شايعه و سواد رسانه‌اي
داوود صفايي
قدمت شايعه به صد هزار سال مي‌رسد. شايعه كه بر اساس اخبار غيرواقعي ساخته مي‌شود در دوران معاصر با وجود تلفن و ابزار اطلاع‌رساني سرعت نفوذ بيشتري پيدا كرده است. در گذشته ممكن بود يك دهه زمان بگذرد تا يك شايعه در جامعه منتشر شود و از منطقه‌اي به منطقه ديگر برود. تلفن همراه اين سرعت را چند برابر كرد و شبكه‌هاي مجازي سرعت انتشار شايعه را به ثانيه و كمتر از ثانيه رساند. از طرفي از آنجا كه اين اخبار و شايعات به دليل اينكه نگهداري مي‌شوند و الزامي براي آنلاين بودن فرد در زمان انتشار وجود ندارد، تعداد افرادي كه به آنها دسترسي دارند بيشتر مي‌شود. افزايش سرعت انتشار مي‌تواند ميزان شايعات را افزايش دهد. شبكه‌هاي اجتماعي فاكتور ديگري را به اين سرعت اضافه كرده‌اند و آن تصوير است. تصوير مي‌تواند شايعه را باورپذير كند و تاثير بسيار زيادي در انتشار بيشتر شايعات دارد. عموم جامعه شايد آگاه نباشند كه تصاوير قابليت مونتاژ دارند و ممكن است با استفاده از نرم‌افزارهاي موجود تصويري خلق شود كه اساسا وجود خارجي ندارد اما با سرعت انتشاري كه در فضاي مجازي وجود دارد مي‌تواند تعداد زيادي از افراد را تحت تاثير قرار دهد. اين اتفاق مي‌تواند آثار منفي در پي داشته باشد. اما اين تاثير‌گذاري تصاوير در مورد اخبار شكل متفاوتي دارد، در تصاويري كه در كنار اخبار منتشر مي‌شود، ما با يك حقيقت روبه‌رو هستيم و اين حق را داريم كه وحشت داشته باشيم از حقيقتي به نام جنگ، يا زلزله، يا بحران آب و خشكسالي و... اما وقتي همين حقيقت‌ها در قالب شايعه مطرح مي‌شوند، باعث ايجاد ترس و تخاصم بي‌مورد مي‌شوند.
در كشورهايي كه سواد و دانش رسانه‌اي در جامعه پايين است، شايعه تاثير‌گذاري بيشتري دارد چراكه متاسفانه شايعه افراد كم‌سواد و ناآگاه را بيشتر تحت تاثير قرار مي‌دهد و به واكنش وامي‌دارد. در بعضي كشورها مثل هند، انتشار شايعات مي‌تواند باعث جنگ بين طايفه‌ها يا مردم دو شهر شود. خصوصيت ديگري كه شايعه دارد اين است كه هر كجا كه مردم جامعه مشكلي دارند يا بحراني در زمينه خاصي در جامعه ايجاد مي‌شود، شايعه هم در مورد همين بحران‌ها و مشكلات ساخته مي‌شود. به همين دليل مردم را به واكنش وامي‌دارد و مي‌تواند آثار مخربي داشته باشد.
در مورد منطقه خوزستان و شايعاتي كه اين روزها در اين منطقه ساخته مي‌شود، بايد گفت تنها اين مورد نيست كه مردم به رسانه‌هاي مكتوب و شناسنامه‌دار اعتماد ندارند؛ رسانه‌ها هم در طول سال چندان به سراغ مردم اين مناطق نمي‌روند. كارشناس رسانه