آلفرد هيچكاك، فيلمساز مولف بريتانيايي از محبوب‌ترين كارگردان‌هاي تاريخ سينماست. او كه بيشتر در ژانر معمايي و دلهره‌آور فيلم ساخته، شهرتي همپايه خيلي از ستارگان و هنرپيشه‌هاي تاريخ سينما و به‌زعم برخي منتفدان، بيشتر از آنها دارد. ساخت ۶۷ فيلم در مقام كارگردان و نوشتن فيلمنامه ۲۲ فيلم در مقام فيلمنامه‌نويس حاصل كار اوست. به علاوه او فيلم‌هاي زيادي را هم به عنوان تهيه‌كننده در كارنامه دارد و در
۳۳ فيلم هم به عنوان بازيگر ايفاي نقش كرده است. كسي با اين مختصات، عجيب نيست اگر هنرش موضوع تاليف‌هاي متعددي در سراسر جهان بوده. آنچه مي‌خوانيد گذري است به برخي از اين كتاب‌ها كه يا از سوي مترجمان به فارسي برگردانده شده يا تاليفاتي است كه نويسندگان سينمايي ايران انجام داده‌اند.
حرفهاي بيضايي درباره هيچكاك
از ميان كتاب‌هايي كه درباره هيچكاك در ايران منتشر شده، يكي هم كتابي است حاصل پرسش و پاسخ دانشجويان يك مجتمع آموزش فيلمسازي در پاييز ۱۳۷۰ با بهرام بيضايي درباره آلفرد هيچكاك. پاسخ‌هاي بيضايي كه در آن زمان تنها 43 سال داشت و نظرات و ايده‌هايش درباره هيچكاك در آن جلسه، ضبط، پياده و تنظيم شد. حاصلش هم شد كتاب «هيچكاك در قاب». شناخت عناصر درام در آثار هيچكاك، نوع استفاده هيچكاك از اين عناصر، تاثيرات هيچكاك از تئاتر و شكسپير و شباهت‌ها و تفاوت‌هاي كارهاي او با آثار شكسپير، اهميت لايه‌هاي دروني در صحنه‌هاي فيلم، نحوه شركت داشتن تماشاگر فيلم‌هاي او در بازي، ارتباط شخصيت‌هاي سينماي او با اسطوره‌ها و اسطوره‌شناسي در برخي كارهاي او، اهميت و ارزش تدوين، بينش هيچكاك نسبت به زندگي، نحوه نگريستن به تباهي‌پذيري و مرگ، نقش زنان، خوبي و بدي در شخصيت قهرمانان، مقايسه كارهاي او با سينماي ولز، و پايان‌هاي خوش در فيلم‌هاي هيچكاك از موضوعاتي است كه در اين كتاب درباره آنها مي‌خوانيد. تصاويري از هيچكاك و فيلم‌هاي او نيز پيوست مطالب اين كتاب است كه در بخش پاياني كتاب كتاب چاپ شده.
گفت‌وگو با هيچكاك در چهار محور
كتاب «سينما به روايت هيچكاك» گفت‌وگويي است كه فرانسوا تروفو، سينماگر و منتقد فرانسوي با آلفرد هيچكاك انجام داده. اين گفت‌وگو چهار مبحث اصلي دارد كه عبارتند از: «شرايط مربوط به پيدايش و ساخت هر فيلم به ويژه فيلم‌هاي هيچكاك، تدارك و نگارش سناريوي هر فيلم، مسائل خاص مربوط به كارگرداني و برآورد نتايج تجاري و هنري فيلم از نظر هيچكاك.» اين كتاب علاوه بر هيچكاك، شامل مطالبي درباره هنر هفتم، دانستني‌ها و شگفتي‌هايي براي علاقه‌مندان به سينماست. سينماگران حرفهاي و آماتور و نيز دوستداران سينما با مطالعه اين اثر سبك و ذهن هيچكاك را بهتر مي‌شناسند. چنان‌كه مي‌توان گفت محققان و منتقدان زيادي با خواندن گفت‌وگوي تروفو و هيچكاك و تمركز بر موضع‌گيري‌هاي انتقادي جاري در كتاب ازسوي هر دو نفر از ستدلال‌هاي آنها و اطلاعات‌شان در باب سينما بهره‌هاي زيادي برده‌اند.
