جنگ سرد2

گروه جهان

مسكو درست يك روز مانده به برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري در اين كشور، اقدام‌هاي تلافي‌جويانه عليه لندن را اعلام كرد، اقداماتي كه به نوشته رويترز «بسيار فراتر از حد انتظار بود.» وزارت خارجه روسيه با انتشار بيانيه‌اي، ضمن اعلام ضرب‌الاجل يك هفته‌اي براي خروج 23 ديپلمات بريتانيايي از خاك روسيه، دقيقا برابر با همان تعدادي كه دولت بريتانيا از خاك خود اخراج كرده‌بود، اعلام كرد فعاليت‌هاي فرهنگي موسسه بريتيش كانسيل در روسيه كاملا متوقف خواهد شد و توافق براي بازگشايي كنسولگري بريتانيا در سن‌پترزبورگ، تعليق مي‌شود. در بيانيه وزارت خارجه روسيه اين اقدامات واكنشي به «اقدامات تحريك‌آميز و اتهام‌زني‌هاي بي‌پايه و اساس» بريتانيا عنوان شده است. در اين بيانيه آمده است اگر بريتانيا «گام‌هاي غيردوستانه ديگري بردارد» بايد منتظر اقدامات سخت‌تري از سوي مسكو باشد. صبح روز شنبه، وزارت خارجه روسيه، لوري بريستو، سفير بريتانيا در مسكو را به وزارت خارجه احضار كرد تا تصميم‌هاي جديد روسيه براي اقدامات تلافي‌جويانه در برابر لندن را به اطلاع او برساند. بريتانيا روسيه را متهم كرده‌بود كه در اقدام به سوء‌قصد عليه يك جاسوس دو‌جانبه در خاك بريتانيا نقش داشته و در اين سوء‌قصد از عامل شيميايي جنگي «نوويچوك» استفاده كرده است. دوشنبه هفته پيش نخست‌وزير بريتانيا، ترزا مي، يك مهلت 36 ساعته به دولت روسيه داده‌بود تا توضيحاتي در مورد «روش ورود عامل اعصاب ساخت اتحاد جماهير شوروي به خاك بريتانيا و استفاده از آن» به لندن بدهد، دولت روسيه در برابر خواهان دريافت نمونه‌هايي از محل وقوع حادثه براي بررسي شده‌بود كه بريتانيا از ارايه آنها خودداري كرد. بعد از پايان مهلت 36‌ساعته بريتانيا، وزارت خارجه بريتانيا خواستار برگزاري يك جلسه اضطراري شوراي امنيت سازمان ملل متحد شد، تصميم گرفت 23 ديپلمات روس را از خاك خود اخراج كند، تمام تماس‌هاي سطح بالا با دولت روسيه را قطع كند، دعوت از سرگئي لاورف، وزير خارجه روسيه براي سفر به بريتانيا را پس بگيرد و سفر همه مقام‌هاي دولتي و سلطنتي بريتانيا را به روسيه براي تماشاي مسابقات جام‌جهاني فوتبال لغو كند.

اقدامات تلافي‌جويانه مسكو اما كمكي به كاهش تنش‌ها ميان لندن و مسكو نكرد. شوراي امنيت ملي بريتانيا روز شنبه در واكنش به اقدام‌هاي تلافي‌جويانه مسكو با انتشار بيانيه‌اي اعلام كرد كه لندن اقدامات تنبيهي تازه‌اي را عليه مسكو، اعلام خواهد كرد. در اين بيانيه آمده است: «از تجربه رفتارهاي پيشين روسيه، مي‌شد پيش‌بيني كرد كه چنين واكنش‌هايي از سوي اين كشور رخ دهد، شوراي امنيت ملي ابتداي هفته آينده (دوشنبه) تشكيل جلسه خواهد داد تا گام‌هاي بعدي بريتانيا را بررسي كند.» در اين بيانيه آمده است: «واكنش روسيه اين واقعيت را تغيير نمي‌دهد كه در خاك بريتانيا سوء‌قصد به جان دو شهروند انجام شده است و هيچ نتيجه‌گيري ديگري جز اينكه روسيه در اين اقدام نقش داشته وجود ندارد. اين روسيه است كه مرتكب نقض فاحش قوانين بين‌المللي و كنوانسيون منع سلاح‌هاي شيميايي شده است.»

