زهرا چوپانكاره
تابستان سال 94 زماني كه حرف از اين بود كه در تهران تعداد معلمان زن از مردان بيشتر است و اين موضوع سبب نگراني آموزش و پرورش شده بود، در نشست مديران كل آموزش و پرورش در پايتخت، تعداد زنان حاضر، تنها يكي دو رديف از سالن همايش را پر كرده بود. همان زمان علي‌اصغر فاني، وزير وقت آموزش و پرورش در پاسخ به سوال «اعتماد» در مورد اينكه چرا حساسيتي كه نسبت به تعداد معلمان زن وجود دارد در مورد موضوع مديريت آنها نشان داده نمي‌شود، گفت: «همين حالا در شهر تهران در مقطع متوسطه 2 هزار و 300 همكار فرهنگي زن مازاد بر نياز داريم و بايد در استخدام‌هاي جديد يك جوري تورم را كاهش دهيم و كمبودهاي خود را جبران كنيم. چون الان در تامين معلم مرد براي مقطع دبيرستان‌هاي پسرانه واقعا مشكل داريم، شهر تهران ٨١ درصد از نيروي‌هاي انساني‌اش زن هستند و به همين دليل است كه بايد به اختصاص سهميه استخدامي توجه داشته باشيم. اما درخصوص مديران حرف شما درست است ما سياست خود را قبلا اعلام كرديم و به جد دنبال آن هستيم كه در تامين مديران آموزش و پرورش در سطوح بالاتر از مدير مدرسه نيروهاي زن بيش از گذشته استفاده كنيم.»
آموزش و پرورش در سال‌هاي گذشته «به جد» در پي افزايش زنان در سطح مديريتي بوده است، دست كم اين موضوعي است كه از سوي وزيران دولت يازدهم و دوازدهم اعلام شده اما نتيجه كار تا اينجا نشاني از جديت قابل ملاحظه‌اي نداشته. بيش از نيمي از بدنه وزارت آموزش و پرورش زن هستند و موضوع مديريت زنان همچنان بلاتكليف مانده است. حالا زناني كه سابقه كار در آموزش و پرورش دارند را در ميان نمايندگان مجلس هم مي‌توان ديد اما از حضور آنها در سمت مديركل آموزش و پرورش استان‌ها خبري نيست. غير از شخص وزير، 39 نفر ديگر عضو شوراي معاونان وزارت آموزش و پرورش هستند و در اين ميان سه زن حضور دارند؛ معاون آموزش ابتدايي، سرپرست مركز ملي پرورش استعدادهاي درخشان و مديركل امور زنان و خانواده. «سيد محمد بطحايي»، وزير آموزش و پرورش در گفت‌وگوي نوروزي خود با روزنامه اعتماد در مورد موضوع به كارگيري زنان در سمت‌هاي مديريتي بالاتر از سطح مدير مدرسه گفت: «نه‌تنها سياست ما بلكه سياست دولت همين است. خود آقاي دكتر روحاني بر اين موضوع تاكيد دارند و به صورت مكتوب به وزرا ابلاغ كرده‌اند كه اولويت را به بانوان بدهيد و از اين پتانسيل عظيم در همه دستگاه‌ها استفاده كنيد. در آموزش و پرورش چون 60 درصد نيروي انساني‌مان بانوان هستند خب دست‌مان براي انتخاب بازتر است و جهت‌گيري‌مان هم واقعا بر همين مبنا است اما متاسفانه وقتي به يك فردي مي‌رسيم و نتيجه مي‌گيريم كه فلان خانم براي فلان پست مناسب است، شرايط اجتماعي به‌شدت فشار مي‌آورد كه در اين استان، در اين سمت و در اين رده مديريتي انتخاب خانم‌ها مثلا به صلاح نيست. البته ما هم داريم مقاومت مي‌كنيم و كار را جلو مي‌بريم. من همان طور كه قبلا به جامعه مخاطبان آموزش و پرورش قول داده بودم تمام تلاشم را دارم انجام مي‌دهم كه سهم بانوان در رده‌هاي مديريتي مياني و ارشد افزايش پيدا كند. اميدوارم سال آينده بتوانم گزارش موفقي را در اين زمينه ارايه كنم.»
در برابر انتخاب زنان مقاومت مي‌شود
مقاومت در برابر به كارگيري زنان در سطوح بالاي آموزش و پرورش موضوعي است كه حالا مديركل امور زنان و خانواده وزارت آموزش و پرورش هم اشاره مي‌كند. به گفته «فرحناز مينايي‌پور» هيچ يك از مديران كل استاني آموزش و پرورش از ميان زنان انتخاب نشده‌اند و در ساير سطوح مديريتي هم تعداد آنها در قياس با مردان كاملا ناچيز است. مينايي‌پور به «اعتماد» مي‌گويد كه قدرت لابي كردن مردان از يك سو و مقاومت در برابر انتخاب زنان به خصوص از سوي برخي نمايندگان مجلس سبب شده تا جاي آنان در پست‌هاي مديريتي خالي بماند.
