زنگنه جزييات
طبقه‌بندي جايگاه سوخت را توضيح داد
آزادسازي قيمت در پمپ‌بنزين‌ها
گروه اقتصادي| «در اوايل انقلاب گفتيم اقتصادي مي‌سازيم كه هم خوبي‌هاي اقتصاد سرمايه‌داري را دارد و هم خوبي‌هاي اقتصاد سوسياليستي. حالا اقتصادي ساختيم كه خوبي‌هاي هيچ‌كدام را ندارد و بدي‌‌هاي هر دو را هم دارد.»
اين بخشي از سخنان تند زنگنه در جمع نمايندگان اتاق تهران است. وزير نفت هر چند در جمع فعالان بخش خصوصي حضور يافت تا درباره دوران تازه اقتصاد ايران سخن بگويد و تاكيد كند كه با بخش خصوصي مشكلي ندارد و حمايت از آن را در دستور كار دارد اما زنگنه ميانه بحث انتقاداتي را نيز نسبت به آنها كه غيردولتي‌اند مطرح كرد و تاكيد كرد نه الزامي به حمايت از خصولتي‌ها دارد و نه قصد دارد از بخش خصوصي حمايت كند كه براي رقابت جايگاه قايل نيست.
زنگنه ديروز عصباني بود. اين را مي‌شد از لحنش فهميد. اين نخستين باري نيست كه زنگنه عصباني است. او در ماه‌هاي اخير هر بار درباره بابك زنجاني صحبت كرده است، برافروختگي چهره نيز چاشني لحن عصباني اش شده است اما با اين حال ديروز شرايط كمي متفاوت بود. وقتي نشست پايان يافت، به سنت مالوف خبرنگاران سد راه زنگنه شدند و درباره موضوعات مختلف سوال پرسيدند اما زنگنه كه چند دقيقه‌اي را خصوصي با اهالي اتاق صحبت كرده بود ترجيح داد در برابر تمام سوالات سكوت كند. وقتي حرفي نزد و تنها مقابلش را نگاه كرد، سوالات تكرار شد و زنگنه نيز به گفتن اين نكته بسنده كرد: لطفا بگذاريد بروم. با اين حال آنچه در جريان نشست مطرح كرد آنقدر مهم بود كه بيرون در سالن نشست، خبرنگاران تلفن به دست متن گفته‌هايش را مخابره كنند. وقتي از وي پرسيدند چرا پتروناس نداريم، گفت: سال 1384 وقتي دولت را تحويل مي‌داديم رتبه شركت ملي نفت ايرانB + بود اما امروز 50 ميليارد دلار بدهي دارد و اين خود را در رتبه‌بندي‌ها نشان مي‌دهد.
وزير نفت دولت يازدهم كه با 63 سال سن سابقه 22 سال وزارت را در كارنامه خود دارد انتقاداتي جدي به سيستم تصميم‌گيري و آنچه در گذشته شكل گرفته است وارد كرد. يكي از مهم‌ترين انتقاداتش به همان سياست خصوصي‌سازي بود كه بيش از دو دهه است در دستور كار قرار دارد و حاصلش حالا به گفته وي و بسياري از همكارانش جز آشفتگي نيست.
او تصويري را از جلسات كابينه ارايه داد كه بسياري از حاضران را به خنده انداخت وقتي گفت در جلسه هيات دولت درباره پالايشگاه كه حرف مي‌زنند من سكوت مي‌كنم و وزيري ديگر بايد نظر بدهد، وزير نيرو حرفي درباره نيروگاه ندارد چون وزارت نيرو صاحب نيروگاه توليدكننده برق نيست و به جاي آنكه وزير جهاد كشاورزي درباره مرغداري حرف بزند فلان نهاد و بنياد بايد اظهارنظر كند. اين نتيجه همان خصوصي‌سازي است.
زنگنه براي آنكه خشمش از اين سياست را نشان دهد، براي چندمين بار در جايگاه وزير نفت از عبارت خصولتي براي نشان دادن موقعيت غيردولتي‌ها استفاده كرد و گفت: اين محصول اجراي سياستي است به نام خصوصي‌سازي كه به جاي واگذاري سهام به بخش خصوصي، رد ديون را در دستور كار قرار داد. اين چه معني دارد كه ما از كسي كالا يا خدمت بگيريم و بعد به جاي پول به وي سهام بدهيم؟
او كه مخالفت صريحش با اين سياست را اعلام مي‌كرد، در حالي كه سرش را به نشانه تاسف تكان مي‌داد، گفت: اين راه قابل برگشت هم نيست. ديگر نمي‌شود كاري كرد. مي‌گويند من با بخش خصوصي مخالفم، اين طور نيست. من از بخش خصوصي حمايت مي‌كنم و همه جا خودم را ملزم به اين كار مي‌دانم اما واقعا در صنعت نفت چيزي براي خصوصي‌سازي باقي نمانده است. در اين صنعت غير از چاه نفت چيزي نداريم.
