فرصت به پادشاه سعودي
صابرگل عنبري
پس از گذشت 3 هفته از ترور فجيع جمال خاشقجي نويسنده سرشناس سعودي، رييس‌جمهور تركيه براي نخستين بار در اين باره در پارلمان رسما سخن گفت كه در اين ميان نكاتي قابل تامل درباره اين سخنان وجود دارد كه در ادامه به آن اشاره خواهد شد:
1- اينكه عالي‌ترين مقام سياسي تركيه اولين موضع رسمي كشورش درباره اين قضيه را بيان مي‌كند، نشان از اهميت بعد سياسي مساله و چربيدن آن بر ابعاد فني، حقوقي و قضايي است؛ در غير اين صورت انتظار مي‌رفت كه مقامات قضايي تركيه اظهارنظر كنند تا خود اردوغان.
2- لحن سخنان اردوغان عليه عربستان تند نبود. نهايت تلاش خود را كرد تا شيوه طرح مساله به زيان روابط دوجانبه نباشد. از اين رو بارها به تمجيد از شخص ملك سلمان، پادشاه عربستان پرداخت و گفت كه به او اعتماد دارد و او دخلي در قضيه ترور خاشقجي نداشته است. چند بار از ملك سلمان با عنوان «خادم الحرمين الشريفين» ياد كرد. در واقع اردوغان تلاش كرد ميان مساله خاشقجي و روابط با عربستان تفكيك كند...
و به اين علت محتاطانه برخورد كرد؛ هم كل حقايق را بيان نكرد و هم آنچه را گفت به شيوه‌اي آرام و غيرتنشي بود.
3- آنچه را اردوغان مطرح كرد، روايت رسمي نخست طرف تركي است و روايت نهايي آن نيست. خود او هم گفت كه تحقيقات هنوز پايان نيافته است. از اين رو بايد منتظر پلان‌هاي بعدي روايت تركيه باشيم كه متناسب با اقدامات بعدي دولت عربستان خواهد بود. اينجا هم ملاحظه مي‌شود كه آنكارا در بعد رسمي نيز به صورت تدريجي حركت مي‌كند و كليه برگه‌هاي خود را يك‌باره رو نمي‌كند.
4- رييس‌جمهور تركيه اعتراف طرف سعودي به قتل خاشقجي را گام مهمي دانست و بدون هيچ اشاره مستقيمي به روايت اخير عربستان از ترور خاشقجي، آن را زير سوال برد و منتفي دانست و نارضايتي خود را از نتايج تحقيقات عربستان را به شكل غيرمستقيم ابراز كرد. بر خلاف روايت عربستان ترور را با نيتي برنامه‌ريزي شده دانست.
5- هيچ اشاره مستقيمي به محمد بن سلمان وليعهد عربستان نكرد و صرفا از ملك سلمان نام برد اما در لابه‌لاي سخنانش اشارات غيرمستقيم و تلويحي اما آشكاري به محمد بن سلمان داشت كه او را در جايگاه متهم و آمر اصلي قرار مي‌دهد؛ آنجا كه با انداختن مسووليت قتل خاشقجي بر گردن برخي نيروهاي امنيتي مخالفت كرد و گفت:«انداختن مسووليت بر گردن نيروهاي اطلاعاتي و امنيتي هرگز براي ما و جامعه بين‌الملل اطمينان‌بخش نيست.» سپس خواستار معرفي صادر‌كننده دستور ارتكاب اين جنايت شده و گفت:«از دولت عربستان مي‌خواهيم از همه عوامل دخيل در اين جنايت از پايين‌ترين سطح تا بالاترين سطح پرده بردارد.»
6- پر واضح است كه اردوغان گام‌به‌گام پيش مي‌رود و تلاش مي‌كند به اين شكل به صورت تدريجي فشارها را حساب شده و بدون عواقب وخيمي براي روابط دو طرف بر پادشاهي عربستان افزايش دهد تا آنچه را در نهايت مي‌خواهد، محقق گرداند. مشخص است كه انگشت اتهام همه به سمت محمد بن سلمان وليعهد عربستان است. اين گونه كه اردوغان تلويحي تاكيد كرد هدف او حذف بن سلمان است، اما اگر اين مهم تحصيل نشود، سوال اينجاست كه آيا به نحوي ديگر اين پرونده بدون رفتن بن سلمان و در مقابل امتيازات كلاني مختومه مي‌شود؟
7- رييس‌جمهور تركيه گفت كه «ادله قوي» در اختيار دارد كه اين جنايت از پيش طراحي شده است اما هيچ اشاره‌اي به اين ادله نكرد. ظاهرا اين ادله تنها دليلي بر برنامه‌ريزي قبلي براي ترور خاشقجي نيست بلكه كاشف آمر اصلي نيز است. در روزهاي گذشته منابع قضايي و امنيتي تركيه از اتصالات سرهنگ ماهر مطرب كه از او به عنوان رييس گروه ترور ياد مي‌شود با بدر عساكر، مدير دفتر محمد بن سلمان سخن گفتند. اما اردوغان هيچ اشاره‌اي به اين مسائل نكرد. به نظر مي‌رسد دولت تركيه اطلاعات و مدارك كافي براي محكوميت محمد بن سلمان دارد. همچنان كه وزير خارجه تركيه امروز اعلام كرد هنوز نوارهاي صوتي و تصويري حادثه در اختيار هيچ كشوري قرار داده نشده است. اين فايل‌ها حاوي جزييات و اطلاعات خطرناكي است كه آنكارا هنوز از درز دادن كل آنها خودداري مي‌كند.
8- ديگر نكته قابل توجه در سخنان اردوغان اشاره وي به وجود متهماني از ديگر كشورهاست. احتمالا منظور وي امارات و مصر است.
9- اكنون توپ در زمين ملك سلمان است. اينكه به درخواست‌هاي ستايش‌گونه رييس‌جمهور تركيه چه پاسخي خواهد داد؟ آيا دستور بركناري پسرش محمد بن سلمان را صادر مي‌كند؟ يا راه ديگري مي‌رود. اردوغان با ستايش قابل توجه از ملك سلمان خواست وي را به اتخاذ اين تصميم سخت ترغيب كند. مسير پرونده خاشقجي به سمتي است كه اين غائله جز با بركناري بن سلمان خوابيده نمي‌شود. هر گونه خودداري يا تاخير ملك سلمان در انجام اين مهم با فشارهاي جدي‌تر تركيه و جامعه جهاني روبه‌رو خواهد شد و بعيد نيست كه خود او يا منابع قضايي تركيه در گام‌هاي بعدي مستقيما مداركي از دست داشتن بن سلمان منتشر كنند. رفتار امروز اردوغان يك نوع فرصت براي پادشاهي عربستان بود.