فيلمشناسي و نقد آثار هيچكاك
پرويز نوري، پژوهشگر و منتقد سينما كتابي دارد به نام «ه همانند هيچكاك» كه نقد و معرفي آثار سينمايي آلفرد هيچكاك است. اين كتاب را نشر چشمه به چاپ رسانده است و از نكات مهم آن مقدمه‌اي است كه پرويز دوايي ديگر نويسنده و محقق ايراني بر اين كتاب نوشته. «هيچكاك در آغاز، هيچكاك و زبان تصوير، هيچكاك صامت (۱۹۲9-۱۹۲1)، هيچكاك
ناطق (۱۹3۹-۱۹2۹)، هيچكاك در امريكا
(۱۹49-۱۹۳۹)، هيچكاك در دهه طلايي
(۱۹۵0-۱۹۵9)، هيچكاك در اوج (۱۹۶9-۱۹۶0) و هيچكاك در پايان...» فصل‌هاي كتاب پرويز نوري را تشكيل مي‌دهند. در بخش معرفي فيلم‌هاي هيچكاك، نظرات منتقدان درباره آثار او آورده شده. در واقع اين مطالب، برداشت از نوشته‌هاي اين منتقدين در مجله تيك وان است كه در سال پنجم انتشار آن مجله در شماره دوم به تاريخ ۲۱ مه ۱۹۷۶ مننتشر شد.
نامه‌ها، مقاله‌ها و داستان‌هاي كوتاه هيچكاك
كتاب «هيچكاك به روايت هيچكاك»، اثر سيدني گاتليب، نويسنده و ويراستار انگليسي است كه حسين كربلايي‌طاهر آن را به فارسي برگردانده. كتاب در سال ۲۰۱۵ منتشر شده و از اين جهت به‌روزترين منبع موجود در مورد هيچكاك و سينمايش به حساب مي‌آيد. در پشت جلد كتاب آمده: «اين كتاب حاصل تأمل آلفرد هيچكاك است درباره زندگي‌اش، كارش و هنر سينما. مطالبي كه در اين كتاب آمده است يا مدت‌ها از انتشار آنها گذشته، به راحتي در دسترس نبوده و يا در بعضي موارد فراموش‌شده يا ناشناخته مانده‌اند.» در اين اثر با خط سير توليد آثار هيچكاك و همچنين شيوه بازي گرفتن او از هنرپيشه‌ها آشنا مي‌شويم. سيدني گاتليب با كمك دختر هيچكاك منابع جديدي از جمله نامه‌ها، مقاله‌ها و داستان‌هاي منتشر نشده از هيچكاك به دست آورد و مطالب جديدي را جمع و در كتاب «هيچكاك به روايت هيچكاك» ارايه كرد. در واقع كتاب شامل گفت‌وگوها، مقالات و داستان‌هاي كوتاه نوشته هيچكاك است. خيلي از مخاطبان فيلمساز بعد از خواندن اين كتاب درمي‌يابند كه او قبل از اينكه فيلمساز شود، داستان‌نويس بود و داستان كوتاه مي‌نوشته. مقالات كتاب به پنج بخش عمومي تقسيم كرده است: انديشه‌ها و تفكراتي مربوط به زندگي؛ تحليل‌هايي در مورد بازيگران و ستاره‌هاي سينما؛ در باب تعليق و تماشاگر؛ مفاهيم توليد استوديويي (كار با مديران توليد، اداره سانسور؛ انتظاراتي كه از يك ژانر سينمايي مي‌رود، نقش محدودي كه كارگردان در فرآيند توليد به عهده مي‌گيرد) و عناصر مشخص سبك فيلمسازي كه آخرين و طولاني‌ترين بخش كتاب است.