زنگنه هر چند در ميان همكارانش به صراحت لهجه معروف است اما ديروز گلايه‌هايش را بدون پرده پوشي مطرح كرد. شايد رك‌گويي‌اش سبب شد چند باري از نمايندگان رسانه‌ها بخواهد حرف‌هايش را منتشر نكنند و بعد خود در توضيحي تكميلي گفت البته حرف‌هاي من مي‌شود بخش خبري ويژه و امشب پخش مي‌شود، مي‌دانم. وي با تاكيد بر اينكه شيوه خصوصي‌سازي سيستم اقتصادي كشور را بهم ريخت، گفت: متاسفانه انحصار اوره و آمونياك در كشور در دست يك نفر است، اين يعني چه؟ اين فرد كه از درون صنعت نيامده است. با امضاي وزير اين پست را گرفته و اينها نشان مي‌دهد اختلال‌هاي بزرگ كجاست. در دنيا كلي زحمت مي‌كشند تا سهام مديريتي بخرند آن وقت ما انحصار را دست كسي داده‌ايم و انتظار بهبود هم داريم؟
تكه‌پاره‌هايي به نام پتروشيمي
زنگنه سپس نقبي به وضعيت صنعت پتروشيمي زد و گفت: به صنعت پتروشيمي در كشور ضربات بنيان افكني وارد شده است و آن را از درون متلاشي كردند. حال آنكه در دنيا همه صنعت پتروشيمي‌شان را بزرگ مي‌كنند ولي ما صنعت‌مان را تكه پاره كرديم براي همين ديگر امكان رقابت ندارد. پتروشيمي ما حتي در قياس منطقه‌اي كوچك است. اكنون هم بايد با قبول وضعيت فعلي راه را باز كنيم تا صنعت پتروشيمي‌مان بزرگ شود. زنجيره را شكسته‌ايم. اين زنجيره فعلا از هم گسسته شده است، اين محصول خصوصي‌سازي است.
خوراك پتروشيمي‌ها نيز يكي از مهم‌ترين محورهاي سوالات نمايندگان بخش خصوصي بود. وقتي پاي خوراك پتروشيمي به ميان آمد لحن وزير نفت كمي تغيير كرد و لازم ديد اشاراتي را در اين حوزه بكند. گفت دنبال زنده باد و مرده باد نيستم. دنبال اين هم نيستم كه خودم را مطرح كنم فقط مي‌خواهم وجدانم راحت باشد از اين رو نمي‌توانم و نمي‌خواهم تصميمي بگيرم كه بعدها بگويند اشتباه بود.
او در ادامه توضيحاتش بحث را روشن‌تر كرد و گفت: به من فشار مي‌آورند كه براي خوراك پتروشيمي‌ها تخفيف بده، چقدر؟ اصلا مگر متعلق به من است. والله اگر ارزش ذاتي گاز را صفر بگيريم و فقط هزينه استخراج و پالايش و انتقال و... در نظر گرفته شود، قيمت هر متر مكعب گاز بين 12 تا 15 سنت درمي‌آيد. آن وقت چه تخفيفي بايد بدهيم؟ چه بايد بكنيم؟
وزير نفت در ميانه صحبت‌هايش گريزي هم به داستان پرچالش نرخ خوراك پتروشيمي‌ها زد و با ريختن آب پاكي روي دست كساني كه مي‌گويند نرخ را كم كنيد، گفت: من نمي‌توانم به پالايشگاه‌ها دستور بدهم در قيمت خود به پتروشيمي‌ها تخفيف بدهند. اينكه پتروشيمي‌ها مي‌گويند سود كم شده است بروند پالايشگاه‌ها، پتروشيمي‌ها و شركت‌هاي نفتي بين‌المللي را ببينند. بورس را نمي‌توانيد با يك نرخ خوراك پتروشيمي سودده كنيد. من بايد تصميمي بگيرم كه 10 سال دوام بياورد. براي خوشامد يك عده نمي‌توانم به يك طرف غش كنم.
وي ادامه داد: آدم كه اشرف مخلوقات است مي‌ميرد چرا يك بنگاه يا يك صنعت نبايد بميرد؟ نخست وزير ژاپن زماني اعلام كرد كه از پايين آمدن نرخ ورشكستگي بنگاه‌ها نگران شده، چون مشخص مي‌كند كه رقابت كم شده است. نمي‌شود كه براي حفظ پتروشيمي مكررا نرخ خوراك را پايين بياوريم.
