعيد، دوره ديده بودند. همه‌شان آشنا شده بودند به شيوه‌هاي مبارزه، زياد شده بوديم. ما آن موقع تعداد محدودي داشتيم كه مسائل سياسي را مي‌فهميدند، بقيه سياهي‌لشگر بودند. آن موقع هر كسي كه تو مسجدي بود، ائمه جماعات، هر يكي از آنها خودشان يك مغز سياسي، تحليل‌گري بودند براي اين مسائل. روحانيت مبارز تهران، كانون خوبي بود براي هدايت. اشخاص موثري داخل بودند كه اينها مسائل را مي‌فهميدند. وضع غير روحانيت هم بهتر از گذشته بود. گروه‌هاي سياسي كه تو كشور بودند آنها هم آن موقع هماهنگ بودند با مبارزه. گرچه آنها خيال مي‌كردند به طرف ديگري دارند مي‌برند، هم چپي‌ها، هم منافقين، هم ملي‌گراها؛ همه براي خودشان يك عقلي قائل بودند و بيشتر كار مي‌كردند. در پانزده خرداد هم حضور اينها اصلا خيلي كمتر از اين حرف‌ها بود. رژيم هم آمده بود فضاي باز سياسي را مطرح كرده بود؛ يك قدم‌هايي برداشته شده بود كه برگشت از آن قدم‌ها هم به اين آساني مقدور نبود. مجموعه اين طوري بود كه اينجا آماده بوديم حالا اينكه تعبير اين بكنيد كه پانزده خرداد به نتيجه نرسيد آن را هم من قبول ندارم. چيزهاي زيادي ما پشتش، اگر لازم شد همين‌جا خواستيد بگويم. ديگر دمل به نقطه‌اي رسيده بود كه نيشتر زدنش موثر بود، آن موقع يك چنين چيزي نبود. در پانزده خرداد، وقتي كه متوقف شد جريان، امام را گرفتند و شخصيت‌هاي روحاني قوي را از شيراز و مشهد و تهران و جاهاي ديگر بازداشت كردند، جايگزين نداشتند. خب، در اين مدت ما ده پانزده سال كار كرده بوديم اين جور شده بود كه ديگر در داخل كشور مسائل قائم به فرد نبود و اينها از تجربه پانزده خرداد بود. يعني ما در پانزده خرداد يكي از چيزهايي كه خوب فهميديم اينكه خب، حزب آن موقع نمي‌شد داشته باشيم. البته همان موقع عقيده تحزب جدي گرفته شد، تشكيلات به عنوان يك اصل قطعي براي مبارزه، منتها ما آن موقع هم به اين نتيجه رسيديم كه بهترين تشكيلات همين روحانيت است. تشكيلات علني، ما روحانيت را در اين ده پانزده سال به صورت يك تشكيلات درآورده بوديم و اين محصول پانزده خرداد بود. ما آن موقع هم چند بار تشكيلات درست كرديم. تشكيلات به معناي تشكيلات سياسي خب، كشف شد و شكست خورد و حالا در بحث‌هاي بعدي مي‌گوييم ولي عملا روحانيت شده بود يك شبكه نيرومندي كه جمع كردن اين تشكيلات نه در تهران، نه در قم، نه در حوزه‌هاي ديگر، نه در سراسر كشور كار يك روز دو روز و يك ماه دو ماه نبود. اگر رژيم مي‌خواست كاري كند بايد خيلي جلادي بكند تا اينكه بتواند اينها را سركوب بكند و چنين جلادي هم نمي‌شد ديگر، مناسب آن زمان ديگر به هيچ‌وجه نبود. اين محصول پانزده خرداد بود كه بلافاصله يك تشكيلات مخفي با بهانه و پوشش درست كرده بوديم براي اجتماعات‌مان براي رفت و آمدهاي‌مان، براي حركات‌مان، تمام اينها ديگر در اين مقطع درست شد. جلسات هيات‌ها، ما در زمان پانزده خرداد هم هيات داشتيم، هيات‌ها هم سياسي شده بودند اما اين سياسي كه اين زمان بودند تا آن سياسي كه آن زمان بودند خيلي تفاوت داشت. هيات‌ها تو كلاس‌هاي‌شان در ده، پانزده سال، هميشه درس‌هاي سياسي گفته شده، زندگي ائمه گفته شده بود، مبارزه عجين شده بود با زندگي‌شان. درحقيقت بايد بگويم كه آن تشكيلاتي كه در آستانه سال 56 به صورت يك شبكه‌اي از متدينيين مبارز و روحانيت مبارز در سراسر كشور وجود داشت شهرها و روستاها و مركز و اينها، بي‌ارتباط هم نبودند. خاصيت يك حزب را براي مبارزه داشت و مشكلات يك حزب را نداشت. چون چيزي به نام حزب نبود كه ازش توقعاتي از هر گوشه‌اش توقع مي‌كردند. مسووليتي نداشت اما بودجه حزب را داشت؛ چون متكي شده بوديم به درآمدهاي مردمي، تو مساجد و تو روضه‌ها و اينها تعليمات حزب را داشت براي اينكه اصلا جلسات ما جلسات سياسي بود نوعا و بحث‌هاي سياسي- مذهبي مي‌كرديم. ارتباطات حزب را داشت با اعتماد بيشتر. شناسايي را داشتيم كه در پانزده خرداد ما اصلا چنين شناسايي عمومي نداشتيم. در آن موقع تقريبا ما آدم‌هاي خوب و مقاوم و امتحان‌داده را در سراسر ايران مي‌شناختيم. اصلا مي‌دانستيم اگر بناست فلان شهر، فلان بخش، حركتي بشود بايد سراغ چه كسي برويم و از چه طريقي بايد به او برسيم. پس اينها از نواقص پانزده خرداد بود كه مرتب تحليل شد، نواقص رفع شد به اين صورت درآمد.