بازي اتمي ترامپ
حسن بهشتي‌پور
دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا چهارشنبه و پنجشنبه هفته گذشته در پايتخت ويتنام براي بار دوم با رهبر كره شمالي، كيم جونگ اون مذاكراتي انجام داد. هدف از اين مذاكرات خلع سلاح هسته‌اي كره شمالي عنوان شده است. بايد توجه داشت كه در سياست هيچ چيز غيرممكني وجود ندارد و...
نمي‌توان احتمال رسيدن به توافق را ميان رهبران امريكايي و كره شمالي در مورد برنامه هسته‌اي پيونگ‌يانگ يكسره از پيش رد كرد. اما بر اساس رويه جاري در ديپلماسي و روابط بين‌الملل معمولا در پرونده‌هاي پيچيده‌اي مانند برنامه هسته‌اي، گروهي از كارشناسان از طرفين توافق با يكديگر گفت‌وگو و رايزني مي‌كنند و پيش‌نويس توافق و دستور كار مذاكرات مقام‌هاي ارشد را به صورت خام آماده مي‌كنند. دستاوردهاي نشست‌هاي كارشناسي براي بررسي در اختيار وزراي خارجه قرار مي‌گيرد. در نهايت بعد از تمام اين مراحل كه ممكن است هفته‌ها، ماه‌ها و سال‌ها طول بكشد، سند توافق براي رسمي شدن و ايجاد ضمانت اجرايي در اختيار سران كشورها قرار مي‌گيرد. در مذاكرات كره شمالي شاهد وارونه شدن رويه مذاكرات هستيم.
به گمان من مذاكره با رهبر كره شمالي، يك بازي سياسي است كه دونالد ترامپ رييس‌جمهور امريكا آن را با اهداف مشخصي آغاز كرده است. دونالد ترامپ به دليل مشكلات عمده داخلي، انتقادهاي جدي مخالفان همچنين جاه‌طلبي شخصي خود علاقه‌مند است كه بتواند به يك دستاورد عظيم و قابل تبليغ در سياست خارجي دست پيدا كند. رييس‌جمهور امريكا در سياست خارجي معمولا دست بازتر و حوزه مانور وسيع‌تري دارد. دونالد ترامپ چه در دوران تبليغات انتخاباتي و چه در دوران دو ساله‌اي كه در مقام رياست‌جمهوري قرار گرفته است همواره به دنبال شگفتي‌ها و شعبده‌ها اثرگذار و ماندگار در سياست خارجي بوده است. اين شگفتي‌ها تاكنون هر اندازه هم كه به لحاظ تبليغاتي موج بزرگي ايجاد كرده‌اند اما عملا باعث ايجاد مشكلاتي براي منافع ايالات متحده امريكا شدند و حتي گاهي اثرات منفي قابل توجهي براي روابط خارجي اين كشور با متحدان خود بر جاي گذاشته است.
ترامپ از ابتدا منتقد سياست‌هاي دولت باراك اوباما در گفت‌وگو با جمهوري اسلامي ايران در مورد برنامه اتمي بود و دولت قبل از خود را به خيانت، حراج منافع امريكا و دادن امتيازهاي فراوان به تهران متهم مي‌كرد. او بارها توافق هسته‌اي قدرت‌هاي جهاني با ايران را يك توافق «فاجعه‌بار» توصيف كرده است. همين ديدگاه باعث شد تا ترامپ تلاش كند به رقبا و منتقدان سياسي‌اش در امريكا ثابت كند كه مي‌تواند توافق‌هايي خيلي بهتر و پرسودتر از برجام ببندد. او براي اثبات مهارتش در مذاكره و معامله، با يك سري اقدام‌هاي هيجاني و احساسي نهايتا موفق شد تا طرف كره‌اي را به انجام مذاكرات رودررو ترغيب كند اما كره شمالي هم بي‌ميل به مذاكره با واشنگتن نيست. آنها كه اخيرا شاهد رفتار امريكا در برجام بودند به خوبي آگاه هستند كه امريكايي‌ها ممكن است پاي ميز مذاكره وعده‌هايي بدهند اما به همان سادگي هم احتمال دارد كه زير قول‌هاي خودشان بزنند يا اينكه بعد از واگذاري قدرت در كاخ سفيد، رييس‌جمهور بعدي امريكا سياستي كاملا متفاوت در پيش بگيرد.