او سپس به مشكلاتي كه با بخش خصوصي و نه خصولتي دارد نيز اشاره كرد و گفت: بعضي‌ها مي‌گويند زنگنه عاشق انگليسي‌ها است و اصلا خودش انگليسي است و عوامل انگليسي‌ها را اجرا مي‌كند و حاضر نيست با ايراني‌ها كار كند. مي‌گويند براي سرمايه‌گذاري برويم از صندوق توسعه پول بگيريم اما مگر واقعا صندوق توسعه چقدر پول دارد؟ ما براي اينكه صاحب برند شويم و محصول‌مان را صادر كنيم بايد حتما تعامل داشته باشيم و برون‌زا عمل كنيم.
وقتي مي‌گويم حمايت از بخش خصوصي به آن معنا نيست كه بخش خصوصي بدون رقابت و بدون كيفيت مي‌تواند اينجا كار بگيرد. در اين حوزه پيش ببرد. 8 ميليارد دلار به يك شركت داخلي داده شده اما يك ريال كار به وزارت نفت تحويل نشده است. يك فاز پارس جنوبي را با يك ميليارد دلار به خارجي‌ها داديم حال آنكه براي همان 7/3 ميليارد دلار به ايراني داديم كه هنوز كاري انجام نداده‌اند. در ساخت تجهيزات بناي ما اين است كه هر چه در داخل ساخته شود از بيرون نخريم و اجازه ندهيم تجهيزاتي كه در داخل وجود دارد از خارج وارد شود. اما اين كار به شرط رقابت است. اينكه توليدكننده تجهيزات بگويد از من بخر به دو برابر قيمت قابل قبول نيست. چرا؟ مگر نمي‌گوييد نيروي كار ارزان داريد و مزيت داريد، پس چرا دو برابر قيمت؟ من از توليدكننده داخلي حمايت مي‌كنم به شرطي كه با كيفيت بين‌المللي و بعد از تحريم با برند باشد.
خدا را شكر ما بابك زنجاني نداشتيم
او در ميانه اين نشست اشاره‌اي نيز به بابك زنجاني كرد، مردي كه در صحبت‌هاي دو سال اخير وزير نفت هميشه بخشي را به خود اختصاص داده و امروز نيز با شكايت وزارت نفت در زندان است. او در حالي كه به ماجراي بابك زنجاني و پرونده پيچيده وي اشاره مي‌كرد، توضيح داد: من مشكلي ندارم كه شركت‌هاي بخش خصوصي ايراني بيايند و نفت بفروشند. براي فروش نفت و فرآورده‌ها معتقدم شركت‌ها بايد تقويت شوند و در فروش نفت سهيم شوند اما به غير از قواعد بابك زنجاني؛ اينكه بگويم يك نفر پسر خوب و كار‌كننده مثبتي است پس مي‌تواند برود نفت بفروشد، اين قاعده اشتباهي است. ما حتما دنبال اين هستيم كه هيچ بابك زنجاني ديگري به وجود نيايد. خدا را شكر مي‌كنم كه در اين دوره بابك زنجاني ايجاد نشده است.
طرح ويژه براي آزادسازي قيمت بنزين
وزير نفت در بخشي از سخنانش به وضعيت جايگاه‌هاي بنزين نيز اشاره كرد و گفت: ما معتقديم 4 هزار جايگاه بنزين را به 30 برند تبديل كنيم و بعد قيمت‌ها را آزاد كنيم. بخش خصوصي اين گونه مي‌تواند فعال شود. جايگاه‌هاي ما همه براي افراد حقيقي هستند و هيچ اطميناني نسبت به كيفيت‌شان وجود ندارد و مردم مجبورند با هر كيفيتي كه جايگاهداران سوخت را عرضه كنند آن را بخرند. واقعا چطور مي‌شود چهار هزار جايگاه را كنترل كرد. درحالي كه ما با چهارهزار مالك طرف هستيم، چرا يك برند نمي‌آيد 30 تا 50 جايگاه برند داشته باشد؟ يك جايگاه هست مثلا براي آقاي فلاني كه اگر خداي ناكرده فوت كند، ناگهان همه‌چيز به هم مي‌ريزد. ما نمي‌توانيم پول بدهيم تا انحصار وراثت نشود. بچه‌هاي مرحوم اختلاف پيدا مي‌كنند. پول كارگر پرداخت نمي‌شود، چون ما نمي‌توانيم پول بدهيم و آن وقت جايگاه تعطيل مي‌شود. كجاي دنيا شما با اين همه جايگاه‌دار طرف هستيد؟ همه جايگاهداران شخص حقيقي هستند. خبري از شخص حقوقي نيست.»
وزير نفت همچنين از طرح ويژه وزارت نفت براي آزادسازي قيمت بنزين خبر داد و گفت: براساس اين طرح، جايگاه‌هاي عرضه سوخت به سه كلاس تبديل مي‌شوند و تنها جايگاه‌هاي كلاس سه، بنزين را به قيمت دولتي خواهند فروخت و بقيه نيز مي‌توانند در يك بازار رقابتي بنزين را عرضه كنند.»