چهار بناي تاريخي در چهار ماه گذشته در آتش سوختند
آتش به جان تاريخ
فرزانه قبادي
مسجد كهن مازندران در آتش سوخت. عصر پنجشنبه اخبار از آتش‌سوزي گسترده در بازار نرگسيه ساري گفتند و دقايقي بعد خبر از نفوذ آتش به شبستان‌هاي قديمي‌ترين مسجد شهر منتشر شد. تصاوير نشان از گستردگي آتش داشت و مصالح چوبي به كار رفته در بنا موجب گستردگي و سرعت پيشروي آتش شد. ساعات پاياني شب، آتش‌نشاني خبر از مهار آتش داد و فرماندار ساري خبر از تخريب صد درصدي بنا. مدير ميراث فرهنگي در مورد وضعيت بنا گفت: «آتش در مسجد جامع خاموش شده، اما براي اعلام وضعيت نهايي مسجد بايد كارشناسان برآوردي از وضعيت مسجد داشته باشند.»
تلاش آتش‌نشانان و محلي‌ها منجر به خروج و نجات منبر چوبي مشبك از ميان آتش شد. بخش‌هاي ديگر بنا در آتش سوخت و تنها ايوان و شبستان اصلي و مناره‌هاي مسجد از لهيب آتش در امان ماند. عامل شعله ور شدن آتش در مسجد جامع و بازار نرگسيه اتصال سيم‌هاي برق عنوان شد. سيم‌هاي برقي كه در بسياري از محلات قديمي و بازارهاي تاريخي به شكلي غير اصولي به حال خود رها شده‌اند و گويي قرار نيست ساماندهي شوند و آتش‌سوزي‌هاي مكرر بهانه‌اي باشند براي پيشگيري از تكرار دوباره اتفاقات تلخ در اين مكان‌ها. فرماندار و معاون عمراني استانداري اعلام كردند مسجد تاريخي شهر صد در‌صد تخريب شده است، اما مسوولان ميراث استان اعلام نظر نهايي در مورد حجم خسارات را به بعد از بررسي‌هاي كارشناسان موكول كردند.
آسيبي كه جبران نخواهد شد
محمدحسن طالبيان، معاون ميراث فرهنگي كشور صبح ديروز به محل حادثه رفت تا از نزديك وضعيت اين بناي ثبتي را بررسي كند و بعد از بازديد از بنا گفت: «علت آتش‌سوزي اتصال سيم‌هاي برق عنوان شده است و اين نشان مي‌دهد كه مراكزي با اين شرايط مرتب بايد مورد پايش قرار گيرند و تحت نظارت كارشناسي باشند.» طالبيان در مورد اقداماتي كه پس از آوار‌برداري انجام خواهد شد، گفت: «بخشي از درها در سال‌هاي اخير نصب شده بودند كه به سرعت جايگزين خواهند شد، اما آسيب‌هايي كه در بخش‌هاي تاريخي كه مربوط به دوره قاجار است وارد شده، متاسفانه جبران‌ناپذير است. بخش‌هاي سازه‌اي بلافاصله استحكام بخشي و مرمت خواهند شد.» معاون ميراث فرهنگي كشور در خصوص اقدامات پيشگيرانه در مورد اين بنا و بافت تاريخي اطراف آن گفت: «براي تاسيسات اين بنا حتما بايد يك طرح يكپارچه وجود داشته باشد. جلسه‌اي با استاندار و دست اندركاران خواهيم داشت تا به يك مديريت يكپارچه براي اين بنا برسيم و در چند ماه آينده از منابع استاني و منابع ملي كمك‌هايي را جذب خواهيم كرد براي مرمت بخش‌هاي تاريخي و اين اقدامات مي‌تواند مقدمه‌اي باشد براي ساماندهي بافت تاريخي اطراف بنا كه وضعيت خوبي ندارد.»
مسجد جامع ساري چهارمين بنايي است كه در چهار ماه گذشته دچار حريق شد. خانه تاريخي دريابيگي لنگرود، كاخ سرهنگ آباد زواره، پل سياه اهواز از جمله بناهاي تاريخي هستند كه در ماه‌هاي گذشته آتش به جان‌شان افتاد و به جز پل سياه اهواز كه جنس بدنه آن از آهن و بتن است، باقي بناها به دليل استفاده از مصالح چوبي، در جريان آتش‌سوزي‌ها آسيب جدي ديدند. خانه دريابيگي و كاخ سرهنگ آباد توسط افرادي خاص به‌طور عمد به آتش كشيده شدند. مسوولان خبر از دستگيري مجرمين دادند اما هنوز خبري در مورد سرنوشت مجرمين و تصميمي كه قانون براي آنها گرفت منتشر نشده است. پل سياه اهواز درگير آتشي شد كه از نيزارهاي تشنه كارون سرچشمه گرفته بود و گفته مي‌شود عامل آتش‌سوزي در مسجد جامع ساري اتصال سيم‌هاي برق است.
بيمه بناهاي تاريخي پشت درهاي مجلس
علت آتش‌سوزي هرچه باشد، موضوعي كه در كنار اخبار مربوط به آتش‌سوزي مطرح مي‌شود، بيمه بناهاي تاريخي است. طرحي كه مدت‌هاست پشت درهاي مجلس منتظر تصويب بهارستاني‌ها مانده و هنوز وضعيت آن مشخص نيست؛ موضوعي كه بالغ بر 100 سال است كه در كشورهاي ديگر دنيا اجرا مي‌شود اما در ايران شركت‌هاي بيمه زير بار اين مسووليت نمي‌روند كه بناها و آثار تاريخي را بيمه كنند، سازمان ميراث فرهنگي هم بودجه لازم را براي مرمت بناهايي كه به هر دليل در حوادث مختلف آسيب مي‌بينند ندارد، همين باعث مي‌شود كه برخلاف وعده مسوولان براي مرمت بناهاي آسيب ديده، اتفاق چشمگيري در آنها نيفتد. از سويي شركت‌هاي بيمه مي‌گويند قيمت‌گذاري بناهاي تاريخي كار آساني نيست و از آنجا كه در صورت بروز خسارت، بيمه بايد هزينه مرمت بنا را متقبل شود، اين مبلغ براي اين شركت‌ها هزينه بسياري در پي دارد.
بناهاي تاريخي سال‌هاست يا زير تيغ لودرها تخريب مي‌شوند يا در ميان شعله‌هاي آتش تاريخ خود را به فراموشي مي‌سپارند يا بي‌توجهي‌ها باعث تخريب تدريجي آنها مي‌شود يا سوداگراني كه سوداي ساختمان‌هاي بلند مرتبه را در سر دارند، افرادي را مامور تخريب آنها مي‌كنند و نصيب اذهان عمومي هم وعده حفاظت و بازسازي و مرمت است و ديگر هيچ.