با دانش ارگونومي سالم‌تر كار كنيم
گروه علم و زندگي| اكثر مردم درباره علم ارگونومي چيزي نشنيده‌اند و بسياري فكر مي‌كنند اين علم فقط به كارمنداني كه در دفتر كار حضور دارند، مربوط مي‌شود. كلمه «ارگونومي» ergonomics از واژه يوناني «ergo» به معناي كار و «nomoi» به معناي قوانين گرفته شده است. شايد فكر كنيد اين كلمه فقط در حوزه كاري كاربرد دارد اما حقيقت اين است كه كاربردي وسيع‌تر براي آن در نظر گرفته مي‌شود و حتي به فردي كه در محل كار «كار» نمي‌كند نيز تعميم داده مي‌شود. انجمن ارگونومي بين‌المللي، ارگونومي را ضوابطي علمي توصيف مي‌كند كه با «درك تعامل ميان انسان و عوامل يك سيستم و حرفه‌اي كه نظريه‌ها، ضوابط، داده‌ها و متدهاي طراحي را با هدف ارتقاي رفاه انساني و عملكرد كلي سيستم، در اختيار مي‌گيرد.» اساسا، ارگونومي علمي است كه نشان مي‌دهد شما جايگاه مناسب را داريد (يا نه) و تجهيزات شما (براي مثال ميز و صندلي‌تان) در داشتن اين جايگاه ياري‌رسان شما هست يا نه.
يك علم واقعي
ارگونوميست‌ها، افرادي كه در اين حوزه مطالعه كرده و آن را به ديگران تعليم مي‌دهند، در طراحي و ارزيابي وظايف، مشاغل، توليدات، محيط‌ها و سيستم‌ها كمك مي‌كنند تا اين عناصر را با نيازها و توانايي‌ها و محدوديت‌هاي افراد تطابق بدهند. به خدمت درآوردن مفاهيم اقتصادي در محيط كار منجر به بهبودي رفاه كارمند مي‌شود. پروفسور آندرو تاچر، كارشناس ارگونومي و رييس انجمن ارگونومي جنوب آفريقا مي‌گويد كارمندان باهوش ارگونومي را به كار مي‌گيرند چراكه در بلندمدت در هزينه‌هاي آنها صرفه‌جويي مي‌كند و گاهي كاهش مي‌دهد. از طرفي بهره‌وري و بازده كاري را افزايش مي‌دهد. تاچر مي‌گويد: «شركت‌هاي موفق به هدف‌هايي فراتر از اهداف كوتاه‌مدت فكر مي‌كنند. مطالعات نشان داده است كه ميانگين بازگشت سرمايه از دخالت‌هاي ارگونوميك مي‌تواند بهره‌وري را از 10 تا 25 درصد افزايش دهد.»
ميزان‌هاي بازدارنده
يكي از مهم‌ترين اهداف اجراي مفاهيم ارگونومي در محيط كار، جلوگيري از بروز آسيب‌هاي محل كار تا حد امكان است. مشكلات ماسكولواسكلتال آسيب‌هايي است كه ممكن است در محل كار روي دهد و اين آسيب‌ها روي ماهيچه‌ها، تاندون‌ها، رباط‌ها، عصب‌ها، رگ‌هاي خوني و غيره تاثير مي‌گذارند. برخي از اين آسيب‌ها در دسته اضطراب‌هاي مكرر يا كشيدگي ماهيچه‌اي قرار مي‌گيرند كه اگر وسيله كار با بدن شما در ارتباط است بروز اين آسيب‌ها اجتناب‌ناپذير است. تاچر مي‌گويد اين ضابطه سيستمي است كه به سه ناحيه مركزي تعميم داده مي‌شود؛ ارگونومي جسمي، شناختي و سازماني. انجمن ارگونومي بين‌المللي اعلام كرده است كه ارگونومي‌ها بايد نگرشي جامع به اين علم داشته باشند تا هر سه ناحيه مركزي را مورد ملاحظه قرار بدهند. ارگونومي جسمي از وظايفي مي‌گويد كه نياز است بدن آنها را به انجام برساند. اين ناحيه به آناتومي و جنبه‌هاي فيزيولوژي فعاليت توجه دارد. ارگونومي شناختي به فرآيندهاي رواني كه در انجام وظايف مختلف درگير هستند، مربوط است؛ عوامل اضطراب‌زاي مختلف و آنچه بر مهارت‌هاي تصميم‌گيري و قضاوت فرد تاثيرگذار است. در آخر، ارگونومي سازماني با سيستم‌ها و فرآيندها سروكار دارد. زمان كاري، طرح كاري و كار گروهي و... را مدنظر قرار مي‌دهد.
درك تك‌تك جنبه‌ها
تاچر مي‌گويد: «نقش ارگونوميست فهم تعامل‌هاي سيستمي يك فرد با وظايفي است كه او در محيط محصور كارش دارد. ما به عنوان يك ارگونوميست، بايد بر افراد در هنگام كار تمركز كنيم اما بايد بر طرح توليدي- جايي كه توليدات در چندين حوزه به كار گرفته مي‌شوند- طرح تعامل‌ها در بافتارهاي گوناگون از جمله خانه، مدرسه، به هنگام خوشگذراني و ورزش تمركز كنيم.»بنابراين ارگونومي فقط به كارمندي كه در محل كار حضور دارد، تعميم داده نمي‌شود. تاچر در ادامه مي‌گويد نمونه‌هاي زيادي از مكان‌هايي كه ارگونومي به آنها تعميم داده مي‌شود وجود دارد؛ مانند طراحي كارخانه‌ها، خدمات سلامتي، امنيت معادن، خدمات مديريت بحران، طراحي محصولات بادوام، مكاتبه با سيستم‌هاي حمل‌ونقل و غيره و غيره. يكي از پركاربردترين وسايلي كه بسياري از شركت‌ها تهيه مي‌كنند ميز قابل تنظيم است؛ ميزي كه به كاربر اجازه مي‌دهد نشسته يا ايستاده كارش را انجام دهد. تاچر معتقد است اينگونه ميزها سه عامل مهم در خود دارند: «اول، فرد در تمام طول روز به يك شكل پشت آن نمي‌نشيند. فرد كاربري فعال در محل كارش مي‌شود و از نشستن تا ايستادن خودش را براي انجام فعاليت وفق مي‌دهد. دوم لازم نيست همه كارها نشسته انجام شود و در حقيقت مي‌توان فعاليت فرد را در وضعيت‌هاي مختلف بهبود بخشيد و سوم اينكه، انسان‌ها قد و قامت متفاوتي دارند و داشتن ميز قابل تنظيم به افراد اجازه مي‌دهد بهترين ارتفاع را براي ميزان كارشان تنظيم كنند و در عين حال شانس ناراحتي يا آسيب بدني را كاهش دهند.»چند قاعده ارگونوميك به قانون كار اضافه شده است و همه سازمان‌ها ملزم به پيروي از آن نيستند اما ممكن است برخي از پيش‌نويس‌هاي اين حوزه به تصويب برسند و در تمامي محيط‌هاي كاري به كار گرفته شوند.