بگذاريد از آمار زنان شاغل در آموزش و پرورش شروع كنيم. چه تعداد زن در آموزش و پرورش كار مي‌كنند و چند نفرشان به مديريت رسيده‌اند؟
از ميان 926 هزار نفر شاغل در آموزش و پرورش، حدود 499 هزار خانم در كل آموزش و پرورش مشغول به كار هستند. در كل كشور هم آموزش و پرورش 750 منطقه آموزشي دارد و از اين تعداد، مدير 24 منطقه خانم هستند و بقيه آقا.
در رده استاني هيچ زني براي مديركلي انتخاب نشده است؟
نه. ما در آموزش و پرورش 32 استان داريم، (يعني شهر تهران و شهرستان‌هاي تهران را دو استان در نظر گرفته‌ايم) اما در هيچ يك از استان‌ها مديركل زن انتخاب نشده است. تعداد 242 نفر هم به عنوان معاون مديركل استان مشغول به كار هستند كه از اين تعداد 14 نفر خانم هستند.
با اين همه نيروي زن كه در آموزش و پرورش وجود دارد چرا وقتي به سطوح مديريتي مي‌رسيم تقريبا هيچ اثري از آنها نمي‌ماند؟
106 هزار مدرسه در كشور داريم كه 60 درصد آنها مديران زن دارند، يعني در مدارس پسرانه هم مدير زن داريم. پايين‌ترين رده مديريتي مدير مدرسه است و يك پله بالاتر از آن مي‌شود مدير منطقه كه از آن 60 درصد مدير زن وقتي به رده مدير منطقه مي‌رسيم عددشان مي‌شود 24 نفر.
چرا اين عدد ناگهان اينقدر ريزش مي‌كند و به رده بالاتر از مدير منطقه نمي‌رسد؟
والا نمي‌دانم، به نظر فرهنگ حاكم بر كشور و آموزش و پرورش است كه باعث مي‌شود تعداد مديران زن بسيار پايين باشد. اين در حالي است كه وزارت آموزش و پرورش با نسبت بالاتر زنان شاغل به مردان، زنانه‌ترين وزارتخانه زيرمجموعه دولت به حساب مي‌رود.
بعد از اينكه رييس‌جمهور مقرر كرد كه 30 درصد از موقعيت‌هاي مديريتي در هر وزارتخانه و مجموعه‌هاي‌شان به زنان برسد آيا در آموزش و پرورش حرفي از تجديد نظر روي تعداد مديران زن نيست؟
بله، اصلا بخشنامه شده و از كليه استان‌ها خواسته شده كه در حوزه مديريتي زنان آمار بدهند.
غير از آمار دادن عملا تغييري به وجود آمده؟
بله، تعداد مديران زن افزايش پيدا كرده، قبلا 21 مدير منطقه داشتيم حالا شده 24 تا. 10 نفر معاون مديركل استان هم به 14 نفر رسيده.
با اين تعداد نيروي زن در بدنه آموزش و پرورش كه در ميان‌شان افراد پرسابقه كم نيستند، تعيين مديركل براي استان نبايد كار سختي باشد.
چرا، كار سختي است. به هر حال در هر استان رسيدن به گزينه‌اي كه به لحاظ بومي، قبيله‌اي و منطقه‌اي رسيدن به نماينده خانمي كه مورد وفاق دولت و آموزش و پرورش و نماينده‌هاي مجلس باشد كار دشواري است و با وجود تلاش زيادي كه وجود دارد تا مديركل زن براي استان‌ها انتخاب شود اين اتفاق هنوز رخ نداده است.
به توافق رسيدن روي گزينه زن و مرد چه فرقي دارد؟
حتما مردها لابي‌هاي سياسي را بهتر بلدند و بهتر مي‌توانند با نمايندگان مجلس و مسوولان وزارتخانه لابي كنند و به مديريت برسند. البته يكي از مهارت‌ها لابي كردن است. يكي ديگر اين است كه مردان معمولا در پست‌هاي مديريتي بيشتري بوده‌اند و فرصت‌ها و تجربه‌هاي مديريتي بيشتري را در سابقه كاري خود دارند. اين فرصت براي زنان كمتر بوده و به لحاظ رزومه نسبت به مردان ضعيف‌تر هستند و براي مديريت در سطح استان انتخاب نمي‌شوند. يك نكته را هم بايد تاكيد كرد و آن هم نقش نمايندگان مجلس در اين انتخاب‌ها است. يعني حتي اگر آموزش و پرورش هم مايل به انتخاب مدير زن باشد معمولا نمايندگان مجلس در برابر پيشنهاد وزارتخانه مقاومت مي‌كنند و بيشتر تمايل دارند آقاياني كه مي‌شناسند در اين موقعيت‌ها مشغول به كار شوند.
مينايي‌پور: ما در آموزش و پرورش 32 استان داريم، اما در هيچ يك از استان‌ها مديركل زن انتخاب نشده است. تعداد 242 نفر هم به عنوان معاون مديركل استان مشغول به كار هستند كه از اين تعداد 14 نفر
خانم هستند.