هيچكاك ؛ اسطوره پرمعنا
«هميشه استاد يا آلفرد هيچكاك و سينمايش»؛ اين عنوان كتابي است از مسعود فراستي، منتقد نام‌آشناي سينما. كتاب را دايره‌‌المعارفي از آلفرد هيچكاك مي‌دانند كه در ۹۳۶ صفحه از سوي انتشارات ساقي به چاپ رسيده است. موضوع كتاب «هميشه استاد»، نقد و تحليل آثار آلفرد هيچكاك با هدف شناخت شخصيت و هنر هيچكاك است كه از خلال نقد و تحليل آثارش تدوين شده است. در اين اثر، ابتدا ديدگاه‌هاي افراد مختلف و صاحب‌نظران سينمايي راجع به هيچكاك و هنرش بررسي شده و در ادامه، دستخط، طرح‌ها و استوري بوردهاي او نمايش داده شده است. در بخشي از كتاب، نظرات تيم همكار «هيچكاك» درباره او و نوع فيلمسازي و كارگرداني‌اش درج شده و در ادامه، وقايع‌نگاري زندگي و آثارش ثبت شده است. در بخشي از اين كتاب مي‌خوانيم: «هيچكاك هميشه اسطوره‌اي پرمعنا بوده كه رمز و رازهاي ناگشوده بسيار دارد و شايد ناگشودني. تلاش ما در اين كتاب (مجموعه صد و اندي مقاله) بر اين است كه از خلال نقد و تحليل آثارش دريابيم كه اين اسطوره، اين راز، در واقع چگونه مردي بوده است و چگونه هنرمندي.»
ايده‌هاي ديداري و شنيداري هيچكاك
كتابي هم هست به نام «آلفرد هيچكاك» اثر پل دانكن كه سوگند مناني به فارسي ترجمه كرده است. كتاب به معرفي و تا حدي نقد آثار اين فيلمساز اختصاص دارد. ناشر در توضيح اين كتاب آورده است: «از اواسط تا اواخر دهه ۱۹۵۰ هيچكاك بي‌مانند شد. او فيلمسازي بزرگ بود، در اوج قدرت. موضوع فيلم‌هايش متفاوت بودند، از فيلم‌هاي پرفروش معمايي و حادثه‌اي گرفته تا كمدي سياه، مستند و روان‌شناختي كه ريسك بيشتري داشتند. در همين زمان بعضي منتقدان بيشتر متوجه او شدند. در حالي كه آندره بازن معتقد بود هيچكاك فقط متخصصي است كه فوت‌و‌فن كار را مي‌داند، ديگران نظر متفاوتي داشتند. در پاسخ به بازن، اريك رومر و كلود شابرول به ياري يكديگر اولين كتاب نقد درباره هيچكاك را نوشتند كه در ۱۹۵۷ چاپ شد. اين كتاب اولين كتابي از اين دست بود كه هيچكاك را به عنوان فيلمسازي مطرح مي‌كرد كه چيزي براي گفتن درباره موقعيت بشر دارد.» او علاوه بر شمردن ايده‌هاي ديداري و شنيداري هر اثر و نيز مضامين نهفته در فيلم‌ها در پايان بخش مربوط به غالب آثار، اقدام به ارزش‌گذاري آنها كرده و با ذكر دليل، نظر خود را درباره هر يك از اين آثار توضيح داده است؛ كاري كه در نوشته‌هايي از اين قبيل چندان مرسوم نيست. صداقت و جسارت دانكن در اين زمينه ستودني است. اين كتاب در نوع خود كتاب ارزشمندي است و شايد تنها نقص مهم آن عدم اشراف كامل دانكن به همه فيلم‌هاي هيچكاك باشد كه اين مساله موجب شده او در مورد برخي فيلم‌ها تنها به ذكر شناسنامه فيلم و خلاصه داستان آن اكتفا كند.
ستايش نبوغ، واكاوي وسواس
«نيمه تاريك يك نابغه»، كتابي است نوشته دونالد اسپوتو كه به زندگي آلفرد هيچكاك مي‌پردازد. اين اثر، اولين كتاب زندگينامه هيچكاك به فارسي است كه محسن اميري آن را به فارسي برگردانده است. كتابي كه مطالعه آن ازسوي بسياري ازجمله نيويورك تايمز توصيه شده است. كتابي كه بسيار مورد تحسين قرار گرفته و ازسوي برخي ازجمله ورايتي «شگفت‌انگيز» توصيف شده است. كتاب 16 فصل و ۸۰۸ صفحه دارد انتشارات بنياد سينمايي فارابي آن را راهي بازار كتاب كرده. اسپوتو در اين كتاب، علاوه بر ستايش نبوغ هيچكاك، ريشه وسواس‌هاي فكري و تمايلات تاريك اين فيلمساز را نيز كرده است. اين كتاب جوايز متعددي از آن خود كرده كه از آن ميان مي‌توان به جايزه ادگار بهترين كتاب غيرداستاني در سال ۱۹۸۴ اشاره كرد.