وسط كشيدن پاي پوتين

بالا گرفتن تنش‌ها ميان لندن و مسكو در آستانه انتخابات روسيه اين گمانه‌زني را ايجاد كرده است كه بريتانيا قصد دارد از اين پرونده براي اثرگذاري بر انتخابات رياست‌جمهوري روسيه و قدرت ولاديمير پوتين در اين كشور تاثيرگذاري كند. زماني كه نخست‌وزير بريتانيا روز جمعه از فرصت استفاده كرد تا اتهام به مشاركت در سوء‌قصد به جان جاسوس روسي در خاك بريتانيا را به بالاترين نهاد قدرت در روسيه منتسب كند، اين گمانه‌زني‌ها هم افزايش يافت. بوريس جانسون، وزير خارجه بريتانيا در سخناني در جمع خبرنگاران گفته‌بود: «دعواي ما با كاخ كرملين پوتين است و تصميمات شخص اوست. احتمال قريب به يقيني وجود دارد كه اين حمله به تصميم شخص او انجام شده‌باشد و دستور استفاده مستقيم از عامل اعصاب در خيابان‌هاي بريتانيا و خيابان‌هاي اروپا براي اولين‌بار بعد از جنگ جهاني دوم، از سوي او صادر شده‌باشد.» در برابر اين اتهامات، ديميتري پسكف، سخنگوي كاخ كرملين گفت: «روسيه هيچ ارتباطي با اين پرونده ندارد. هر اشاره‌اي به رييس‌جمهور ما از لحاظ ديپلماتيك چيزي جز رفتار بهت‌آور و غيرقابل بخشش تلقي نخواهد شد.» به گفته اين سخنگوي رياست‌جمهوري روسيه اظهارات وزير خارجه بريتانيا يك «خطاي فاحش ديپلماتيك» است و كرملين از رفتار بريتانيا در قبال پرونده اسكريپال «بهت‌زده» شده است. پسكف گفته است: «واقعيتش را بخواهيد، در رفتار بين‌المللي تاكنون با چنين رفتاري مواجه نشده‌ايم كه يك كشور در چنين سطحي اتهامات جدي به يك كشور ديگر وارد كند و از عبارت‌هاي اينچنيني مانند واضح است و بسيار احتمال دارد استفاده كند. چنين اتهام‌زني‌هايي نه تنها با حقوق و قوانين بين‌المللي متناقض است، بلكه عقل سالم را هم زير سوال مي‌برد.»

بازگشت بلوك غرب

با استمرار تنش ميان لندن و مسكو، بريتانيا در صحنه بين‌المللي در حال يارگيري براي افزايش فشار به روسيه است و در اين شرايط به نظر مي‌رسد كه لندن توانسته است بخشي از بلوك غرب را از دوران جنگ سرد زنده كند. اولين گام بريتانيا برگزاري جلسه شوراي امنيت سازمان ملل متحد بود كه در طول آن نماينده امريكا در سازمان ملل متحد به‌شدت از موضع بريتانيا حمايت كرد و نه تنها اتهام‌هاي لندن به روسيه را تاييد كرد، بلكه مسكو را متهم به حمايت از استفاده از سلاح‌هاي شيميايي در خاك سوريه كرد. بعد از اين جلسه بود كه بريتانيا دوستانش در فرانسه، آلمان و امريكا را گرد هم آورد تا در يك بيانيه بسيار نادر ديپلماتيك، چهار كشور غربي همزمان با اعلام همبستگي با لندن، خواهان توضيح روسيه در مورد پرونده سوء‌قصد به جان سرگئي اسكريپال و دخترش در شهر سالزبري بريتانيا شوند. ديميتري پسكف، سخنگوي كرملين در واكنش به اين بيانيه چهارجانبه تاكيد كرد: «دير يا زود، طرف بريتانيايي بايد شواهد قابل استنادي در مورد اتهام دخالت روسيه در اين پرونده دست كم به شركايش ارايه دهد كه گفته‌اند در كنار لندن قرار گرفته‌اند. » اشاره پسكف به درخواست روسيه براي دريافت مدارك و نمونه‌ها از محل جنايت است كه با مخالفت دولت بريتانيا مواجه شد.

