مرزهاي تركيه زير فشار موج جديد پناهندگان سوري
سينا آذرگشسب
با افزايش سطح بحران در استان ادلب سوريه به نظر مي‌رسد خاورميانه بار ديگر شاهد حركت جمعيت آوارگان در سطح منطقه باشد؛ مساله‌اي كه به عنوان بزرگ‌ترين بحران پناهندگي بعد از جنگ جهاني دوم به اين سو با شروع جنگ سوريه در سال 2011 شكل گرفت بار ديگر در حال تشديد شدن است و اين بار جمعيت 900 تا يكونيم ميليوني را مورد تهديد قرار داده است.
در پي كشته شدن 33 سرباز ترك در استان ادلب شمار كشته شده‌هاي تركيه در سوريه به 52 تن رسيد و ده‌ها نفر نيز در اين درگيري‌ها زخمي شدند. ابتدا اين آمار 9 نفر اعلام شد اما در پي وخامت اوضاع حال نيروهاي نظامي زخمي شده اين آمار تا 33 نفر افزايش يافت. هر چند حال ديگر زخمي‌هاي اين درگيري‌ها تاكنون پايدار اعلام شده است اما نمي‌توان احتمال افزايش شمار قربانيان را ناديده گرفت. اين ميزان از تلفات بيشترين تلفات تركيه در موج جديد درگيري‌ها در ادلب سوريه است كه طي اين 9 سال بحران سوريه، تركيه به چشم خود ديده است، به همين منظور قبل از نشست اضطراري امنيتي كه به دستور رجب طيب اردوغان براي بررسي وضعيت نيروهاي تركي صورت گرفت، سخنگوي رياست ارتباطات نهاد رياست جمهوري تركيه اعلام كرده بود كه تركيه اين اقدامات را بي‌پاسخ نخواهد گذاشت و وعده انتقام سخت از متجاوزان را خواهد داد. در پي اين نشست اردوغان نيز به اقدامات تلافي‌جويانه تاكيد كرد و خواهان رسيدگي جامعه جهاني به وضعيت ميداني در بحران ادلب شد. در پي اين درخواست تركيه داوود اوغلو در گفت‌وگويي تلفني با دبير كل ناتو خواهان دخالت اين سازمان همچنين كمك‌هاي امريكا براي مقابله با ارتش سوريه شد. هر چند به‌رغم چنين درخواستي نشانه‌هاي چنداني از آمادگي ناتو و امريكا براي ورود نظامي به كارزار سوريه به چشم نمي‌خورد اما به نظر مي‌رسد سطح بحران به قدري است كه اگر اقداماتي در سطح بين‌المللي صورت نگيرد بايد شاهد روند فزاينده بحران در سطح سيستمي و فرامنطقه‌اي بود.
نگاهي به موج آواره‌هاي سوري در مرز با تركيه نشان مي‌دهد كه تا چه ميزان وضعيت اين منطقه بحراني است. نزديك به سه ميليون آواره مستقر در اين منطقه موجي از فشارها را روي تركيه آورده و تركيه تهديد كرده كه ديگر تواني براي ارايه خدمات بشردوستانه در مرزهايش با سوريه را ندارد و به‌شدت تحت فشار قرار دارد، به همين منظور اعلام كرده در صورتي كه با موج جديد پناهندگي رو به رو شود مرزهاي زميني و دريايي خود را به روي پناهندگان باز خواهند كرد و ما شاهد سير حركت جمعيت به سمت كشورهاي اروپايي خواهيم بود. اين در حالي است كه در مناطق درگير جمعيتي بالغ بر 900 هزار تا يكونيم ميليون كه بسياري از آنها را نيز كودكان تشكيل مي‌دهند با پيشروي‌هاي دولت و ارتش سوريه درگير نزاع و مهاجرت خواهند شد و اين براي تركيه عملا بار سنگيني به همراه خواهد داشت.
مهم‌ترين مساله‌اي كه منجر شده تا نيروهاي ناتو و امريكا از دخالت مستقيم در سوريه دست بكشند ممانعت از درگيري مستقيم با روسيه است. روسيه با همكاري ارتش سوريه در تداوم اين بحران نقش بسزايي ايفا كرده و همين امر سبب شده تا كشورهاي درگير در بحران ادلب تمايل چنداني براي مقابله مستقيم به پيشروي‌هاي ارتش سوريه نداشته باشند يا به‌شدت جانب احتياط را رعايت كنند هر چند چنين امري نيز به دور از ذهن به نظر نمي‌رسد اما به‌شدت جوانب احتياط رعايت
شده است.
روسيه اكنون آسمان ادلب را تحت كنترل خود دارد و همين امر سبب شده تا يك برتري استراتژيكي نسبت به تركيه در اين منطقه داشته باشد، چراكه نيروهاي روس مي‌توانند مواضع تامين خطوط تسليحات را براي نيروهاي مورد حمايت تركيه در منطقه به راحتي بمباران كنند و آنها را در محاصره نيروهاي ارتش سوريه نگه دارند هرچند بخش شمال‌غربي سوريه و شهر Saraqeb به دست نيروهاي جنگجوي حامي تركيه است و اين نيروها از طريق بزرگراه M5 ارتباط بين حلب با دمشق را قطع كرده‌اند اما تامين تسليحات براي اين نيروها همچنين حفظ موقعيت برتر ميداني آنها براي تركيه بسيار دشوار است. امريكا هم كه براي دخالت در موازنه قدرت هوايي در منطقه با مشكلاتي روبه‌رو است، اعلام منطقه پرواز ممنوع و مقابله با هواپيماهاي سوري امريكا را به‌شدت با محدوديت‌هاي قانوني مواجه كرده و دست امريكا را براي برقراري نوعي موازنه بين نيروهاي وابسته به روسيه و نيروهاي وابسته به تركيه به شدت تحت‌تاثير قرار داده است
هر چند امريكا اعلام كرده كه به منظور بررسي وضعيت بحران ادلب هياتي عالي‌رتبه را راهي آنكارا خواهد كرد تا وضعيت مرزها را بررسي كند.
ناتو نيز موقعيت تركيه در نبرد سوريه را مشمول ماده 4 اين سازمان تشخيص داده و براساس اين اعلام وضعيت و طبق اين ماده هرگاه كشوري از متحدين ناتو مشمول اين ماده شود به‌طوري كه تماميت ارضي، استقلال سياسي و يا امنيت آنها با تهديد مواجه شوند، مي‌توانند از اين سازمان درخواست مشاوره كنند.
باتوجه به شرايط كنوني منطقه و افزايش سطح بحران و تهديد تركيه به باز كردن مرزها به روي موج آوارگان سوري به نظر مي‌رسد جامعه جهاني بيشتر در تلاش است تا اقداماتي سياسي و بشردوستانه را در دستور كار خود قرار دهد تا بتواند بحران را كنترل كند و مانع از ورود موج جديد پناهندگان به سمت مرزهاي اتحاديه اروپا شوند.