وزير ارتباطات از راه‌اندازي سامانه سنجش صحت اخبار خبر داد
اول خودمان صادق باشيم
گروه اجتماعي
«بايد ابزارهايي دراختيار مردم قرار گيرد تا قدرت آنها براي سنجش و ارزيابي اخبار افزايش يابد، براي تحقق اين مهم بايد مجموعه‌هايي براي بررسي و صحت اخبار شكل گيرند و به مردم گزارش دهند.» محمدجواد آذري‌جهرمي، وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات با بيان اين مطلب خبر از طراحي يك سامانه جديد در اين وزارتخانه داد؛ سامانه‌اي كه به گفته او قرار است، بتواند صحت و راستي اخبار را ارزيابي و مشخص كند آيا منبع اين خبر موثق است يا نه؟
وزير ارتباطات براي توضيح تفكيك خبرهاي موثق و ناموثق به روش‌هاي علماي ديني اشاره كرد و گفت: «ترويج شايعه و اخبار دروغ يكي از آفت‌هاي نظام انتقال سينه به سينه و فضاي مجازي است، در دين ما نيز علما براي تشخيص سره يا ناسره بودن روايات از مجموعه علوم مانند علم رجال، علم انساب و علم كلام استفاده مي‌كردند، با استفاده از اين روش فرد موثق و غيرموثق شناسايي مي‌شود كه مجموعه اين بستر در دنياي امروز را سواد رسانه‌اي مي‌گويند.» وزير ارتباطات با توجه به گسترش مرجعيت شبكه‌هاي اجتماعي در دست به دست شدن خبرها معتقد است: «زماني كه ما سينه به سينه شدن اخبار را پذيرفتيم، زماني كه شبكه اجتماعي را به عنوان مرجع خبري پذيرفتيم، چنين ظرفيت‌هايي را در آن ايجاد كنيم. در پژوهشگاه‌هاي وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات براي كمك به سواد رسانه‌اي، سامانه‌اي در حال طراحي است كه اين سامانه بتواند صحت و راستي اخبار را ارزيابي و مشخص كند آيا منبع اين خبر موثق است؟»
البته براي فراهم شدن اين بستر پيشنهاد او اين است كه منابع خبري در سازمان‌ها و نهادها پيش از دست‌به‌دست شدن شايعات خودشان اصل خبرها را دراختيار مردم بگذارند. او وزارت تحت‌نظر خودش را مثال زد: «بهترين شيوه اين است كه ما فعالانه برخورد كنيم؛ يعني اگر قرار است اتفاقي رخ دهد، نگذاريم ديگران ابتدا مسائل را بازگو كنند بلكه خودمان با صداقت و درستي مطالب را با مردم در ميان بگذاريم. اگرچه كم‌فروشي اينترنت توسط برخي اپراتورها اتفاق ناگواري است اما اين موضوع را با مردم در ميان گذاشتيم. اين موضوع مي‌توانست شايعه‌هاي بسياري ايجاد كند. در برخي موارد سكوت‌هاي بي‌جا باعث دامن زدن به شايعات مي‌شود.»
روز گذشته و همزمان با انتشار خبري كه آذري‌جهرمي در مورد راه‌اندازي اين سامانه داد، خبرگزاري شفقنا در مورد يك جلسه دفاع رساله دكترا با عنوان «اعتبار منبع در رسانه‌هاي اجتماعي؛ مطالعه موردي كانالهاي خبري تلگرام» گزارشي نوشت. براساس اين گزارش و برمبناي يافته‌هاي اين پژوهش كه محتواي 3 هزار و 160 پست خبري تلگرامي را مورد مطالعه قرار داده بود، خبرهاي بي‌اعتبار، بيننده بيشتري در فضاي مجازي دارد. تلاشي كه وزير ارتباطات براي مقابله با شايعات يا آن‌گونه كه حالا در دنيا مطرح شده است «فِيك نيوز» به آن اشاره مي‌كند، تلاشي است كه در كشورهاي مختلف و به شكل‌هاي مختلف در حال انجام است. گسترش شبكه‌هاي اجتماعي و البته افتادن موضوع خبر از دست اهالي رسانه به دست تمام كساني كه به اين شبكه‌ها دسترسي دارند، سبب شده تا جريان خبرهاي نادرست تبديل به چالشي در دنياي مجازي و واقعي شود. شركت گوگل چندي پيش با شعار كمك به روزنامه‌نگاري بستر اينترنتي جديدي به نام Google News Initiative راه‌اندازي كرد تا با همكاري با پايگاه‌ها و رسانه‌هاي بزرگ امكان مقايسه اخبار، داده‌ها و صحت منابع را فراهم آورد و بنا بر اعلام اين شركت راه‌اندازي اين سامانه 300 ميليون دلار هزينه داشته است. در كشورهاي ديگري مانند هند و سنگاپور قوانيني به تصويب رسيده‌اند كه براساس آن براي نبرد با خبرهاي غلط، امكان پيگيري و حذف مطالب روي شبكه‌هاي اجتماعي به وجود آمده است كه خود منجر به بحث‌هاي داغي در مورد محدود كردن حق آزادي بيان به بهانه مبارزه با اخبار نادرست منجر شده است.
اما در ايران بخش مهمي از شبكه‌هاي اجتماعي كه وزير ارتباطات به آنها اشاره دارد در حال حاضر فيلتر هستند و مخاطبان آنها براي دستيابي به محتواهاي توليدشده يا مشاركت در توليد و انتشار محتوا بايد از فيلترشكن‌ها استفاده كنند. همين نكته نشان مي‌دهد كه همين حالا هم كاربران تلگرام و توييتر بايد براي رسيدن به آنچه مي‌خواهند از قوانين رسمي سرباز زنند و حالا بايد ديد چگونه قرار است اين مخاطبان به يك سامانه رسمي براي پي بردن به درستي يا نادرستي منابع خبري رجوع كنند.