جنگ سرد نو

عبارت جنگ سرد برمي‌گردد به رقابت‌هاي ميان دو ابرقدرت جهاني، اتحاد جماهير شوروي و ايالات متحده امريكا در سال‌هاي پس از جنگ جهاني دوم تا سال 1989 و برچيده‌شدن ديوار برلين طول كشيد. حال رسانه‌هاي جهان از آغاز دور جديدي از جنگ سرد ميان شرق و غرب سخن مي‌گويند. لورنس فريدمن در نيواستيتس‌من مي‌نويسد: «از سال 2014 كه بحران اوكراين شروع شد، زمينه‌هاي آغاز يك جنگ سرد جديد آغاز شد. اما اين‌بار شرايط با جنگ سرد قبلي كاملا متفاوت است، اگر جنگ سرد 2 آغاز شود، اين جنگ با ويژگي‌هاي منحصر به فرد خودش خواهد بود و نگراني از تبديل شدن آن به يك جنگ گرم تا حد زيادي بالا است.» هر چند تحليل‌گران زيادي شرايط كنوني را بنيانگذار يك جنگ سرد جديد ارزيابي مي‌كنند و از افزايش اقدامات متقابل ديپلماتيك روسيه و غرب، افزايش حجم و گستره رزمايش‌هاي بزرگ نظامي روسيه و ناتو، اقدام‌هاي فرامرزي و جنگ سايبري به عنوان نشانه‌هايي از يك جنگ سرد جديد ياد مي‌‌كنند، اما گروهي از تحليل‌گران هم معتقدند كه شرايط كنوني جهان هيچ شباهتي به دوران جنگ سرد ندارد. استيون والت، استاد روابط بين‌الملل دانشگاه هاروارد در يادداشتي براي فارن پاليسي مي‌نويسد: «شرايط كنوني بد است، اما اشاره به آن با عنوان جنگ سرد نو، گمراه‌كننده به نظر مي‌رسد.» او براي اين نتيجه‌گيري خود دلايلي مي‌آورد از جمله اينكه جنگ سرد، شرايط رقابت ميان دو ابرقدرت جهاني بود كه تلاش مي‌كردند همزمان يكديگر را تاجايي كه مي‌توانند با استفاده از نيروهاي نيابتي ضعيف كنند، اما اجازه جنگ جهاني سوم را ندهند. اين رقابت تمام جهان را در تمام قاره‌ها در بر گرفته‌بود و سررشته تمام روابط بين‌المللي در نيم قرن بعد از جنگ جهاني دوم، در زمينه رقابت دو ابرقدرت شرق و غرب بود. استيون والت چهار دليل ذكر مي‌كند كه شرايط جنگ سرد اكنون در جهان وجود ندارد. نخست اينكه جهان در دوران جنگ سرد دو‌قطبي بود، اما كنون دو‌قطبي نيست. دوم اينكه در آن دوران نوعي برابري ميان دو طرف وجود داشت، اما در حال حاضر امريكا از هر جهت نسبت به روسيه قوي‌تر است و توليد ناخالص داخلي امريكا تقريبا 10 برابر از روسيه بيشتر است. سوم اينكه در دوران جنگ سرد، رقابت ايدئولوژيك ميان سوسياليسم و سرمايه‌داري وجود داشت، در حالي كه امروز سرمايه‌داري تقريبا روايت غالب در جهان است و عاقبت چهارم اينكه جنگ سرد، يك رقابت جهاني بود، نه مانند امروز كه درگيري‌ها با روسيه از نزديكي مرزهاي اين كشور فراتر نمي‌رود.

انتخابات پوتين

امروز شهروندان روس پاي صندوق‌هاي راي مي‌روند تا ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور بسيار قدرتمند اين كشور را براي چهارمين دوره به عنوان رييس‌جمهور انتخاب كنند. هر چند 7 سياستمدار از احزاب و گروه‌هاي ديگر در اين انتخابات با پوتين رقابت مي‌كنند، اما همه پيش‌بيني‌ها و نظرسنجي‌ها حاكي از اين است كه ولاديمير پوتين، در دور اول انتخابات با راي قابل‌توجهي پيروز انتخابات خواهد شد. هواداران پوتين براي اين دوره انتخابات انتظار رسيدن به راي 70-70 دارند، يعني 70 درصد از واجدين شرايط در انتخابات شركت كنند و 70 درصد از آنها به ولاديمير پوتين راي بدهند. پوتين در صورت انتخاب مجدد به عنوان رييس‌جمهور تا سال 2024 رييس‌جمهور روسيه باقي خواهد ماند. پاول گرودينين، نامزد حزب كمونيست، ولاديمير ژيرينفسكي، نامزد حزب ليبرال‌دموكرات و كاسنيا سوبچاك، مجري پيشين تلويزيون و نامزد عوام‌گرا هر يك در نظرسنجي‌ها از حمايت كمتر از 10 درصد راي‌دهندگان برخوردارند و بعيد است كه مزاحمتي براي انتخاب ساده پوتين به رياست‌جمهوري ايجاد كنند. هر چند مزاحمت براي پوتين، از جاي ديگر آغاز شده است. بريتانيا و امريكا در آستانه برگزاري انتخابات، موج جديدي از حملات را عليه روسيه تحت رهبري پوتين آغاز كرده‌اند و تلاش مي‌كنند تا ستون‌هاي قدرتمند دولت پوتين را در آستانه آغاز دولت شش ساله جديدش سست كنند.