كره شمالي از فرصت تصميم‌گيري هيجان و ولع ترامپ براي مذاكره استفاده كرده و پيگير بازي با ترامپ شده است. كره شمالي هر اندازه هم كه از سوي تحريم‌هاي بين‌المللي احساس فشار و انزوا كند، باز هم مي‌داند كه سلاح‌هاي اتمي و صنعت هسته‌اي اين كشور يك عامل تضمين‌كننده و يك اهرم فشار براي پاي ميز مذاكره كشاندن و امتياز گرفتن از ديگران است. به نظر مي‌رسد، كيم جونگ اون به خوبي ميل و اشتياق ترامپ را در رسيدن به يك توافق براي مصرف داخلي در واشنگتن درك كرده است. پيونگ‌يانگ اميدوار است كه با اطاله مذاكرات و با تحت فشار قرار گرفتن ترامپ از سوي افكار عمومي امريكا براي رسيدن به توافق وعده داده شده، بتواند حداكثر امتيازهاي ممكن را در زمينه‌هاي مختلف از ترامپ دريافت كند.
من تصور مي‌كنم سريال ديدارهاي ترامپ و كيم و نشست‌هاي مقام‌هاي ارشد دو كشور، تازه آغاز شده و ما فقط دو قسمت ابتدايي آن را از تلويزيون تماشا كرده‌ايم. فصل‌هاي بعدي اين سريال به تدريج ساخته خواهد شد و به صورت گسترده از سوي رسانه‌ها پوشش داده مي‌شود. قطعا خلع سلاح هسته‌اي كره شمالي با يك ابتكار هيجاني و ناگهاني از سوي رييس‌جمهور امريكا يا كره شمالي امكان‌پذير نيست و روندي از مذاكره، مصالحه، عقب‌نشيني و بده‌بستان سياسي براي رسيدن به اين هدف مورد نياز است.
ترامپ در مذاكره با پيونگ‌يانگ دست و پاي بسته‌اي دارد. به دليل تمام ادعاهاي ترامپ در مورد برجام اكنون افكار عمومي، هواداران و منتقدان براي او كمين كرده‌اند تا اگر امتيازي به كره شمالي داد از او حساب‌كشي كنند. ترامپ همواره از دولت قبلي انتقاد كرده كه چرا براي رسيدن به برجام به تهران امتياز داده، اين انتقادها و ادعاها دست و پاي او را در گفت‌وگو با پيونگ‌يانگ بسته است. اگر ترامپ عقب‌نشيني بزرگي در برابر كيم انجام دهد از خط قرمزها و اصولي عبور كرده كه خودش آنها را وضع كرده بود در چنين شرايطي تصميم او براي كناره‌گيري از برجام هم زير سوال مي‌رود. در برابر اگر ترامپ بر مطالبات خودش از كره شمالي اصرار كند بدون اينكه حاضر باشد امتيازي به اين كشور بدهد، پيونگ‌يانگ علاقه‌اي به توافق نشان نخواهد داد. پيونگ‌يانگ قطعا بدون دريافت ما به ازا حاضر به كنار گذاشتن بزرگ‌ترين اهرم خود براي كشاندن قدرت‌هاي جهاني به ميز مذاكره نخواهد بود. 16 سازمان اطلاعاتي و امنيتي امريكا اخيرا در گزارش خود به كنگره تاكيد كرده‌اند كه هيچ شاهدي مبني بر تمايل كره شمالي براي كنار گذاشتن برنامه هسته‌اي‌اش وجود ندارد و پيش‌بيني كرده‌اند كه كره شمالي حاضر به خلع سلاح هسته‌اي نمي‌شود. همزمان پژوهشگران امريكايي در گزارشي جديد برآورد كرده‌اند در طول مدتي كه ترامپ مشغول مذاكره و رايزني با طرف كره‌اي بود، پيونگ‌يانگ به صورت پيوسته بر حجم بمب‌هاي هسته‌اي خود افزوده است.